وادوش آیین سنتی مردم گلستان برای مشارکت در دامداری است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، وادوش آیین سنتی مردم گلستان برای مشارکت در دامداری است.

فقر اقتصادی، فقدان امنیت، شرایط اقلیمی و جغرافیایی دشوار در درازای زمان روستاییان و کوچ نشینان ایران را هرچه بیشتر به هم وابسته کرده است. شیوه های مشارکت و یاریگری در بهره برداری در مناطق مختلف ایران متناسب با فرهنگ و شرایط محیطی آن منطقه اتخاذ شده و در نهایت یک نظام بهره برداری پایدار را پدید می آورد که ریشه در دانش بومی و تجربه های شغلی قرن های گذشته این مرز و بوم دارد.

در روستاهای منطقه شاهکوه از توابع شهرستان گرگان نیز میتوان با برگزار شدن مراسم سنتی چون «وادوش» بر این امر صحه گذاشت. از آنجایی که درآمد اکثر مردم روستا از فعالیت های دامداری تأمین و دام ها توسط چوپانان نگهداری می شوند و چون گوسفندان یک گله، متعلق به افراد مختلف است، دامداران به منظور تعیین مقدار سهم هر کدام از مالکان گوسفندان در یک روز از سال گرد هم می آیند تا با دوشیدن شیر دام خود به این مهم دست یابند. در این بین برای مالکان و میهمانانی که به شکرانه این روز گرد هم می آیند، جشنی را برگزار کرده و از ایشان پذیرایی می کنند.

در این شیوه اوج مشارکت دامداری مشاهده می شود. در این سیستم، دامداران دام های خود را در یک گله با چوپانان مشترک گرد می آورند، به صورت مشترک به چرا برده، شیر دوشی می کنند، لبنیات درست می کنند، مخارج می پردازند و در آخر نیز تمامی درآمدها را نسبت به سهم هر کس از گله اشتراکی تقسیم می کنند. به این مراسم سنتی در منطقه شاهکوه «وادوش» گفته می شود. «وا» به معنای باز کردن و جدا کردن گوسفندان از هم، «دوش» هم به معنای دوشیدن است.

وادوش افزون بر این از جشن های دامداری این منطقه بشمار می رود، در شمار یکی از مهمترین تعاونی های سنتی دامداران نیز محسوب می شود. این آیین بیانگر نوعی از مشارکت و یاریگری است که دامداران در استفاده بهینه از نیروی انسانی بکار گرفته اند.

در ابتدای این روز فضایی برای دوشیدن شیر گوسفندها کنار «گه» (محل نگهداری دام) آماده می شود و سپس با کمک چوپانان و مشخصه ای که هر یک از صاحبان دام برای خود دارند که به آن «دِرشِم» (نشان شناسایی گوسفند به صورت برشی در گوش) گفته می شود، اقدام به دوشیدن شیر گوسفند خود می کنند. در این بین جمعی از افراد هم، در تدارک پذیرایی ناهار برای صاحبان مال و میهمانانی هستند که به واسطه افراد مختلف دعوت می شوند تا به شکرانه این روز گردهم جمع شوند. بعد از دوشیدن شیر، گوسفندها رها شده و میزان شیر جمع آوری شده وزن کشی و یادداشت و قرائت می شود. بعد از آن شیر برای تبدیل به محصولات دیگر داخل ظرف مخصوص خود به نام «بِرکِر» جوشانده و در ظرف هایی چون کَندیل یا تِلِم و دوغ ریز و… ریخته می شود.

در روز وادوش دامداران از میهمانان در وعده صبحانه از محصولات لبنی همچون سرشیر، کره، پنیر و… و در وعده ناهار با غذایی به نام «کاماجدان» و «خام ته چین» پذیرایی می کنند.

مراسم آیینی سنتی وادوش در مهر سال 1400 در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی ناملموس قرار گرفت و به ثبت رسید.