نگاهی به آیین های عزاداری محرم در مناطق شرقی استان اصفهان

ایرنا/ این خبر پیرامون نگاهی به آیین های عزاداری محرم در مناطق شرقی استان اصفهان برای شما نوشته شده است.

مناطق شرقی استان اصفهان بویژه در شهرستانهای نایین، خور و بیابانک، جرقویه، ورزنه، هرند و کوهپایه مناطق کویری همچون دیگر مناطق استان و کشور این روزها مراسم عزاداری را پرشورتر از سالهای قبل برگزار می کنند.

شیوع ویروس کووید-19 در سالهای اخیر سبب محدودیت برگزاری این آیین های سنتی شده بود اما امسال با شرایط عادی حاکم بر نواحی مختلف، سوگواران هم و غم خود را بر برپایی این آیین ها سنتی گذاشته اند.

شهرستان هرند در 85 کیلومتری شرق اصفهان از جمله کانونهای اصلی عزاداری منطقه به شمار می رود که سوگواران زیادی را از دیگر مناطق شرقی به این شهر می کشاند، چنان که افزون بر 25 هزار نفر در آیین های گوناگون آن حضور می یابند.

از جمله آیین ها شبیه سازی فرات و صحرای کربلاست که بیشتر صحنه های واقعه را به نمایش می گذارد و در قالب عزاداری از مکانی موسوم به قدس الحسین به سوی حسینیه این شهر ادامه می یابد.

تمامی ویژگی های صحرای کربلا از جمله کاروانها، اسرا، رودخانه، شهیدان و سپاه یزید در این شبیه سازی به چشم می خورد و بیننده به فکر فرو می برد.

تجمع عصر عاشورا و تعزیه بزرگ اسرای کربلا از ساعت هشت صبح روز یازدهم محرم در خیابان اصلی هرند از دیگر جلوه های آیین های محرم در این شهر کویری شرق اصفهان است.

تعزیه خوانی در روز تاسوعا و عاشورا در دهستان رامشه روستای احمدآباد، همچنین شهر حسن آباد و روستای خارا در دهه نخست محرم نیز از برنامه های اصلی این خطه بوده که در کنار تجمع عاشورایی در گلستان شهدای حسن آباد و توزیع نذری حال و هوای خاصی به فضای شهر می بخشد.

براساس مقاله نگاهی به آیین های عزاداری محرم در مناطق شرقی استان اصفهان باید بدانید که عزاداران محمدآباد جرقویه سفلی نیز در حسینیه این شهر تجمع می کنند و غذای نذری به رسم هر سال در ستاد پذیرایی سیدالشهدا پخش می شود.

حرکت قافله نمادین کربلا و حضور شمر در بین قافله بخش دیگری از شبیه سازی قیام امام سوم شیعیان در شهر زیار شامل بیش از 18 روستاست که بویژه جوانانش در طول دهه نخست به برپایی دسته های عزاداری و هیات های محلی می پردازند.

فانوس گردانی در شام غریبان اصلی ترین آیین این خطه است و حرکت بزرگ عاشوراییان محله جبل و حرکت به سوی امامزاده شاه ناصر نیز جلوه خاصی دارد.

براساس مقاله نگاهی به آیین های عزاداری محرم در مناطق شرقی استان اصفهان باید بدانید که در دهه نخست محرم هر روز به نام یکی از شهدای کربلا مراسم تعزیه خوانی سنتی در جوشقان از توابع این منطقه و حسینیه با قدمتی 200 ساله برگزار می شود و عزاداران حسینی از شهرستانهای مجاور نیز جزو میهمانان آن هستند.

روز دهم محرم نیز در شهر تودشک همه هیات های مذهبی این شهر با تجمع در آستان امامزاده قاسم نماز ظهر عاشورا را اقامه می کنند.

عصر عاشورا نیز هیات اباعبدالله حسین (ع) به محله صادق آباد و حسینیه صاحب الزمان (عج) رفته و اجتماعی بزرگ از مریدان سالار شهیدان و یاران آن حضرت را تشکیل می دهند.

عزاداری هفت روستای براآن جنوبی در قالب دسته های عزاداری از روز چهارم محرم و از روستای روران آغاز می شود و از آیین های قدیمی این منطقه به شمار می رود.

روستاهای روران، کروه، شیدان، زغمار، رحیم آباد، ازیران، هرمدان تا دهم محرم به صورت گردشی در روستاهای مجاور حضور یافته و به سوگواری و مرثیه سرایی می پردازند که روران اولین روستا در روز چهارم و هرمدان آخرین روستا در روز دهم به عنوان میزبان عزاداران است.

سوگواران این منطقه در روز هشتم محرم در روستای حسین آباد، اسپارت و دسجا و روز تاسوعا در روستای جوزدان، دستگرد مار و کندلان تجمع می کنند؛ روز عاشورا نیز با حضور در روستای تیمیارت، برسیان و منشیان به سینه زنی و زنجیرزنی می پردازند.

عزاداران سیاه پوش روز یازدهم محرم در امامزاده محسن ابن الحسن چهار میان، با بازسازی حادثه کربلا سوگواری را به پایان می رسانند.

همچنین هزاران نفر از عزاداران حسینی در امامزاده چهار میان براآن شمالی با به حرکت درآوردن دسته های سینه زنی، زنجیر زنی و نوحه خوانی در قالب مراسمی باشکوه و نمادین با حضرت زینب (س) ابراز همدردی می کنند که پیشینه اش به نزدیک 100 سال پیش باز می گردد.

شهرستان 14 هزار نفری ورزنه در 105 کیلومتری اصفهان، آخرین شهر ساحلی زاینده رود به شمار می رود که در نزدیکی تنها تالاب بین المللی و پایاب طولانی ترین رودخانه فلات مرکزی ایران زمین واقع شده است.

آیین زار خاک که از اصلی ترین مراسم محرم در خطه شرق اصفهان به شمار می رود، روز تاسوعا در قلعه تاریخی روستای قورتان از توابع این شهر برگزار می شود.

زارخاک به تدریج در گذر سالها چنان جایگاهی یافته که حتی کسانی که سالهاست از روستا مهاجرت کرده و به شهرهای بزرگتر رفته اند، برای مراسم خود را به تاسوعای قورتان می رسانند.

این آیین به شکل معمول از روز نخست تا دوازدهم محرم برگزار می شود اما تاسوعا روز اصلی برگزاری زار خاک به شمار می رود.

جمعیت بسیاری از پیر و جوان، مرد و زن عصر تاسوعا به میدان و خیابان اصلی روستا می آیند در 2 دسته سید شال سبز و مردم عادی با زمزمه ذکرهایی زیر لب در حالی که شالهای خود را تکان می دهند، به راه می افتند.

روز تاسوعا این آیین از صبح تا اذان ظهر ادامه دارد، ابتدا همه کوچه ها و خیابان های خاکی با آب شسته و سپس در میانه راه کاه پاشیده می شود تا جایی که کاه تمامی معابر را پر کند.

آیین با گرداندن شالها آغاز می شود که به آن «شال گردانی» می گویند، سپس دسته سادات حرکت کرده و به دنبال آنها عموم مردم راه می افتند و تا کمی پیش از غروب آفتاب همه روستا را می پیمایند؛ در طول حرکت هر چند قدم دسته عزادار می نشیند، مشتی کاه بر سر می ریزد و سپس ادامه مسیر می دهد.

گفته می شود زار خاک پیشینه ای حدود 120 ساله در این روستا دارد؛ اهالی روستا به دلیل ارادتی که به حضرت امام حسین (ع) داشته و دارند، این آیین را به این شکل بنا نهاده اند.

یکی از ویژگی های این آیین آرامش و سکوت حاکم بر دسته در طول مسیر است؛ هنگام پیمودن این مسیر که تا 2 ساعت به داراز می کشد، صدایی جز ذکر یا حسین (ع) به گوش نمی رسد و همین سکوت، اندوه فضا را چند برابر می کند.

از دیگر ویژگی های زار خاک توجه به سادات به عنوان صاحب عزای اصلی این روزهاست و یکبار حضور در آن کافی است تا هر سال غروب تاسوعا، اندوه آن روز و آن فضا را خاطرنشان کند.

در آیینی دیگر و در 13 محرم تجمع هیات های مذهبی شهر ورزنه در امامزاده زین العابدین (ع) را میتوان به تماشا نشست که یاد اسرای کربلا و ستم های رفته بر اهل بیت (ع) را زنده می کند.

آئین نخل بندی که قشر جوان با استفاده از تجارب سالخوردگان آن را انجام می دهند از روز پنجم محرم که از رسیدن ماه حزن و اندوه شیعیان و سوگواری سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) حکایت دارد، آغاز می شود.

مراسم نخل برداری یا نخل گردانی که کهن ترین آیین عزاداری در شهرستان خور و بیابانک محسوب می شود، به مفهوم تشییع نمادین پیکر مقدس سیدالشهدا امام حسین (ع) هم در روز عاشورا و هم روز سوم شهادت آن امام است.

نخل، مجموعه ای ارزنده از جامه، شمشیر، آینه و زنگ است که مردم از گذشته های دور آن را نذر حاجات خود کرده اند.

برپایی نخل با آراستن آن به جامه های رنگین در روز پنجم محرم الحرام آغاز می شود که حضور مردم بویژه زنان در آماده سازی آن، نقش بسزایی دارد.

از جمله نذرهای زنان در این روز، پوشاندن جامه های رنگین به نخل و علم است، در جلو و عقب نخل آینه می بندند و بر روی برآمدگی بالای نخل هم 6 تیغه شمشیر دو به دو در سه ردیف مقابل یکدیگر قرار می گیرد که بر نوک هر کدام انار می زنند و سر هر شمشیر را با دستمال ابریشمی سیاه می بندند و درون نخل زنگ هایی کوچک و بزرگ می آویزند.

پس از آنکه نخل و علم آماده شد با ذکر صلوات و حسین گویان بر دوش جوانان و عزاداران قرار می گیرد و به بیرون از حسینیه حمل می شود تا کسانی که نذری یا قربانی دارند جلوی پای نخل و علم انجام دهند.

در جلوی نخل، 2 نفر به چاوشی می پردازند و همراهان در جواب هر بند آن یا حسین می گویند، هنگام عبور از خیابان و حرکت نخل در تمام شهر، دیگر افراد نیز به زیارت نخل می شتابند تا از فیض معنوی آن محروم نمانند.

پس از این مراسم، نخل دوباره به حسینیه انتقال داده می شود و از شب ششم تا شب یازدهم، نخل در حسینیه به حرکت در می آید که حاملان آن بیشتر جوانان هستند.

در شب ششم محرم، حسینیه از رونق بیشتری برخوردار می شود، علم ها بر دوش سادات و نخل بر شانه جوانان به نشانه کاروان حسینی حرکت داده می شود و آن را دور حسینیه می چرخانند.

یکی از چاوش ها مصراعی از یک بیت را می خواند، موقعی که کلمات مصراع به پایان می رسد مردم یا حسین می گویند و حاملان نخل هم، آن را تکان می دهند و صدای زنگ داخل نخل، فضا را معنوی می سازد.

در پایان این مراسم و در روز عاشورا، جامه های رنگین را از علم و نخل باز و آن را سیاهپوش می کنند که نماد شهادت امام حسین (ع) است.

مراسم نخل گردانی در دهه نخست محرم، کهن ترین آئین عزاداری در خور و بیابانک است که اهالی این شهرستان اعتقاد دیرینه و ریشه داری به آن دارند.

در آیین سنتی خیمه سوزان، کویرنشینان خطه تاریخی بافران و محله محمدیه براساس سنتی دیرین و برای یادآوری زمان یورش سپاه عمر سعد در واپسین ساعات روز عاشورا و پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش به خیمه های اهل بیت امام خیمه های برافراشته شده در طول دهه اول محرم را آتش می زنند و در زمان سوختن خیمه ها فریاد وا حسین و وا زینب سر می دهند و به یاد اسرای کربلا سوگواری می کنند.

پس از به آتش کشیدن خیمه ها، عزاداران تا فرا رسیدن غروب غمگین عاشورای حسینی ناله و زاری می کنند و در کنار خیمه های سوخته شده به سینه زنی و زنجیرزنی می پردازند.

این آیین سنتی هر سال در محمدیه و بافران با استقبال گسترده عزاداران همراه است.