سنت عزاداری موسوم به علم غیبی از آیین های محرم در شهرستان بم است

ایرنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده، سنت عزاداری موسوم به علم غیبی از آیین های محرم در شهرستان بم است.

هیات طباطبایی بم که تاریخچه شکل گیری آن دست کم 80 سال تخمین زده شده، از متولیان برگزاری این سنت به همراه چند خانواده دیگر است که علم تاریخی را به همراه زره (پیراهن زنجیری) و نیز یک سفید مهره (نوعی ساز) که گفته می شود اجداد یکی از خانواده های بم آنها را از کشور عراق به بم منتقل کرده اند، در برپایی این آیین نقش دارد.

درباره چرایی عنوان علم غیبی چند روایت نزد ساکنان بیان می شود اما یکی از معتبرترین آنها این است که یکی از اجداد خانواده های بمی در خواب یکی از بزرگان یا معصومان را می بیند و نشانی می دهد که به عراق برود و علم را از یکی از خادمان حرم تحویل بگیرد و هنگام مراجعه به عراق، آن فرد نیز مطلع بوده و علم را در اختیار او قرار می دهد.

برپایی آیین علم گردانی عصر هفتم ماه محرم در مراسمی با حضور مردم زمانی عملیاتی می شود که علم به هیات طباطبایی در امامزاده واقع در بم تحویل می شود و تا سوم شهادت حضرت امام حسین (ع) برای برگزاری مراسم تحویل امامزاده است؛ مردم هنگام تحویل علم و نیز در خلال مراسم علم گردانی تلاش می کنند از این علم تاریخی تبرک بگیرند یا نذورات خود را به عزاداران تحویل دهند یا از نذری موجود تبرک بجویند.

هیات حسینیه طباطبایی از بزرگترین و قدیمی ترین هیات های شهر بم به حساب می آید که به گفته افشین ابوحیدری یکی از خادمان این هیات، زمان تأسیس آن در جایی مکتوب نشد اما براساس گفته ها و شنیده هایی که اجداد این خانواده بیان می کنند بیش از 70 الی 80 سال قدمت دارد.

وی بیان کرد: حسینیه طباطبایی منزل شخصی مرحوم سید علی خان طباطبایی بوده که در ماه محرم هر سال برای سرور و سالار شهیدان عزاداری انجام داده است.

ابو حیدری ادامه داد: منزل مرحوم سید علی خان طباطبایی از پیش از انقلاب اسلامی تاکنون دوبار ویران (یکبار در زمان زلزله 82) و مجدد توسط فرزند دختر مرحوم طباطبایی بازسازی شده که اینک به عنوان حسینیه طباطبایی میزبان عزاداران و برپایی مراسم مذهبی است.

وی افزود: یکی از مهم ترین آیین های عزاداری بم مراسم علم بندان یا همان «علم غیبی» است که در امامزاده اسیری بم هر سال در عصر هفتم ماه محرم توسط هیات طباطبایی برگزار می شود.

این علم جزو قدیمی ترین علم های هیات های مذهبی بم به شمار می رود که براساس تخمین های زده شده، مربوط به اواخر دوره صفویه است.

در ادامه احمد فضائلی از خادمان امامزاده اسیری شهرستان بم نیز درباره تاریخچه «علم غیبی» و ماجرای آن می گوید: امامزاده علی بن الحسن المثنی یکی از امامزادگان شهرستان بم به شمار می رود که در مرکز شهر و در چهارراه بوعلی این شهر قرار دارد.

وی اظهار داشت: برای علم غیبی قدمت تاریخی مشخصی وجود ندارد اما طبق شنیده ها به 400 سال قبل بر می گردد و دختر مرحوم طباطبایی از نوادگان نسل هفتم سید محمد مستوفی نقل می کند که این جدشان معروف به خواجه علمدار این علم را از کربلا به بم آورده است.

به گفته این خادم امامزاده اسیری شهرستان بم و آنچه در بین افکار عمومی منطقه در این زمینه نقل می شود، سید محمد مستوفی در خواب امام حسین (ع) را می بیند و در حالت خواب امام فرموده برود پیش فلان خادم حرم و این هدایا شامل «علم غیبی»، لباس زره و نیز سفید مهره را تحویل بگیرد.

فضائلی ادامه داد: براساس آنچه نقل می شود، سید محمد مستوفی ابتدا به خواب توجهی نمی کند تا اینکه سه بار برایش تکرار می شود و پس از آن تصمیم می گیرد به کربلا برود و خادم یاد شده را بیابد. زمانی که خادم را پیدا می کند متوجه می شود خادم آستان امام حسین (ع) نیز چنین خواب مشابهی دیده است و به سید محمد می گوید چرا این قدر دیر آمدی.

وی افزود: سید محمد که هدایا را تحویل می گیرد به سمت بم حرکت می کند و عصر هفتم ماه محرم آن سال به بم می رسد که این علم را در مراسم عزاداری شرکت می دهد.

این خادم امامزاده اسیری در بم بیان کرد: از آن زمان تاکنون که بیش از 400 سال می گذرد در آیین عزاداری سنتی بم هفتم محرم این علم توسط بازماندگان سید محمد مستوفی طی مراسمی به هیات طباطبایی داده می شود و تا روز سوم شهادت امام حسین (ع) در هیات می ماند و سپس مجدد این علم به بازماندگان مستوفی برگردانده می شود.

اینکه چرا مردم به این علم، «علم غیبی» می گویند روایتهای متفاوتی وجود دارد؛ برخی می گویند از آنجا که علم پس از عزاداری تا یکسال در معرض دیدم عموم نیست اینچنین آن را یاد می کنند و عده دیگری نیز همان قضیه خواب سید محمد مستوفی را دلیل این نام می دانند.

آنطور که در افکار عمومی بم گفته می شود همچنین از آنجا که در طول این سالها چندین بار این علم به سرقت رفته و پس از مدتها مجدد به دست بمی ها پیدا شده، به همین علت دلیل نامگذاری این علم به نام «علم غیبی» را اینگونه تفسیر می کنند.

سادات فاطمی از نوادگان سید محمد مستوفی هستند که به هیات طباطبایی ارادت خاص داشتند و همچنین به علت نسبت خانوادگی که به سادات فاطمی داشتند این هدایا را که شامل «علم غیبی»، زره و سفید مهره بوده را هر سال در اختیار این هیات قرار می دهند.

علم غیبی با آغاز عزاداری ها هر سال در عصر هفتم ماه محرم در مراسم سنتی بیرون آورده می شود و خانواده رضوانی که از قدیم و پس از خانواده فاطمی نگهدار این علم هستند وظیفه علم گردانی را برعهده دارند.

در این مراسم خانواده رضوانی به امامزاده اسیری در بم می آیند و عزاداران هیات طباطبایی نیز در آن محل جمع می شوند، علم غیبی تحویل خادمان هیات طباطبایی و امامزاده اسیری داده می شود، سپس این علم که یک فلز شبیه دست است در گلاب شست و شو داده و بر بالای یک میله فلزی که دورتادور آن را با پارچه ای می بندند، بسته و در طول مراسم عزاداری، باتوجه به حاجت هایی که مردم دارند پارچه های مختلفی به این علم نصب می شود.

اما یکی دیگر از هدایایی که محمد مستوفی با خود به همراه آورده بود، زره یا همان پیراهن زنجیره ای و سفید مهره بوده که زره یا همان پیراهن زنجیره ای در آن زمان در امامزاده اسیری نگهداری می شده است.

آنطور که منابع مختلف در بم گزارش می دهند، در زمان زلزله ویرانگر سال 82 این زره به سرقت رفته و پس از 2 سال در اصفهان پیدا و مجدد به بم برگردانده می شود.