آشنایی با آیین های سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد در ماه محرم

میراث آریا/ این خبر به جهت آشنایی با آیین های سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد در ماه محرم برای شما نگارش شده است.

با وجود گذشت حدود 1400 سال از شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش نه تنها از عمق این حادثه کاسته نشده بلکه هر چه بیشتر میگذرد، این قلمرو گسترده تر شده و آیین ها باشکوه بیشتری برگزار می شوند.

هم زمان با فرا رسیدن ماه محرم، آیین های عزاداری مختلفی در این استان برگزار می شود که میتوان از مراسم استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع)، مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد، دمام زنی حسینیه حضرت قاسم (ع) گچساران، مویه خوانی و آیین شام غریبانه کهگیلویه، آیین تعزیه خوانی سنتی لنده و آیین تعزیه خوانی سنتی سوق نام برد که در فهرست آثار معنوی ملی ثبت شده است.

آیین تعزیه خوانی سنتی سوق یکی از آیین های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که چند سالی است که به همت گروه فرهنگی و هنری تعزیه خوانی پرچم داران کربلای سوق و با حمایت مالی و معنوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در شهر دهدشت برگزار می شود.

فریدون داوری یکی از نویسندگان و پژوهشگران کهگیلویه و بویراحمدی در این زمینه گفت: در گذشته در این استان ایلات و عشایر دو سه روز قبل از ماه محرم با فراهم کردن مقدمات مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) به استقبال محرم می رفتند.

او با بیان اینکه انتخاب محل عزاداری و نظافت آن و درست کردن علم ها از جمله اقدامت استقبال از محرم در استان بود، افزود: پایه علم ها با شرایط خاص و استفاده از چوب گردو و بلوط تهیه میشد که زنگوله ها و درا ها را با پارچه های سیاه و بنفش و سبز آماده میکردند و این علم نشانی از علم داری کربلا بود. این علم در دست فرد یکه تنومند و خوش تیپ بود قرار میگرفت.

داوری اظهار کرد: برای خبردار کردن مردم، برخی ها غروب دو سه روز قبل از ماه محرم در کوچه ها راه می افتادند و با خواندن برخی نوحه های محلی اطلاع رسانی میکردند.

این پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمدی خاطرنشان کرد: خانم ها و آقایان با حلقه های جداگانه برای سید و سالار شهدا عزاداری می کردند بطوریکه یک زن به عنوان تک خوان، خانم ها دست به گردن هم می انداختند و به نوعی خاص و با لباس های محلی عزاداری میکردند و چارقه ها یا چادرهای را به پشت و سینه خود می زدند. همچنین آقایان در هنگام سینه زنی افراد کمر همدیگر را می گرفتند و دایره وار می چرخیدند و بر سینه می زدند.

داوری تصریح کرد: عمدتا اسبی را نمادین با پارچه های رنگین تزئین میکردند که به یاد ذلجنای امام حسین (ع) بود و نوحه ها و شرمه های محلی می خواندند.

او ادامه داد: از جمله کارهایی که در ایام محرم مردم این استان انجام می دادند روشن کردن آتش در وسط میدان مشخص شده برای عزاداری جهت گرم کردن در شب های سرد و روشنایی محل بود البته برخی از عزاداران وقتی وارد میدان عزا می شدند یک قطعه هیزم با خود می آوردند تا گرمای آتش بیشتر شود. غالبا تمام عزاداران با لباس های تیره در عزاداری شرکت میکردند.

این پژوهشگر کهگیلویه و بویراحمدی عنوان کرد: در ایام محرم بخصوص روزهای تاسوعا و عاشورا غذای نذری پخته و بین عزاداران توزیع و تقسیم می شود.

داوری اضافه کرد: گاهی حلوای محلی با نان محلی نیز تهیه و بین عزاداران توزیع میشد.

او اظهار کرد: مردم استان در روز عاشورا با عزاداری تا ظهر عاشورا به سمت امامزادگان یا منزل سادات حرکت میکردند و نماز ظهر عاشورا را به یاد نماز امام حسین (ع) در روز عاشورا برپا می کردند.

در زیر بخشی از نوحه های محلی استان که درگذشته بیشتر استفاده میشد، آمده است؛

«اَی ماهِ مَحرَم اومَ شاری رفت و غم اومَ اَو مِن حرم کَم اومَ»

***

«آخ بَ دشتِ کربلا شِمر کَلوی وَلَدِ زِنا سَرشَ بِری اَو وَش نَدا»

***

«اَی ماه مَحرَم اومَ سطلون و سرور اومَ»

«امام حسینَ کُشتِن کِ خاک بَر سَر ما»

در شب یازدهم ماه محرم به مناسبت شام غریبان خاندان امام حسین علیه السلام عزاداری و سینه زنی برقرار است. در ماه محرم این استان مراسم پرده خوانی نیز اجرا میشد.

همچنین از رسوم بجا مانده از سالهای گذشته تاکنون تهیه حلیم یا آش گندم در صبح روز عاشورا است که در زبان محلی به آن «هَریسَه» می گویند.

امروزه مراسم سینه زنی در این استان شبیه به استان های جنوبی مانند خوزستان بوده که بیشتر افراد کمر همدیگر را گرفته و دایره ای می چرخند.

نویسنده: علی اکبر پاک