جشن شهریورگان | روز زایش کوروش کبیر و روز پدر ایرانی

امروز، جشن شهریورگان، زادروز داراب و روز پدر ایرانی است. جشن شهریورگان، شهریور روز از شهریور ماه بوده که روز سی ام امرداد و به نام امشاسپند توانای "خْـشَـتْـرَه وَئیریَـه" به معنی کشور آسمانی یا شهریاری آرمانی و ارجمند هست. شهریورگان واژه ای اوستایی بوده و در پهلوی به "خشَترِوَر" و در پارسی نو به "شهریوَر" دگرگون گشته و نام یکی از شش امشاسپندان یا فروزهای ایزدی است.

ایزد شهریور در جهان مینوی، نماد پادشاهی آسمانی و یکی از فروزه های خدایی بوده و در جهان گیتی، نگهبان "ایوخشست ها" یا توپال ها (فلزات از جمله زر و سیم) است که همیشه خواهان فر، بزرگی و نیرومندی برای مردمان بوده و همواره پشتیبان بینوایان است. همچنین، در کتاب پهلوی "بندهش"، گُل "شاه اِسپَرغم" (نازبو) را گل ویژه شهریور می خوانند. جشن شهریورگان برای کشاورزان ایران باستان نیز روز مهمی بشمار می رفت، زیرا پس از جمع آوری فرآورده های کشاورزی تابستانی خود و آماده ساختن زمین برای کشت پاییزی، در این روز به شادی و پایکوبی می پرداختند. آنان با این کار، از درگاه اهورامزدا برای نعمتهایش سپاسگزاری کرده و با ستایش و نیایش، از او خواهان برداشت های پرباری در فصلهای آینده می شدند.

شیوه برگزاری جشن

شوربختانه، بخاطر برگزار نشدن آیین های جشن شهریورگان در درازای زمان بویژه پس از یورش تازیان به ایران همه جزئیات آن بدست فراموشی سپرده شدند. ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه درباره این جشن کهنسال ایرانی نوشت: "شهریور ماه که روز چهارم آن شهریور روز است و آن به مناسبت توافق دو نام جشن می باشد، آن را شهریورگان گویند. چم (معنی) شهریور دوستی و آرزوست. شهریور فرشته ای بود که به جواهر هفت گانه از قبیل طلا، نقره و دیگر فلزات که برقراری صنعت و دوام دنیا و مردم به آنها بستگی دارد، موکل است."

در سده ها دیرتر و دوره های تاریخی ایران، "شهریور" نیز نشانه "پادشاهی دادگر" گشت و بدین روی، ایرانیان باستان در این روز پس از نیایش اهورامزدا، نیکوکاری کردن و دادن خوراک به بینوایان و نیازمندان، نزد پادشاه که او را نماینده او بر روی زمین می خواندند، رفته و این جشن را به او شادباش می گفتند. جشن شهریورگان یا زادروز داراب از دوران زرتشتیان بوده که برای ما به یادگار مانده است.

زادروز کوروش بزرگ

روز دقیق زایش کوروش بزرگ نامعلوم بوده و در هیچ یک از منابع تاریخی از جمله نوشته های هرودوت و گزنفون هم از آن یاد نشده است. ولی، برخی زادروز داراب را زادروز بزرگ مرد تاریخ بشریت می خوانند که انگیزه آن همانندی "داراب" با شخصیت تاریخی کوروش بزرگ است. با توجه به اشاره های تاریخی و شباهت های داراب در شاهنامه فردوسی و دیگر تاریخ نامه های ایرانی، میتوان گمان برد که شخصیت "داراب" اساتیری، براساس شخصیت تاریخی کوروش شکل گرفته است.

گزینش این روز برای بزرگداشت پدران ایرانی

چون جشن شهریورگان، زادروز کوروش بزرگ بوده و نیز به معنای "شهریاری بر اراده و نفس" است، جامعه زرتشتیان ایران این روز را به عنوان "روز بزرگداشت پدر" برگزیده و همه ساله آن را جشن می گیرند.