معرفی 15 تا از معروف ترین موزه های شهر تهران

یکی از انواع جاذبه های گردشگری که در هر شهری میتوان چندین نمونه از آن را پیدا کرد، موزه ها هستند؛ دیدنی هایی که با داشتن اشیایی تاریخی و با ارزش، شما را با خود به بطن تاریخ یک ملت می برند. در موزه ها تا چشم کار می کند، فقط جادوی اشیاست که همگان را مات و متحیر کرد. این جاذبه به سبب تنوع اشیایی که در آن وجود داشته، سالانه میزبان شمار کثیری از گردشگران داخلی و خارجی بوده و آنان را با بخش بخش تاریخ آشنا می کند. در شهر تهران هم که پایتخت ایران بوده، موزه های متعددی وجود داشته که هر کدام می تواند بخشی از روز را به خود اختصاص داده و حسابی شما را سرگرم کند. با ما در مقاله معروف ترین موزه های شهر تهران همراه شده تا شما را با شماری از دیدنی ترین موزه های شهر تهران آشنا نماییم.

موزه ملی ایران

موزه ملی ایران مجموعه ای از گنجینه آثار تاریخی و پیش از تاریخ ایران بوده که در تهران قرار دارد. این موزه شامل دو ساختمان مجزا به نام موزه ایران باستان مربوط به آثار دوران پارینه سنگی قدیم تا دوره پیش از اسلام و موزه دوران اسلامی مربوط به آثار باستان شناسی و هنر دوران اسلامی ایران است. موزه ملی ایران مهمترین موزه کشور در خصوص نگهداری، نمایش و پژوهش مجموعه های باستان شناختی ایران هست. گستردگی و تنوع مجموعه اشیای موجود در موزه به گستردگی جغرافیایی کشور و دوران های متعدد پیش از تاریخی، تاریخی و اسلامی است. در حال حاضر، موزه به نمایش آثاری پرداخته که بیانگر غنای فرهنگ و تمدن، هنر، رشد اقتصادی و دستاوردهای فناوری ایرانیان است.

موزه ملی ایران با قدمتی حدود هشتاد سال، نه تنها بزرگترین موزه باستان شناسی و تاریخ ایران است بلکه در فرهنگ موزه داری ایران به عنوان موزه مادر محسوب می شود. هم اکنون هم جبرئیل نوکنده مدیر کل این موزه است. برای نخستین بار، پیشنهاد ایجاد مکانی به نام موزه توسط مرتضی قلی هدایت ملقب به مرتضی قلی صنیع الدوله عنوان شد. او در فکر ایجاد موزه و اداره ای به نام اداره عتیقات برای ساماندهی به وضع کاوش های تجاری بود اما به این مقصود نرسید.

نخستین موزه در سال 1295 خورشیدی به نام موزه ملی یا موزه معارف در یکی از اتاق های بزرگ وزارت معارف که در سمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت، تشکیل گردید. این موزه دارای 270 قلم شی مفرغی، سفالی، شیشه ای، سکه، سلاح های قدیمی، مهر، اشیای چوبی، مرقعات، کتاب و منسوجات بود که به وسیله کارمندان اداره عتیقات جمع آوری یا توسط مردم اهدا شد. در 1304 هم اشیای این موزه به تالار آینه عمارت مسعودیه منتقل گشت.

از سوی دیگر، با آغاز حفاری باستان شناسان اروپایی به ویژه هیئت باستان شناسی فرانسه به ریاست ژاک دومرگان از سال 1276 خورشیدی در شوش، توجه مردم ایران به اهمیت مواریث فرهنگی جلب شد. در سال 1306 خورشیدی امتیاز بدون قید و شرط طرف باستان شناسان فرانسوی در ایران لغو گردید. به آنها اجازه داده شد تا تنها در شوش به حفاری بپردازند. همچنین، از آنجا که ایران تصمیم گرفته بود تا موزه و کتابخانه ملی را تاسیس نماید، لذا امتیاز طراحی و اجرای آن به فرانسویان داده شد. به همین منظور، آندره گدار در سال 1308 خورشیدی برای تاسیس موزه و کتابخانه به ایران آمد و کار خود را شروع کرد.

ساخت موزه دوران اسلامی با انگیزه انجام فعالیت های گوناگون فرهنگی در سال 1323 در محوطه موزه ملی ایران آغاز شد و با وقفه های متعدد، سرانجام در سال 1329 معماری آن پایان یافت ولیکن انجام مراحل تکمیلی آن به سالهای بعد موکول شد. با توجه به اهمیت آثار دوره اسلامی، طراحی و اجرای معماری داخلی موزه دوران اسلامی از سال 1370 با در نظر گرفتن هنر و فلسفه اسلامی آغاز گشت و پلان آن به طرح چلیپای دوران ساسانی در نظر گرفته شد. سرانجام، این موزه با حدود 10 هزار متر مربع در چهار طبقه در سال 1375 افتتاح گردید که دو طبقه آن اختصاص به نمایش آثار هنر اسلامی دارد و دو طبقه دیگر آن امکان فعالیت های جنبی را میسر می سازد.

موزه ایران باستان دارای مجموعه های غنی از آثار باستان شناسی است که کهن ترین آنها مربوط به دوره پارینه سنگی و جدیدترین آثار آن مربوط به دوره ساسانی با قدمت بیش از 1700 سال است. قدیمی ترین دست ساخته بخش پارینه سنگی در سالن ایران باستان که از سنگ کوارتز یا در کوهی ساخته شده ، مربوط به حوزه رودخانه کشف رود در شرق مشهد هستند که بیش از یک میلیون سال قدمت دارند. از دیگر مجموعه های قدیمی این بخش هم دربند و گنج پر مربوط به استان گیلان و شیوه تو در نزدیکی مهاباد بوده که حدود 700 تا 200 هزار سال قدمت دارند.

از دوره های پارینه سنگی میانی و پارینه سنگی پسین نیز آثاری جالب توجه در سالن موزه به چشم می خورد که بین 200 هزار تا حدود 12 هزار سال قدمت دارند. از دوره پارینه سنگی میانه که همزمان با حضور انسان نئاندرتال در ایران است، ابزارهای ساخته شده از سنگ آتش زنه و بقایای سنگواره جانوران مربوط به غارهای منطقه زاگرس و فلات مرکزی ایران از جمله غارهای بیستون و خرم آباد به نمایش درآمد. قدیمی ترین بقایای یافت شده انسان در ایران که یک دندان آسیای کوچک انسان نئاندرتال است و در غار وزمه یافت شده هم در سالن پارینه سنگی میانی موزه به نمایش درآمده است.

در دوره پارینه سنگی جدید که مصادف با گسترش انسان هوشمند امروزین در ایران است، ساخت تیغه ابزار رواج یافت. همچنین ساخت ابزارهای استخوانی و استفاده از تزئینات شخصی مانند آویز صدفی، دندان حیوانات و گل اخرا نیز در این دوره در ایران متداول شد. از مکان های مهم این دوره غار یافته (لرستان) است که نمونه هایی از اشیا آن در سالن موزه به نمایش درآمده است. از دوره بعدی (فرا پارینه سنگی) که مشخصه های آن ابداع ابزارهای ترکیبی، کاربرد سنگ ساب و ذخیره سازی مواد خوراکی بوده، نمونه هایی از غار علی تپه (مازندران)، غار شلم (ایلام) و چند مکان دیگر به نمایش درآمد.

از دوره نوسنگی و روستانشینی آثاری چون قدیمی ترین خشت ایران از تپه گنج دره، قدیمی ترین پیکرک های گلی انسان و حیوان از تپه سراب و ابزارهای سنگی در سالن به نمایش درآمده است. شوش (خوزستان)، اسماعیل آباد و چشمه علی (تهران)، تل باکون (فارس) هم از محوطه های بسیار مهم در هزاره های پنجم و چهارم پ.م (دوره مس و سنگ) در ایران هستند که نمونه هایی از سفالینه های منقوش آنها در سالن دیده می شود. از نقش های مورد توجه در این دوره میتوان به نقش ساده شده بز کوهی اشاره کرد که در سطح ظروف سفالین اسماعیل آباد و چشمه علی دیده می شوند.

ظروف سنگی جیرفت و شهداد با نقوش متنوع مانند نبرد انسان با جانوران اساطیری و نقش مایه های هندسی، جانوری و گیاهی از نمونه های شاخصی بوده که در ویترین ها به نمایش درآمده اند. از دیگر آثار مهم این دوره در سالن موزه هم پیکر گلی از شهداد است که نشان دهنده نیم تنه مردی برهنه با دستان جمع شده بر روی سینه و احتمالا در حالت نیایش هست. ظروف، ادوات جنگی، اشیای تزئینی، پیکرک های انسانی و جانوری از جمله اشیای فلزی اواخر عصر مفرغ و آغاز عصر آهن هستند که در سالن به نمایش درآمده اند. همچنین، سفال خاکستری با سطح صیقلی و داغدار و همچنین ظروف با لوله های ناودانی، ظروف با فرم های جانوری و انسانی و ریتون ها و اشیای آهنی نیز از دیگر اشیای به نمایش درآمده هستند.

• آدرس: خیابان امام خمینی، ابتدای خیابان سی تیر، خیابان پروفسور رولن، شماره یک
• شماره تماس: 02166702061
• ساعات بازدید: در شش ماهه نخست سال از ساعت 9 صبح الی 19 و در شش ماهه دوم سال از ساعت 9 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 500000 ریال

موزه جواهرات ملی

یکی از موزه های زیبای تهران که در آن اشیای با ارزشی چون جواهرات، سنگهای قیمتی و اشیای سلطنتی نگهداری می شوند، موزه جواهرات ملی هست. پادشاهان و کارشناسان جواهرات حکومت صفوی بعد از دو قرن تلاش برای خریداری جواهرات مختلف سرانجام توانستند تا آنها را جمع آوری و به پایتخت حکومت صفوی یعنی اصفهان منتقل کنند. همزمان با اتمام حکومت شاه سلطان حسین و ورود محمود افغان، خزانه های حکومتی مورد غارت قرار گرفتند. بعد از ورود شاه طهماسب دوم هم غنایم غارت شده که در دست اشرف افغان بودند، پس گرفته شدند و سپس، به دست نادر شاه افتادند و بدین ترتیب، این جواهرات نتوانستند از خاک ایران خارج شوند.

نادر شاه به محمدگورکانی نامه هایی مبنی بر استرداد جواهراتی که به هندوستان منتقل شده بودند، نوشت. اما دربار هندوستان پاسخ رد به نامه او داد. پس از لشکرکشی که نادرشاه به هندوستان انجام داد، پادشاه هند علاوه بر جواهرات، اسلحه و پول نقد بسیاری را به او تسلیم کرد. البته، نادرشاه مقداری از جواهراتی را که بدست آورد، بنابر رسم و فرهنگ آن زمان، بخشی را به حکام ایران و پادشاهان کشورهای دیگر و مقداری را به آستان مقدس امام رضا (ع) اعطا کرد. احمد بیگ افغان ابدالی که از سرداران نادر شاه بود، پس از به قتل رسیدن او، بخشی از جواهرات موجود در خزانه را غارت نمود. الماس کوه نور هم یکی از این جواهرات بوده که در حال حاضر بر روی تاج ملکه الیزابت خودنمایی می کند.

موزه جواهرات ملی در تهران در سال 1334 شمسی ساخته شد و با تاسیس خزانه بانک مرکزی در سال 1339 شمسی هم محتویات آن به این بانک انتقال یافتند. مساحت زمینی که موزه جواهرات ملی ایران بر روی آن بنا شد، در حدود 1000 مترمربع بوده و ساخت کلیه سیستم های ایمنی این خزانه توسط آلمانی ها انجام گرفت. فعالیت خزانه جواهرات ملی در تهران قبل از انقلاب شروع شد اما همزمان با رویدادهای انقلاب، فعالیتش برای مدتی به حالت تعطیل درآمد و سرانجام، در سال 1369 فعالیت خود را از سرگرفت و بازدید برای عموم آزاد شد.

از زمان قاجاریان جواهرات خزانه جواهرات ملی در تهران تغییرات زیادی نداشته اند. مدتی بعد، دو گوهر که توسط رضاه شاه اهدا شدند نیز به آنها اضافه گشتند. اولین گوهر فیروزه ای از معدن نیشابور و دومین گوهر مروارید صید شده از خلیج فارس بود. بنابر دستور رضا شاه، شرکت فرانسوی بوشرون علاوه بر صورت برداری از تمام جواهرات، ارزش حدودی آنها را نیز تعیین کرد. در سال 1316 شمسی و همزمان با تاسیس بانک ملی ایران هم جواهرات خزانه جواهرات ملی در تهران به عنوان پشتوانه پولی و مالی کشور به این بانک منتقل شدند.

ورود کودکان زیر 6 سال به این موزه ممنوع است. از نکات امنیتی برای ورود به موزه جواهرات ملی در تهران این بوده که از افراد موبایل، کیف و موارد مشابه با اینها گرفته می شود. در نتیجه، امکان عکسبرداری وجود ندارد. بعد از این مرحله و گذشتن از راهروها، وارد زیرزمین موزه جواهرات ملی ایران می شوید که در آن با یک در که شبیه گاو صندوق بوده، روبرو خواهید شد. برای مشاهده جواهرات، سنگ های قیمتی و اشیای سلطنتی باید وارد این گاو صندوق شوید. جواهرات و اشیای قیمتی موجود در آن به 36 بخش دسته بندی شدند که عبارتند از زیورآلات تزئینی، تاج و نیم تاج، جقه ها (پیش کلاه)، گلدان، سرپوش غذا، قلیان، آینه، عصا، تخت، سنجاق و گل سینه. حال، بهتر هست که کمی با اشیا و جواهرات این موزه آشنا شویم.

• الماس دریای نور: الماس دریای نور صدرنشین تمام جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی ایران است. از بزرگترین و زیباترین گوهرهای سلطنتی جهان و ایران، الماس برلیان دریای نور بوده که هزار سال قبل کشف و استخراج شد و زوج آن هم الماس کوه نور نام دارد. هر دوی این الماس ها تعلق به نادر شاه افشار دارند. الماس دریای نور جز غنایم جنگی بوده که توسط محمدشاه گورکانی به نادر شاه تسلیم شد، از هند به ایران آمد و بعد از گذراندن دوره های مختلف، بدست شاهان قاجار رسید. الماس دریای نور با رنگ صورتی کمیاب خود در بین الماس های جهان زیبایی خیره کننده ای را به نمایش گذاشت. وزن 182 قیراطی آن مربوط به تراشکاری بوده که بر روی آن انجام شد اما به احتمال زیاد وزنی بیشتر از این مقدار قبل از تراش داشت.
• الماس کوه نور: این گوهر با ارزش در سال 1656 در ناحیه قلعه باستانی گلکنده کشف شد و بزرگترین الماس دنیا لقب گرفت. این الماس توسط وزیر مشهور ایرانی به نام میرزا محمد میرجمله به محمدشاه گورکانی، پادشاه هند تقدیم شد که در سال 1738 میلادی در یورش نادر به هند همراه با الماس دریای نور به ایرانیان رسید. سپس، با قتل نادر توسط احمدشاه درانی به افغانستان برده شد و به شاه شجاع رسید. در جنگی که بین افغانستان و هندوستان در گرفت و افغان ها شکست خوردند، سردار هندی به نام شیر پنجاب، شاه شجاع را شکست داد و الماس را با خود به عنوان غنیمت به هندوستان برد. بعد به دست کمپانی هند شرقی افتاد. در سال 1877 هم به طور رسمی اعلام شد که این الماس متعلق به امپراطور بریتانیا یعنی ملکه ویکتوریا هست.
• کره جواهر نشان: گروهی از جواهرسازان ایرانی به دستور ناصرالدین و در سال 1291 شمسی از جواهرات غیرقابل استفاده خزانه، کره ای به نام کره جواهرنشان را ساختند. سرپرست این گروه سازنده شخصی بنام ابراهیم مسیحی بود. این کره که به کره زمین شباهت داشته، 34 کیلوگرم طلای خالص دارد. تعداد قطعات جواهر استفاده شده برای ساخت این کره هم 51366 قطعه بوده که وزنی معادل 365 گرم وزن دارند. زمردهای بکار رفته در این کره از دریا و یاقوت هایش از خشکی بدست آمده اند. خطوط جغرافیایی و خط استوای این کره که هم اکنون در موزه جواهرات ملی در تهران جای دارد، با الماس نشان داده شده اند.
• تخت طاووس: به دستور فتحعلی شاه قاجار و با همکاری فرماندار اصفهان در سال 1216 شمسی، تختی بزرگ و مجلل از طلا و جواهرات خزانه ساخته شد. این تخت به علت تصویر خورشید بالای آن به تخت خورشید معروف است اما فتحعلی شاه بعد از شب اول ازدواجش با تاج الدوله 9 ساله، نام تخت طاووس را بر آن نهاد. در آن هنگام، تخت طاووس فتحعلی شاه را با تخت طاووس هندوستان اشتباه می گرفتند. ناصرالدین شاه بر روی این تخت تعمیراتی انجام داد و از آن زمان تا سال 1360 شمسی در تالار کاخ گلستان نگهداری میشد اما بعدا به خزانه جواهرات بانک مرکزی انتقال یافت.
• تاج کیانی: تاج کیانی براساس شکل ظاهری خود، اولین تاجی است که بعد از دوره ساسانیان به این شکل خاص ساخته شد. این تاج متعلق به فتحعلی شاه بود اما سلاطین دیگر حکومت قاجار نیز از آن استفاده نمودند. از جواهرات بکار رفته در ساخت این تاج هم میتوان به الماس، زمرد، یاقوت و مروارید اشاره کرد.
• کلاه عباس میرزا: همانطور که از اسمش پیداست این کلاه متعلق به عباس میرزا بود. شکل ظاهری آن به تاج شباهت دارد. جنس این کلاه از پارچه اطلس و مخمل قرمز بوده و نقش و نگارهایی با مروارید بر روی آن دوخته شده اند. همچنین، در بالای این کلاه هم زمرد سبز رنگ بزرگی می درخشد.
• تاج فرح پهلوی: این تاج همانگونه که از نامش پیداست، متعلق به فرح پهلوی، همسر محمدرضا پهلوی بود. این تاج توسط دو شخص غیر ایرانی به نامهای وان کلیف و آرپل در سال 1346 شمسی ساخته شد. وزن این تاج 1 کیلو و 489 گرم بوده و از جواهرات خزانه ساخته شده است. سنگهای قیمتی مانند الماس، برلیان، لعل، مروارید و یاقوت در ساخت تاج پهلوی بکار رفته اند.
• تاج پهلوی: رضاشاه پهلوی بعد از آن به سلطنت رسید، برای تاجگذاری حاظر به گذاشتن تاج سلاطین قاجار بر روی سر خود نبود. در نتیجه، دستور ساخت تاج جدید را صادر نمود. تاج پهلوی توسط گروهی جواهرساز ایرانی که سرپرست آنها فردی قفقازی بنام سراجالدین جواهری بود، در سال 1304 شمسی ساخته شد. این تاج علاوه بر زمان تاجگذاری رضا شاه، در تاجگذاری پسرش محمدرضا شاه نیز استفاده شد.
• شمشیر شاهی: این شمشیر که به شمشیر شاهی معروف است، در مراسم های مختلف در دست شاه بود. طول این شمشیر 103 سانتیمتر بوده و با 300 سنگ قیمتی مانند زمرد، الماس و یاقوت تزئین شده است.

اطلاعات تماس این مجموعه به شرح زیر هست:

• آدرس: خیابان فردوسی، شماره 213، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، خزانه جواهرات ملی
• شماره تماس: 02164464700
• ساعات بازدید: شنبه تا سه شنبه از ساعت 14 الی 16:30
• قیمت بلیت: 60000 ریال

موزه هنرهای معاصر تهران

موزه هنرهای معاصر تهران مهمترین موزه هنر مدرن و معاصر ایران و همچنین یکی از مهمترین و مشهورترین موزه های ایران است. این موزه در سال 1356 خورشیدی به کوشش و ابتکار فرح پهلوی و با پشتیبانی دفتر مخصوص وی در گوشه غربی پارک فرح (بوستان لاله کنونی) در خیابان امیرآباد بنا شد. بنای موزه را کامران دیبا در سبک معماری مدرن و با الهام از بادگیرهای کویری ایران طراحی کرد. موزه هنرهای معاصر تهران شامل جامع ترین و مهمترین گنجینه های هنر مدرن در خارج از اروپا و آمریکای شمالی بوده و مالک یکی از 5 تا 10 مجموعه مهم هنر نوگرا در دنیاست.

این مورد از دیدنی ترین موزه های شهر تهران دارای کارهای مهمی از جنبش های هیجان نمایی انتزاعی، پاپ آرت، مینی مالیسم، مفهومی و فوتورئالیسم است. در گنجینه دائمی موزه هم بیش از 3000 اثر ارزشمند از نخبگان هنرهای تجسمی نگهداری می شود که نزدیک به 400 عدد از آنها دارای ارزش استثنایی هست. از جمله آثار مهم موزه میتوان به کارهای شاخصی از گوگن، رنوار، پیکاسو، ماگریت، ارنست، پولاک، وارهول، لویت و جاکومتی اشاره کرد. گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران از اموال عمومی ایران محسوب گشته و میانگین قیمت کل آثار این گنجینه هم بین 5 تا 10 میلیارد دلار تخمین زده شد. این موزه در حال حاضر یکی از واحدهای معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

در این سازه از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی همراه عناصر مدرن بهره گرفته شد. به گفته کامران دیبا، برای معماری نوین موزه همانندی را در هیچ یک از کشورهای عرب و مسلمان از جمله مصر و ترکیه نمیتوان یافت. دیبا ایده طرح موزه را از کارهای لو کوربوزیه و فرانک لوید رایت وام گرفت و در طراحی محتوا و بخش های لازم آن به موزه هنرهای مدرن نیویورک نیز چشم داشت. دیبا همچنین در طراحی سازه از آثاری از خوسپ لوئیس سرت همچون فونداسیون مگ و نیز آثار لوئی کان بهره گرفت. تعدادی از مجسمه های برنزی پرویز تناولی به سفارش دیبا برای این مجموعه ساخته شد و در محوطه اطرافش تعبیه گردید.

به گفته دیبا، وی فضاهای درونی موزه را به گونه ای طراحی کرد تا ارتباط میان انسانها و فعالیتهای آنان با هم را تقویت کند. فضاهای باز و راهروهایی که به آرامی در فضای موزه چرخیده و به گالری ها می رسد هم به درستی چنین فضایی را فراهم کرده اند. ساختمان موزه از سنگ و بتن ساخته شده و روی هم رفته 8500 متر مربع مساحت دارد. مساحت سطح کلی دیوارهای موزه نزدیک 2500 متر مربع بوده و خود موزه بیش از 5000 متر مربع مساحت دارد و ساختش 9 سال طول کشید.

محوطه موزه دارای دو ورودی است که یکی در سوی پارک لاله قرار گرفته و خدماتی به شمار می رود و دیگری ورودی اصلی است که از سوی خیابان کارگر در غرب سازه راه می دهد. ساختمان خود موزه در جنوب بستر طرح و باغ مجسمه واقع شده و این باغ محیطی گسترده و چمن کاری شده در شمال ساختمان است. نمای بیرونی ساختمان با الهام از بادگیرهای مناطق حاشیه کویر ایران ایجاد گشت. به گفته دیبا، به خاطر آنکه وی بودجه ای در اختیار نداشت تا به دیدار موزه های مختلف جهان برود، آرام آرام توجهش به یافتن سبکی از معماری محلی جلب شد و بهترین نمونه های چنین سبکی را در پشت بام های گلی و گنبدهای شهرهای کویری ایران یافت.

طاق های مرسوم روستایی و نورگیرهای برگرفته از بادگیرهای کویری نقش نوعی هدایت کننده نور فضای بیرون به درون مجموعه را بازی می کند. اگرچه در گذشته پنجره های تعبیه شده در انتهای بادگیر این طاق ها نقش انتقال دهنده جریان باد و تهویه را در ساختمان داشت اما امروزه دیگر باز نمی شوند و تنها به فضاهای درونی روشنی می بخشند. بنا نسبت به خیابان اصلی به اندازه 45 درجه چرخیده و به جز چهار نورگیر فراز ورودی، دیگر نورگیرها همگی به سوی شمال شرق هستند.

ساختمان موزه از دو بخش کلی فضاهای بسته و حیاط میانی تشکیل شده است. درون ساختمان و در فضای بسته آن مسیری مارپیچ به صورت چرخشی طراحی شده که افراد با پیمودن مسیری با شیب کم، به سوی پایین راهنمایی می شوند. این مسیر مارپیچ داخلی در تضاد با نمای بیرونی حالتی کاملا نوین دارد. مارپیچ دارای هفت فضا یا گالری (نگارخانه) اصلی است. فضای نخست سرسرای اصلی ساختمان بوده که گالری شماره یک خوانده می شود. این گالری به آرامی به گالری پس از خود متصل شده و بازدید کننده را به درون زمین می برد. گالری های مجموعه دارای طرح های کمابیش همانند هستند اما گالری های یک و پنج با دیگر گالری ها متفاوتند.

طراحی فضاهای بسته به گونه ای است که گالری شماره یک یا همان سرسرای اصلی نقطه آغاز و پایان بازدید کننده خواهد بود. این سرسرا قاعده ای از هشت ضلعی نیمه منظم و طاقی بلند داشته که در بالایش نورگیر سقفی بزرگی با چهار بادگیر قرار دارد. دیبا در طراحی این سرسرا اهمیت زیادی به فضای میانی و ارتباط آن با ورودی و زنجیره گالری های دیگر و نیز با کتاب فروشی و رستوران مجموعه داد. ارتباط سرسرای اصلی با پایین ترین سطح موزه هم از فضای تهی میانی و شیب راهه مارپیچ بوجود آمد. پایین مارپیچ و در دل هشتی، اثری مدرن از هنرمند ژاپنی نوریوکی هاراگوچی با نام ماده و فکر قرار دارد که ترکیبی از روغن و پولاد است. این اثر که در ایران ساخته شده، همانند حوضخانه های ایرانی است.

فضاهای باز و حیاط میانی موزه شکلی نامنظم دارند. حیاط میانی در راستای شمال جنوب و عمود بر محور ورودی موزه کشیده شده و شکل آن برآمده از پس و پیش نشست های حجم گالری هاست. گالری های شماره یک و پنج دو در ورودی شیشه ای به این حیاط دارند. از آنجا که گالری ها خود به تدریج پایین تر می روند، حیاط میانی نیز ترازهای گوناگون دارد و دارای سکوهایی با بلندی ناهمسان و پله هایی است که آن سکوها را به هم می پیوندد. در میان سکوها و در میان پله ها هم حوضی چهارگوش قرار دارد که بر محور اصلی حیاط واقع شده است.

دیوارهای ساختمان موزه بسته و کم روزنه هستند و شکلی دژ مانند از حجم های توپر و سنگین را تشکیل داده اند. مصالح بکار رفته در نمای ساختمان سنگ های بادبر نارنجی و بتن هستند. این سنگ های بادبر به آن خاطر انتخاب شده اند تا نما را سنگین و سنتی نشان داده و به آن شکل تاریخی دهند. بخش مدور نورگیرها با ورقه های مسی پوشانده شده و شیشه هایی که در انتهای نورگیرها قرار دارند، تیره رنگ هستند. دیوارهای سنگی با بتن قاب بندی شده و رنگ متمایل به کرم این بتن و ترکیب آن با سنگ های لاشه سبب ایجاد رنگ و بوی معماری کاهگلی کویری ایران شد.

• آدرس: خیابان کارگر شمالی، جنب لاله پارک
• شماره تماس: 02188989374
• ساعات بازدید: همه روزه به جز روزهای جمعه از ساعت 8 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 100000 ریال

کاخ گلستان

کاخ گلستان یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی بوده که تداعی گر زمان حکومت های سلطنتی بر این اقلیم هست. کاخ گلستان بعنوان شانزدهمین اثر ثبت شده در سازمان جهانی یونسکو بحساب می آید و تاریخ نگاران و باستان شناسان زیادی به دیدار آن می شتابند تا در بخش های مختلف این بنای بی نظیر غرق شده و حال و هوایی متفاوت را تجربه کنند. به دستور مستقیم شاه طهماسب صفوی، به اندازه یک فرسخ برج و بارو را به دور تهران قدیم ایجاد کردند تا بتوان از آن برای مصارف مختلف استفاده کرد.

عمر شاه طهماسب بقدری نبود که بتواند از طرحی که آغاز کرده، بهره گیری نماید و این شاه عباس دوم بود که ترجیح داد تا در نواحی شمالی این بارو چهار باغ و یک چنارستان درست کند و از آن استفاده شخصی و خانوادگی نماید. با گذشت زمان و ایجاد چهار باغ در منطقه مورد نظر شاه عباس دوم، طرح دیگری برای قرار دادن یک مکان سلطنتی در این چهار باغ با کشیدن دیواری قطور به دور آن به ذهن وی خطور کرد و همین سبب گشت تا کلنگ کاخ موزه گلستان به زمین کوبیده شود.

کاخ گلستان به دلیل وسعت خود و تبدیل شدنش به یک بنای مجلل و شاهنشاهی تقریبا در تمام ادوار مختلف مورد توجه شاهان وقت قرار میگرفت و شاهد حوادث خوب و بد زیادی بود. مثلا، با نسل کشی خاندان قاجار و قدرتمند شدن آنان، کاخ گلستان محل سکونت حاکمان این خاندان شد و مظفرالدین شاه قاجار هم در عمارتی تحت عنوان بادگیر مراسم تاجگذاری خود را برگزار کرد. با تمام شدن دوران حکومت قاجار بر ایران و روی کار آمدن خاندان پهلوی، کاخ گلستان در کنار حفظ پتانسیل های سلطنتی خود، دارای امتیازات سیاسی فراوانی شد و اغلب بناهای ساخته شده در این کاخ به ادارات دولتی و شاهنشاهی آن وقت ایران تعلق گرفتند.

رضاشاه مراسم تاج گذاری خود را در ایوان تخت مرمر برگزار کرد و محل زندگی خود را به کاخ سعدآباد انتقال داد. با به تخت نشستن محمدرضا شاه پهلوی، وی نیز از سعدآباد خارج شده و در کاخ نیاوران به اداره مملکت و ادامه حیات خود پرداخت و تصمیم گرفت تا بخشی از کاخ گلستان را به موزه تبدل کرده و از بخش دیگر آن هم به دلیل تجملگرایی که در طراحی آن شده، برای میزبانی از میهمانان خاص خود بهره گیری نماید. وی مراسم تاجگذاری خود را در سال 1345 هجری خورشیدی در تالار سلام برگزار کرد. از بخش های دیدنی این کاخ هم میتوان به موارد زیر اشاره داشت:

• ایوان تخت مرمر: ایوانی ساخته شده از سنگ مرمر زرد یزد به دست سنگ تراشان و حجاران معروف اصفهانی و به طرحی از میرزا بابای شیرازی که به دستور مستقیم فتحعلی شاه قاجار در کاخ گلستان ساخته شد. معماری و طرح امروزی این ایوان که میتوان از آن دیدن کرد، دستخوش تغییرات فراوانی شده تا در نهایت، به شکل امروزی خود بدل گشت. در گذشته، از ایوان تخت مرمر برای جلوس شاهان در مراسم های بزرگ و اعیاد مهم استفاده میشد. ایوان تخت مرمر که به تاریخ هجری خورشیدی ساخت آن به سال 1138 باز می گردد، از 65 قطعه کوچک و بزرگ مرمر تشکیل شده و یکی از قدیمی ترین بخش های کاخ گلستان بشمار می آید.
• خلوت کریم خانی: در قسمت شمال غربی کاخ موزه گلستان و درست دیوار به دیوار تالار سلام، خلوت کریم خانی احداث شده که ایوانی است با سه دهنه و مربوط می شود به سالهای حکومت کریم خان زند در ایران. خلوت کریم خانی که یکی از معروف ترین قسمت هایی بوده که میتوان از آن دیدن کرد، دارای یک آبنمای کوچک در وسط خود است که آب قنات شاهی از آن بیرون آمده و به تدریج وارد جوی های موجود در باغ می شود. در خلوت کریم خانی یک تخت مرمر نیز بچشم میخورد که البته اصلا قابل قیاس با تخت مرمر اصلی کاخ گلستان تهران نیست.
• نگارخانه: یکی دیگر از بخش های کاخ گلستان در پایتخت، نگارخانه است که در قسمت شمالی این مجموعه قرار گرفته و در آن آثار هنرمندان و تابلوهای نقاشی زمان قاجار که به خوبی نمایانگر مسیر پیشرفت نقاشی ایرانی در گذر زمان هستند، دیده می شوند. در نگارخانه که میان موزه مخصوص و خلوتی کریمخانی واقع شده، میتوان با تابلوهای نقاشی چشم نوازی مواجه شد.
• موزه مخصوص: این بخش ساخته شده توسط محمد ابراهیم خان معماری باشی بوده و همچون اغلب بناهای مهم کاخ گلستان در قسمت شمالی این مجموعه واقع شد. موزه مخصوص از زمان به تخت نشستن ناصرالدین شاه قاجار تا پایان سلطنت وی محلی برای حفظ و نگهداری تمام اشیای نقره و طلا و همچنین ظروف چینی هست. موزه مخصوص در واقع در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی به این نام مفتخر شد و طبق یک برنامه ریزی دقیق، بیشتر آنچه پادشاهان و حاکمان وقت ایران از دیگر پادشاهان جهانی به عنوان هدیه با خود به این مرز و بوم آورده بودند، در این مکان جمع و نگهداری گشت.
• شمس العماره: یکی از بناهای نامدار و بسیار برجسته شمس العماره بوده که در قسمت شرقی معماری کاخ گلستان قرار گرفته و در بین سالهای 1244 تا 1246 در این مکان ساخته و پرداخته شده است. شمس العماره به دلیل داشتن ارتفاع زیاد و تزئینات ظاهری خود و همچنین طراحی نماهای داخلی یکی از مثال زدنی ترین بناهای کل کشور بحساب می آید و بسیاری آن را یک کاخ شاهنشاهی تمام عیار می پندارند. ناصرالدین شاه در تمامی سفرهای اروپایی خود با دیدن بناهایی عظیم تصمیم میگیرد تا به وقت برگشت، کاخی را در مجموعه گلستان ایجاد کند که بسیار بلند باشد و بتواند با دیگر وزرای خود از بلندای آن به یک نمای کلی از پایتخت دست باید. لازم به ذکر است که این بخش دارای 5 طبقه با ستون ها و حفاظ هایی از جنس چدن هست.
• تالار عاج: تالار عاج یکی از مکان های نگهدارنده جوایز و هدایای اعطایی به شاهان ایرانی در کاخ گلستان در پایتخت بود که در زمان ناصرالدین شاه قاجار برای آخرین بار مورد تغییر و بازسازی قرار گرفت و به شکل و شمایل امروزی خود بدل گشت. در تالار عاج یک نقاشی آبرنگ وجود دارد که به دست هنرمند نقاش یعنی محمودخان ملک الشعرا ترسیم شده و به خوبی میتوان با مشاهده آن به نمای پیش از بازسازی تالار عاج دست پیدا نمود. در دوازدهمین سال حکومت رضا شاه از این تالار برای میزبانی از میهمانان خارجی عالی مقام استفاده میشد.
• تالار سلام: تالار سلام اصلی ترین تالار کاخ گلستان هست. از تالار سلام تنها برای مراسم های مهم ایامی و همچنین تاجگذاری استفاده میشد و آخرین بار نیز مراسم تاجگذاری محمدرضا شاه در این تالار برگزار گشت و از آن موقع به بعد هم بیشتر به عنوان موزه استفاده میشد.
• حوضخانه: حوضخانه بخشی است که آب قنات ارگ شاهی ناصری از آن خارج و وارد حوض های مختلفی که در حیاط کاخ بوجود آمده، میشد. حوضخانه در قسمت فوقانی تالار عاج قرار گرفته و در گذر زمان با تغییر و تحولات بسیاری روبرو شده و در حال حاضر نیز از این مکان به عنوان نمایشگاه تابلوهای نقاشی نفیس که توسط هنرمندان اروپایی در قرن 19 میلادی خلق شده، استفاده می شود. در حوضخانه گلستان میتوان با آثاری از آیوازفسکی و ون گلذبر روبرو گشت.
• تالار آینه: تالار آینه فضایی چهار گوش است که با هنر آینه کاری و بلوکاری تزئین شده و از تالارهای نامی کاخ گلستان تهران بحساب می آید. جالب است بدانید با اینکه در تمامی قسمتهای این تالار از سقف گرفته تا ستون و دیوارهای آن از آینه و بلورهای پر زرق و برق استفاده شد اما شهرت خاص این مکان بیشتر به جهت نقاشی کشیده شده است. البته توجه داشته باشید که تخت طاووسی که نادر شاه افشار با خود به ایران آورد نیز در این تالار قرار گرفت.
• عمارت بادگیر: یکی از خنک ترین بخش های کاخ گلستان است که در قسمت جنوبی کاخ واقع شده و به دلیل وجود حوضخانه در زیر آن و همچنین چهار بادگیر در چهار گوشه، از هوای بسیار خنکی برخوردار هست. عمارت بادگیر در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار و به دستور وی ساخته شد و با روی کار آمدن ناصرالدین شاه، دچار تغییر و تحولات زیادی شده و در نهایت هم به شکل و ظاهر امروزی خود بدل گشت.
• عکاسخانه: در طبقه پایین یک حوضخانه با چهار بادگیر در گوشه های خود قرار دارند که از کاشی های معرق کاری شده به رنگهای آبی و زرد دور تا دور آن پوشیده شده است. در گذشته از این حوضخانه برای به جریان انداختن آب در محیط های پیرامونی و همچنین چند جوی متصل به نهر کناری این عمارت استفاده میشد که با گذر زمان به دلیل جلوگیری از فرسودگی سازه طبق نظر کارشناسان آب این حوضخانه قطع شد. عکاسخانه در همین محوطه ایجاد شده و میتوان در آن با عکسهای متعددی که یا به دستور خود ناصرالدین شاه از وی و اطرافیانش گرفته شده یا دستخطی از وی در زیر عکس و پشت آن هست، دیدن نمود.
• عمارت برلیان: نام جدید عمارت بلور، عمارت برلیان است که به دلیل توجه شاه به بناهای نوساز و مقاوم تخریب شد و جای آن یک عمارت دیگر ساخته شد. از عمارت برلیان بیشتر برای برگزاری مراسم های اشرافی استفاده شده تا اینکه در زمان پهلوی استفاده از آن تنها به برگزاری جلسات رسمی و همچنین مراسم های تشریفاتی خانواده سلطنتی محدود گشت.
• تالار الماس: یکی دیگر از تالارهای خوش منظره مجموعه گلستان، همین تالار الماس است که به دلیل به کاربرد انواع متعددی از آینه ها در آن به تالار الماس مشهور شد. دستور بنای چنین تالاری در قسمت جنوبی را فتحعلی شاه قاجار صادر کرد و از آنجایی که با به تخت نشستن ناصرالدین شاه هیچ بنایی بدون تغییر و تحول باقی نماند، به دستور وی این تالار نیز دستخوش تغییرات بنیادی و اساسی شد. در زمان حکومت شاه ناصری تمامی سردرها و طاق های این تالار به طاق های قوسی یا رومی تبدیل شدند و تمامی دیوارهای آن نیز با کاغذ دیواری های وارد شده از خارج پوشانده شده تا نمایی مجلل به کل تالار بخشیده شود.
• موزه مردم شناسی: از سال 1347 خورشیدی، موزه ای در کاخ ابیض ساخته شد که به دلیل تغییرات اساسی در نقشه ساختمان این کاخ، بسیاری از مسئولان وقت تصمیم گرفتند تا کل این بنا را به موزه مردم شناسی تبدیل کنند. در اصل، ساخته شدن کاخی به نام ابیض برای این بود که ناصرالدین شاه دیگر فضایی برای گرفتن هدایایی که از سوی دیگر شاهان به وی میشد، نداشت و به همین خاطر، دستور ساخت بنایی در جنوب غربی باغ گلستان را صادر کرد که بعدها به دلیل نوع رنگ سفید و گچبری ها به اسم ابیض نامگذاری شد. کاخ ابیض از همان روزهای نخست ساخت خود محلی برای اسکان نخست وزیران وقت ایران بوده و جلسات هیئت دولت تا سالهای 1332 و 1333 شمسی در همین کاخ برگزار میشد.

اطلاعات تماس این مجموعه به شرح زیر هست:

• آدرس: خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ
• شماره تماس: 02133113335
• ساعات بازدید: در شش ماهه اول سال از ساعت 9 صبح الی 18:30 و در شش ماهه دوم سال از ساعت 9 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 460000 ریال

کاخ سعدآباد

کاخ سعدآباد بزرگترین باغ و مجموعه تاریخی شهر تهران و مجموعه ای 110 هکتاری در شمال شهر است که توسط رضا شاه و محمدرضا شاه در دوره پهلوی بنیانگذاری شده و گسترش یافت. این مجموعه تاریخی دارای چند هکتار جنگل طبیعی به همراه چندین کاخ، عمارت، موزه، ساختمان های متعدد، قنات، باغ، گلخانه و خیابان است. این مجموعه از شمال با کوههای البرز، از شرق با گلابدره، از غرب با زعفرانیه و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. رودخانه جعفرآباد هم از وسط محوطه کاخ میگذرد.

میانگین دمای سالانه این منطقه 12٫9 درجه سانتیگراد برآورد شده و در ارتفاع 1650 تا 1800 متری از سطح دریا قرار دارد. در دوران رضاشاه، سراسر باغ سعدآباد از رودخانه دربند مشروب میشد ولی در دوران محمدرضا شاه برای دادن آب رودخانه در نیمی از شبانه روز به مردم و کافی نبودن این میزان آب رودخانه برای آبیاری سراسر مجموعه، از دوازده رشته قنات قدیمی و نوبنیاد استفاده شد. پس از انقلاب 1357، این مجموعه در سال 1375 به شکل موزه درآمد و کاخ کنونی ریاست جمهوری در کنارش قرار دارد. در حال حاضر هم چندین کاخ و ساختمان این مجموعه در اختیار نهاد ریاست جمهوری است.

مجموعه سعدآباد چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کرده است. سعدآباد در دوره قاجار ساخته شد و سکونتگاه تابستانی (ییلاق) شاهان این سلسله بود. پس از کودتای 1299 و تصرف آن توسط خاندان پهلوی، ساختمان های متعددی در آن ساخته شدند که بالغ بر 18 کاخ در ابعاد مختلف می شوند. هر یک از ساختمان ها محل سکونت یکی از افراد خاندان پهلوی بوده است. محمدرضا پهلوی نیز در دهه 1350 در این مکان سکنی گزید. جدیدترین کاخ این مجموعه نیز کاخ لیلا پهلوی بوده و امروزه موزه آبکار نام گرفته است. از بخش های مختلف این کاخ میتوان به موارد زیر اشاره داشت:

• موزه اسناد و مدارک سلطنتی: در زمان پهلوی، تغییر و تحولات زیادی خصوصا در دکوراسیون های داخلی کاخ های این مجموعه اتفاق افتاد و آنطور که مشخص شد، خاندان پهلوی علاقه زیادی به گرفتن هدایای نفیس از افراد سرشناس داخلی و خارجی داشته اند و همه را در انبارها قرار داده اند. احداث موزه اسناد و مدارک سلطنتی مرتبط با خاندان پهلوی کار بسیار سخت و پر مشقتی بود که به مدد دوستان فعال و در طی 5 سال صورت گرفت. جالب است بدانید بسیاری از اسناد و مدارک قرار گرفته در این موزه کاملا فراموش شده و گمنام بوده و در هیچ کدام از کتاب ها و نوشته های تاریخی مربوط به تاریخ معاصر ایران از آنان نامی به میان آورده نشد. این کاخ موزه دارای یک طبقه و نیم بوده و در طبقه همکف خود نیز از 6 اتاق برخوردار است.
• موزه ظروف سلطنتی: موزه فعلی ظروف سلطنتی با دستور مستقیم پهلوی دوم یعنی محمدرضا شاه در بین سالهای 1315 تا 1318 شمسی برای خواهر دوقلوی وی یعنی اشرف پهلوی ساخته شد. این بنا در سال 1350 خورشیدی به میل و خواست اشرف دستخوش تغییرات اساسی گشت و در مساحتی به وسعت 2600 متر مربع با زیر بنایی 1800 متری توسط مهندسان و طراحان خارجی به سبک و سیاق فرانسوی بازسازی شد. این کاخ بعد از خروج شاه و پیروزی انقلاب ایران، به عنوان موزه ظروف مورد بهره برداری قرار گرفت. در کاخ موزه ظروف سلطنتی نزدیک به 500 قطعه از ظروف نفیس و اقلام لوکس و زینتی قرار داده شده و تمامی این اشیای سلطنتی در 2 طبقه و 5 سالن برای بازدید عموم مردم به نمایش گذاشته شده اند.
• موزه آشپزخانه سلطنتی: موزه آشپزخانه کاخ سعدآباد در مساحتی به وسعت 800 متر مربع ساخته شده و آنطور که از اسناد و مدارک مرتبط با تاریخ تاسیس آن مشخص گشت، زمان ساخت آن را باید مربوط به زمان حکومت پهلوی دوم به حساب آوریم. این آشپزخانه که در سه طبقه ساخته شده و در گذشته صرفا به پخت غذاهای کاخ سفید اختصاص داشته، با پیروزی انقلاب اسلامی برای سالهای متمادی به عنوان انبار مجموعه سعدآباد استفاده میشد. این بنا با گذشت 32 سال دوباره رنگ و بوی گذشته را به خود گرفت و در حال حاضر نیز از یک سالن بزرگ و چهار اتاق برای نمایش تصاویر و اسناد مربوط به آشپزخانه، اتاق کارکنان، اتاق ظروف و اتاق سردخانه برخوردار هست.
• موزه خط و کتابت میرعماد: موزه خط و کتابت میرعماد که یکی از بهترین دیدنی های کاخ سعدآباد به حساب می آید، متشکل است از بخش هایی همچون نسخ خطی، خطوط تفننی، اشیای کاربردی، خطوط پیش از ظهور اسلام و خطوط بعد از ظهور اسلام. شایان ذکر است که ساختمان موزه از جمله قدیمی ترین سازه های موجود در مجموعه سعدآباد بوده و طبق بررسی های انجام شده، قدمت آن مربوط می شود به سالهای پایانی سده سیزدهم و سالهای نخست سده چهاردهم هجری قمری.
• موزه خودروهای سلطنتی: بعد از سقوط و فروپاشی حکومت پهلوی در ایران، تمام خودروهای متعلق به آنان تا سالهای زیادی بلااستقاده باقی مانده و هیچ کس نیز از آنها حتی یادی نکرد تا بالاخره در سال 1388 و بعد از سپری شدن 31 سال، به مدد مسئولان کاخ موزه سعدآباد تهران تمامی این خودروها از کاخ های مختلف جمع آوری و در یک موزه دیدنی به نمایش گذاشته شدند.
• موزه هنر ملل: موزه هنر ملل که در زمان پهلوی به موزه هنری فرح مشهور بوده و بارها و بارها از سوی او، دوستان و آشنایانش مورد استفاده قرار می گرفت، در حال حاضر بخشی از کاخ موزه ملت را تشکیل می دهد؛ یک مجموعه بی نظیر از آثار گرانبها که تماما از اقصی نقاط دنیا به این موزه یا تقدیم و اهدا شده و یا از سوی فرخ پهلوی از بازارها و مزایده های بزرگ جهانی خریداری گشته و در طول زمان به آن اضافه شده اند.
• موزه آب: موزه آب یک موسسه فرهنگی است که در راستای نمایش و حفظ میراث نیاکان ما در خصوص بخش های مختلف مربوط به این مایع حیات در قسمت جنوب شرقی کاخ سبز و درست در غرب بنای تشریفات ریاست جمهوری تاسیس شده است. در این موزه سعی بر آن شده که از تمام بخش های انتقال، توزیع و بهره برداری فازهای آبی کشور پرده برداری شود. لازم به ذکر است که موزه آب دارای سه بخش مختلف در مساحتی به وسعت 2670 متر مربع بوده که ساختمان اصلی آن دارای مساحتی بالغ بر 200 متر مربع هست. این موزه از 4 گالری نمایشی در بخش اصلی و همچنین یک گالری نمایشی در بخش کناری خود برخوردار است.
• کاخ موزه سبز: کاخ موزه سبز که تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به آن کاخ شهروند گفته میشد، از جمله بناهای فوق العاده دیدنی موجود در کاخ موزه سعدآباد تهران بوده که قدمت آن مربوط می شود به سال 1307 خورشیدی. این کاخ در زمان سلطنت رضاشاه پهلوی محل اقامت وی بوده و به دلیل قرارگیری در نقطه ای مرتفع، از ویو و چشم انداز بسیار جذابی نیز برخوردار هست. کاخ موزه سبز در قسمت شمال غربی ساخته شده و به دلیل به کار بردن سنگ های سبز در نمای خارجی بنا، به آن کاخ سبز لقب داده اند.
• کاخ موزه ملت: کاخ موزه ملت که یکی از مهمترین بخش های کاخ سعدآباد تهران هست و در زمان حکومت پهلوی به دلیل رنگ سفید نمای بیرونی آن کاخ سفید نامگذاری شده، با مساحتی بالغ بر 2100 متر مربع و با زیربنایی 5 هزار متری و همچنین 3 طبقه ساخته شده است. این بنا بزرگترین کاخ بوده که در عصر پهلوی در کنار انجام مراسم های تشریفاتی و اداری، از آن به عنوان اقامتگاه تابستانی شاه و همسرش نیز استفاده میشد. این کاخ در فضای داخلی خود دارای 10 تالار بسیار بزرگ تشریفاتی و همچنین 54 واحد مختلف خدماتی هست و در کنار تمامی امکانات گسترده خود نیز از یک سفره خانه مجلل با وسعت 220 متر مربع هم برخوردار شد.
• موزه پوشاک سلطنتی: موزه پوشاک سلطنتی در کاخ تابستانی متعلق به شمس قرار گرفته است. این کاخ از مساحت تقریبی 2600 متر مربع برخوردار بوده و زمان ساخت آن نیز مربوط به دوره حکومت پهلوی اول یعنی رضاشاه هست. ساختمان موزه پوشاک دارای 3 طبقه بوده و نمای کلی آن نیز از معماری ترکیبی اروپایی و ایرانی تشکیل شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از کاخ شمس به عنوان موزه مردم شناسی استفاده میشد و با گذشت زمان یعنی در سال 1388 تصمیم بر این گشت تا با ایجاد تغییر کاربری در موزه، از آن برای موزه تاریخ معاصر ایران و سپس موزه پوشاک سلطنتی استفاده شود.
• موزه برادران امیدوار: موزه برادران امیدوار از بنایی برخوردار است که در عصر حکومت قاجار بر ایران در بخش شمال غربی مجموعه سعدآباد ساخته شد. ساختمان موزه برادران امیدوار در کل دارای 4 اتاق با گچ بری های بسیار چشم نواز و نمای بیرونی کار شده با آجرهای قرمز رنگ بوده که در قدیم محل استراحت سورچی ها و کالسکه خانه این مجموعه بود. این موزه با گذشت زمان در سال 1381 خورشیدی به صورت کلی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و در سال بعد نیز نام اولین جهانگردان ایرانی را به خود اختصاص داد.
• موزه استاد محمود فرشچیان: ساختمان موزه فرشچیان نیز از دیگر بناهای ساخته شده و ماندگار دوره قاجار بوده که مساحتی در حدود 600 متر مربع را به آن اختصاص داده اند. در این موزه جذاب شما شاهد بیش از 50 اثر معروف و دیدنی از نگارگری های استاد محمود فرشچیان خواهید بود که قطعا تماشای آنان برای هر مخاطب و بازدید کننده ای می تواند بسیار قابل توجه باشد. موزه استاد فرشچیان در سال 1380 هجری شمسی افتتاح و آماده میزبانی از شما بازدید کنندگان گرامی شد. لازم به ذکر است که در عصر حکومت پهلوی، ساختمان موزه محل اسکان و زندگی رضاشاه پهلوی به همراه همسر چهارمش، ملکه عصمت بود.
• موزه اسلحه های دربار: موزه اسلحه در کاخی که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران متعلق بود به غلامرضا، برادر محمدرضا پهلوی واقع شده است. این بنا در شمالی ترین نقطه مجموعه کاخ های سعدآباد ساخته شده و برخی از سلاح های به نمایش گذاشته شده در این موزه، اشیایی گرانبها هستند که توسط اشخاص بلند پایه دیگر کشورها به محمدرضا شاه پهلوی اهدا شده اند. لازم به ذکر است که کاخ موزه سلاح های دربار دارای 4 سالن نمایش مجزا از یکدیگر بوده که در سالن اول، سلاح های تپانچه ای قاجاری مزین به کاری هایی از صدف و عاج فیل قرار داده شده و در دیگر سالن های موزه نیز تفنگ های سرپر قدیمی، باروت دان های فلزی و چرمی نگهداری می شوند.
• موزه هنرهای زیبا: موزه هنرهای زیبا از سری بناهای مجلل و بسیار باشکوه سعدآباد هست که در زمان حکومت رضاشاه ساخته شده و دارای 3 طبقه و زیربنایی حدودا 3600 متری هست. این کاخ در جنوبی ترین قسمت مجموعه واقع شده و به دلیل استفاده از سنگ های مرمر سیاه نیز در نماهای داخلی و خارجی به آن کاخ اسود گفته می شود. این موزه در طبقه نخست خود دارای 19 اثر نقاشی از هنرمندان تاریخ معاصر ایران بوده که نام برخی از این نقاشان بومی عبارتند از حسین محجوبی، سهراب سپهری، حسین زنده رودی، نصرالله افجه ای، پروانه اعتمادی، فرامز پیل آرام. همچنین، در طبقه دوم نیز آثاری چند از نقاشان مطرح اروپایی وجود دارد. طبقه آخر این موزه در اختیار نقاشی هایی از عصر صفویه تا قاجاریه قرار گرفت.
• موزه نظامی: ساختمان موزه نظامی سعدآباد با اینکه در دوره حکومت رضاخان ساخته شده اما در زمان حکومت وی به ندرت مورد استفاده مستقیم از سوی خاندان سلطنتی ایران قرار می گرفت تا اینکه بالاخره شهرام، پسر اشرف پهلوی آن را مرمت و بخشی از قسمت هایش را نیز بطور کلی بازسازی نمود تا بسیاری از مردم این بنا را به نام کاخ شهرام بشناسند. امروزه کاخ شهرام تبدیل شده است به موزه نظامی مجموعه سعدآباد و دارای بخش های متعددی نظیر بخش اسلحه های سرد، بخش لباس های نظامیان ایران در دوره های مختلف، بخش اسلحه های سبک و سنگین، بخش مدال ها و نشان های ارتش ایران و تعدادی سلاح اهدایی به ارتش کشور و بخش اسلحه های خارجی با قدمتی بسیار زیاد هست.
• موزه استاد حسین بهزاد: ساختمان موزه استاد بهزاد نیز در زمان سلطنت قاجار در ایران ساخته شده و بعد از گذشت 15 سال از پیروزی انقلاب بزرگ جمهوری اسلامی ایران یعنی در سال 72 این بنا به عنوان موزه آثار مینیاتوری استاد حسین بهزاد با هدف نمایش و حفظ آثار انتخاب شد و سپس با تغییر کاربری و همچنین بازسازی فضای داخلی آن در تاریخ 28 اردیبهشت سال 1373 و درست در روز جهانی موزه ها و به مناسب صدمین سالگرد تولد استاد حسین بهزاد، این موزه بازگشایی شد. طبق توافقاتی که بین سازمان میراث فرهنگی کشور و پسر استاد بهزاد (پرویز بهزاد) بعمل آمده، قرار بر این شد که فرزند ایشان 289 اثر ماندگار از پدر را برای نمایش هر چه باشکوه تر به موزه تقدیم کنند.

اطلاعات تماس این مجموعه به شرح زیر هست:

• آدرس: خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید کمال طاهری
• شماره تماس: 02122752031
• ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 8:30 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 300000 ریال

کاخ نیاوران

کاخ نیاوران در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران قرار دارد. این کاخ حدود 11 هکتار وسعت داشته و اقامتگاه تابستانی محمدرضا پهلوی بود. این باغ در کنار روستایی که گرده وی یا گرده به خوانده میشد و در نیاوران قرار داشت، به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع بود، ساخته شد. باغ ییلاقی فتحعلی شاه قاجار که در این نیزار ایجاد شد را نی آوران نامیدند که بعد به نیاوران مشهور شد. محمد شاه نیز در همین باغ بنای کوچکی را ایجاد کرد و به دنبال او هم ناصرالدین شاه قاجار کاخ صاحبقرانیه را در این باغ ساخت. آخرین بنایی که در دوران قاجار در این باغ ساخته شد، عمارت کوشک احمدشاهی است.

عملیات احداث این کاخ به دستور محمدرضا پهلوی در سال 1337 آغاز شد و در سال 1346 به اتمام رسید. در زمان فتحعلی شاه قاجار، کاخ کوچکتری در محل فعلی کاخ نیاوران قرار داشت که تخریب و کاخ نیاوران به جای آن ساخته شد. این بنا در دو طبقه و یک نیم طبقه احداث گشت و در ابتدا به عنوان محلی برای پذیرایی میهمانان خارجی در نظر گرفته شد اما پس از پایان ساخت، به محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده اش اختصاص یافت.

کاخ نیاوران را محسن فروغی طراحی کرد. همچنین گچ بری توسط استاد عبداللهی، آینه کاری توسط استاد علی اصغر و کاشی کاری نمای خارجی توسط استاد ابراهیم کاظم پور و سنگ کاری های نفیس کاخ هم توسط شرکت سنگبری میکا به مدیریت حسن کارگر انجام شد. طبقه همکف این بنا شامل سرسرای بزرگی است که کلیه اتاق ها در اطراف آن شکل گرفته اند. از آن اتاق ها میتوان به سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار و راهروهای فرعی و همچنین تالار آبی اشاره کرد.

در نیم طبقه این بنا هم اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشی فرح دیبا و اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او قرار دارد. در طبقه سوم اتاق خواب و استراحتگاه نیمروزی محمدرضا پهلوی، اتاق آرایش و لباس فرح دیبا و همچنین اتاق های فرزندان شاه و ندیمه هایشان دیده می شود. لباس های مجلسی و نفیس فرح که در سالهای گذشته در اتاق خواب شاه و شهبانو و در کنار لباس نظامی شاه دیده میشد، هم اکنون دیده نمی شوند. مجموعه ای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانه های سور فرانسه و رزنتال آلمان و اشیای تزئینی و همچنین مجموعه فرش های نفیس ایرانی زینت بخش این فضاها بوده اند.

در سال 1357 هم این کاخ به دست مردم انقلابی ایران رسید و در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. در سال 1365، کاخ موزه نیاوران برای اولین بار گشایش یافت و در سال 1368 مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی در محل مدرسه اختصاصی راه اندازی شد و یک سال بعد هم فضاهای جانبی آن به خوابگاه پسران اختصاص یافت. در سالهای بعد موزه جهان نما (1376)، کاخ صاحبقرانیه (1377) و کوشک احمدشاهی (1379) در معرض بازدید عموم قرار گرفت.

• آدرس: خیابان شهید باهنر، میدان باهنر (میدان نیاوران)
• شماره تماس: 02122282012
• ساعات بازدید: در نیمه اول سال از ساعت 9 صبح الی 19 و در نیمه دوم سال از ساعت 8 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 300000 ریال

باغ موزه قصر

باغ موزه قصر یا همان زندان قصر سابق دوران پرتلاطمی را پشت سر گذاشته و یادگاری از سده های پیش است و در گوشه گوشه خود از آثار این دوران ها نگهداری می کند. باغ موزه قصر که در خیابان شریعتی و میدان پلیس قرار گرفته، یکی از جالب ترین اماکن دیدنی تهران با سرنوشتی پرپیچ هست. در ابتدا، به عنوان یک قصر و به دستور فتحعلی شاه قاجار در سال 1177 ساخته شد. این قصر شامل بخش هایی مثل اندرونی، استخر، کلاه فرنگی و هر آنچه که پادشاه در آن زمان نیاز داشت، بود. پس از آن، ناصرالدین شاه به این قصر علاقه ای نداشت و آن را تبدیل به مکانی برای قوای قزاق کرد. در دوران مظفرالدین شاه نیز این باغ به دست اداره ژاندارمری افتاد، کاربردش را از دست داد و تبدیل به ویرانه ای شد که باران و اتفاقات طبیعی نیز به از بین رفتنش دامن می زدند.

سالها گذشت تا اینکه در زمان پادشاهی رضاشاه و به پیشنهاد سرتیپ درگاهی، این محل تبدیل به زندانی با 192 اتاق شد. علاوه بر این، این زندان دارای یک مریض خانه بوده و اولین زندان متمرکز تهران تا آن زمان بود. رضاخان برای افتتاح این زندان از معمار سرشناس روسی، نیکولا مارکوف کمک گرفت. اولین زندانی زندان قصر کسی نبود جز سرتیپ درگاهی که پیشنهاد ساخت زندان را داد و وقتی که به رضاشاه گفت از یکی از سلول های زندان قصر بازدید کند، به مدت 2 روز زندانی شد.

از دیگر زندانیان این زندان هم میتوان به قوام السلطنه، صارم الدوله، صولت الدوله، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان خان بختیاری، محمد فرخی یزدی و دکتر تقی ارانی زندانی اشاره کرد. بزرگ علوی نیز سرگذشت سالهای زندانی بودن خود و دیگر زندانیان را در کتابی به نام «53 نفر» به رشته تحریر کشیده است. از زندانیان قبل از انقلاب و چهره های اسلامی که با محمدرضا شاه مبارزه می کردند، میتوان به آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله طالقانی، مهدوی کنی، محمد تقی شریعتی، اکبر هاشمی رفسنجانی، مرتضی مطهری و شهید باهنر اشاره کرد.

برخی از اخبار حاکی از این هستند که امام خمینی نیز چند روزی را در زندان قصر سپری کرده اند. در دوران بعد از انقلاب، زندان قصر همچنان به عنوان زندان استفاده میشد و امیرعباس هویدا یکی از زندانیان آن بود. بسیاری از زندانیان اعدامی رژیم پهلوی نیز در این مکان نگهداری می شدند. پلان باغ موزه قصر به شکل دایره ای بوده و در سه طبقه بنا شد. ساختارش بگونه ای بنا گشته که در زمستان ها بسیار سرد و در تابستان ها نیز بسیار گرم هست. این مکان در زمان حال علاوه بر قصر و زندان بودن، کاربری یک موزه و مکانی تفریحی را هم به خود گرفته است.

سید فرهاد نامی که یک از مخالفان رضاشاه بود، توانست بزرگترین فرار از زندان را در این دوران انجام دهد. در دوران محمدرضا شاه نیز اشرف دهقان که او نیز یکی از مخالفان شاه بود، توانست از این زندان فرار کند. اندکی پیش از انقلاب هم درهای زندان باز و بخشی از دیوارهایش تخریب شدند و زندانیان توانستند پای به فرار بگذارند. در میان زندانیان، دو آمریکایی نیز که به جرم اختلاس در زندان قصر بودندف پای به فرار گذاشتند و بعدها فیلمی با نام فرار عقاب ها با همین موضوع ساخته شد.

• آدرس: اتوبان شهید صیاد شیرازی، خروجی پلیس شریعتی، میدان پلیس
• شماره تماس: 02188437393
• ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 14 الی 21
• قیمت بلیت: 150000 ریال

خانه موزه مقدم

خانه موزه مقدم محل زندگی یکی از درباریان سلسه قاجار بود به نام محمد تقی خان احتساب الملک. از این صاحب منصب قجری دو فرزند پسر متولد شدند به نام های حسن و محسن که هر دو برای ادامه تحصیل به اروپا رفتند. حسن که بیشتر به ادبیات و فعالیت های سیاسی علاقه داشت، در جوانی از دنیا رفت ولی کتاب ارزشمند «جعفر خان از فرنگ برگشته» را از خود به جای گذاشت. محسن هم بعد از اتمام تحصیلات در زمینه باستان شناسی، در سال 1315 به تهران بازگشت و در کنار تدریس در دانشگاه تهران، اقدام به تاسیس دانشکده هنرهای زیبا نمود.

او با صرف وقت و هزینه بسیار علاوه بر نگهداری خانه پدری، اقدام به جمع آوری سفالینه، شیشه، مسکوکات، چپق و قلیان نمود بطوریکه برای جشن های 2500 ساله علاوه بر مشاوره تاریخی، از مجموعه پارچه های خانه مقدم برای لباس زنان استفاده شد. محسن مقدم اولین ایرانی است که مفتخر به دریافت نشانلژیون دو نور با درجه اوفیسیه از طرف شارل دوگل، رئیس جمهور فرانسه گردید. خانه این باستان شناس در خیابان امام خمینی، بین خیابان شیخ هادی و خیابان ولیعصر، جنب بانک ملت، پلاک 249 جای داشته و شامل سه حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری بوده که هر کدام دارای قسمت هایی از جمله اتاق پیشخوان، سالن گاهنگاری، حوضخانه، کتابخانه، ساختمان اربابی، ایوان قاجار، دیوار تجدد، حوض ژاپنی و سالن زمستانی هستند.

خانه مقدم به دو بخش حیاط بیرونی و حیاط اندرونی تقسیم می شود. در ضلع جنوبی حیاط بیرونی، یک اتاق پیشخوان وجود دارد که در زمان خود به عنوان اتاقی جانبی در کنار سالن پذیرایی مورد استفاده قرار می گرفت و در حال حاضر، جایی است برای معرفی فعالیت و خدمات علمی او به وسیله عکس و وسایل شخصی. گوشه دیگر پیشخوان هم به نمایش وسایل قدیمی، صندوق خانه ها و دیگر آثار تزئینی اختصاص یافته است. اتاق گاهنگاری دیگر بخش ضلع جنوبی حیاط بیرونی بوده که در زمان قدیم محل کارهای علمی و پذیرایی از میهمانان بود و در حال حاضر، محل ارائه تسلسل آثار تاریخی و فرهنگی ایران زمین، سفالینه ها، ابزار سنگی، شیشه و مهرها هست.

حوضخانه به دلیل نمایش سیر تحول سفال و کاشی در سرزمین مادری از جذابیت خاصی برخوردار بوده و آتلیه آقای مقدم که اکنون به منظور نگهداری از کتاب های استاد و دیگر کتب مربوط به باستان شناسی به کتابخانه ای مرجع و پربار بدل شده، از دیگر مکان های ضلع جنوبی بوده که بهشتی است برای علاقمندان به باستان شناسی. در ضلع غربی حیاط بیرونی هم ساختمان اربابی شکوه مجموعه را چند برابر کرده است. این قلعه ساخته شده به شیوه قرون وسطی توسط خود استاد و یکی از شاگردان ایشان به نام دکتر ابوالقاسمی طراحی شد و در داخلش با ایجاد اتاق کدخدا، حمام خانگی کاشیکاری شده، اتاق صدف، تدخین سعی در نمایش هنرهای مردمی داشت.

در ضلع شمالی این برج، ایوان قاجار قرار دارد که بر پایه چند ستون و طاق ایجاد شده و در وسطش حوضچه مرمری متعلق به حمام فتحعلیشاه تعبیه شده که آب از آن فوران کرده و وارد استخری کوچک می شود. در انتهای بخش غربی هم گلخانه ای مزین به کاشی های لعاب دار قدیمی در کنار سنگ های حجاری شده قرار دارد و حال و هوای دیگری را به این موزه بخشیده است. حوض ژاپنی و دیوار تجدد که جدا کننده این بخش از حیاط اندرونی بوده، از بخش های مهم این مجموعه هستند. این دیوار از چند ستون مارپیچ با پایه هایی مشابه چهل ستون شکل گرفته و توسط هنرمند نامدار ایران، مهندس هوشنگ سیحون طراحی شد.

حیاط اندرونی در ضلع شمالی این مورد از دیدنی ترین موزه های شهر تهران دارد که در زیرزمین آن گنجینه آثار تاریخی دیده شده و ایوانش با گچبری خاص، آینه و معرق کاری استادانه جلوه شکوهمندی را بدان بخشیده است. اتاق قاجار یا اتاق زمستانی که در حال حاضر محل نمایش آثاری از دوران قاجار و پهلوی است، به طاقچه گچبری زندیه و شومینه مزین گردید. اتاق نشیمن که محل اصلی زندگی دکتر مقدم و همسرشان بود هم اکنون محل عرضه تعدادی قلمدان، گنجفه، جعبه و نقاشی هایی هست به قلم خود استاد مقدم.

در ضلع شرقی حیاط اندورنی، دیواری واقع است که دکتر در مراحل مختلف آن را با ظروف قاجاری و کاشی های رنگارنگ آراسته و در وسطش طاق نمایی به غایت زیبا بنا نهاد. حیاط این بخش نیز نشانگر ذوق بی نهایت دکتر و همسرشان است که خود آن را با در نظر داشتن نقوش فرش های صفوی و قاجاری طراحی کرده اند. حیاط سرایداری نیز که دچار فرسودگی شده بود، با بازسازی و مرمت تبدیل به بخش اداری گردید. دکتر مقدم با شرح نحوه بدست آوردن این اشیای تاریخی جهت پربارتر کردن موزه خود، در دفترچه خاطراتش جای هیچ شک و شبهه ای را باقی نگذاشته است.

وی در این خاطرات بیان کرد که بیشتر این آثار تاریخی را از دستفروش های بازار یا مالکانی که قصد تخریب خانه های قدیمی را داشته اند، با هزینه شخصی خود خریداری کرده و گاهی هم در حراجی کشورهای بیگانه توانسته تا آنها را بدست بیاورد. البته، بسیاری از این اشیا هم توسط سفرا یا میهمانان ویژه دکتر به وی هدیه داده شده اند. این مجموعه در تاریخ 20 آذر 1379 با شماره 2929 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس: خیابان امام خمینی، بعد از شیخ هادی، جنب بانک ملت، پلاک 251
• شماره تماس: 02166463144
• ساعات بازدید: همه روزه به جز روزهای دوشنبه از ساعت 9 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 300000 ریال

موزه تماشاگه زمان

موزه زمان یا خانه حسین خداداد که به نام موزه ساعت هم شناخته می شود، یک خانه تاریخی در زعفرانیه بوده که مربوط به دوره قاجار است. این اثر در تاریخ 2 بهمن 1382 با شماره 10868 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این ملک در سال 1342 توسط حسین خداداد، صنعتگر و کارآفرین ایرانی خریداری شد. ساختمان آن در یک طبقه ساخته شده بود و وی با مقاوم سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف، تغییراتی را در بنا ایجاد کرد. خداداد به دلیل علاقه ای که به احیای هنر طراحی و گچ بری در ایران داشت، بهترین استادکاران را برای گچ بری خانه اش به کار گرفت.

گچ بری های این بنا دوازده سال به طول انجامید و در سال 1356 به پایان رسید. حسین خداداد یک سال در آن خانه زندگی کرد و پس از انقلاب ایران و علی رغم اینکه هیچ سمت و پست و مقام سیاسی نداشت، تمام دارایی وی و این ساختمان در جریان مصادره اموال در سال نخست توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد و هم اکنون با نام تماشاگه زمان برای بازدید عموم دایر است. تماشاگه زمان هم مجموعه ای از ابزارهای زمان سنجی و گاهشماری که در محوطه ای به گستره 5000 متر مربع و عمارتی با زیربنای 700 مترمربع سازماندهی شده است.

در داخل ساختمان موزه که از دو طبقه تشکیل شده، سیر تکامل انواع ساعت های مکانیکی متعلق به سده های هفدهم تا بیستم میلادی در معرض نمایش قرار گرفت. ساعت هایی نظیر ساعت شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری در این بخش قرار دارند. در طبقه دوم موزه، ساعت های جیبی معمولی و ساعت های جیبی سفارشی متعلق به شخصیت های تاریخی و سیاسی، ساعت های ویژه ای چون ساعت کارت زنی، شیفت نگهبانی، ساعت کشتی و همچنین ساعت های مچی در انواع دستبندی و دو زمانه به چشم می خورد. در بخش تقویم ها نیز گاهنامه های ایرانی به علاقمندان ارائه شده است.

• آدرس: خیابان ولیعصر، خیابان زعفرانیه، نبش چهارراه پرزین بغدادی، پلاک 12
• شماره تماس: 02122417336
• ساعات بازدید: همه روزه به غیر از شنبه ها از ساعت 9 صبح الی 17:30
• قیمت بلیت: 430000 ریال

موزه آبگینه و سفالینه

موزه آبگینه و سفالینه به مجموعه ای تخصصی از سرامیک و شیشه سازی باستانی ایران مجهز است. این ساختمان تاریخی 1040 متر مربعی با ستون های تزئینی در طول سلسله قاجار و به دستور احمد قوام (قوام السلطنه) ساخته شد. تا سال 1951 میلادی هم این ساختمان محل اقامت شخصی و دفتر کارش بود. پس از اینکه برای تبدیل شدن به یک موزه خریداری شد، توسط تیم مهندسی اتریش، آلمان و ایران تحت نظارت هانس هولئین مورد تعمیر و نوسازی قرار گرفت. این ساختار با ارزش که در یک باغ 7000 متر مربعی قرار دارد، ترکیبی از معماری اروپایی و ایرانی است. این بنا در حال حاضر با آجر پیچیده در نما و همچنین گچکاری زیبا و ظریف، آینه کاری و حکاکی چوب در داخل دیده می شود.

بین سالهای 1977 تا 1978 هم ساختمان های اضافی در شمال و جنوب بنا ساخته شده و این باغ به یک مرکز فرهنگی تبدیل گشت. از بخش های مختلف این مورد از معروف ترین موزه های شهر تهران میتوان به موارد زیر اشاره داشت:

• سالن کریستال: این مجموعه از اقلامی شامل اشیای شیشه ای و کریستالی که به دوره های قبل و اوایل اسلام باز می گردند، شکل گرفت. تکنیک های مختلف مانند ریخته گری شن و ماسه، ریخته گری ضربه ای، دمیدن، نقاشی تزئینی، حکاکی در ایجاد این اشیای استثنایی مورد استفاده قرار گرفته اند. در میان ارزشمندترین اشیای این سالن، کاسه های حکاکی شده از امپراطوری ساسانی و یک کاسه شیشه ای از امپراطوری هخامنشی نیز به چشم می خورند.
• سالن لاجورد 1 و 2: مصنوعات سرامیکی متنوعی که در این سالن ارائه شده اند، متعلق به اواخر قرن 12 - 17 میلادی هستند. این اقلام متعلق به سلطان ایلخانیان بوده و همراه با مجموعه گرگان نمایش داده می شوند. در میان گچبری های زیبای این سالن، سرامیک های پیچیده با حکاکی های برجسته یا سیاه قلم به چشم می خورند. اقلام شیشه ای در سالن لاجورد 2 متعلق به قرن 17 - 19 میلادی هستند و در میان مصنوعات این بخش هم یک میز سرامیکی نه قطعه ای وجود داشته که به سبک قهوه خانه ها نقاشی شده است.
• سالن مینا کاری و مروارید: این سالن برخی از قدیمی ترین مصنوعات شیشه ای و سفالی را از چغازنبیل و دشت قزوین را ارائه می دهد و بطری های عطر قدیمی، طلا و جواهر موارد اصلی هستند که در این بخش نمایش داده می شوند. اشیای سالن مروارید از قرن 9 و 10 میلادی هستند و سازه های گلی که بعنوان سرامیک نیشابور شناخته می شوند، در کنار بسیاری از اشیای شیشه ای و سرامیکی از دوره های مختلف اسلامی قرار گرفته اند.
• سالن سمعی و بصری و آباژورهای طلایی: در این سالن، روش و تکنیک های جستجوی یک مکان تاریخی به نمایش گذاشته شده و در اینجا یک نقشه تشابه مصنوعات تاریخی ایران باستان همراه با یک فیلم نشان داده می شود. سالن آباژورهای طلایی دارای مینا کاری خاصی در ظروف سفالی و کتیبه های قرن 10 تا 14 بعد از میلاد هست. این سبک ویژه مینا کاری در استفاده فلزات مختلف (مس، نقره و طلا) در پوشش سفال جالب بوده و بسیاری از صحنه های داستان و افسانه های گذشته را به تصویر کشیده است.
• کتابخانه و سرسراها: این موزه یک کتابخانه تخصصی در طبقه پایین دارد با کاشی های زیبا و حکاکی هایی که تصاویری از داستان شاهنامه را منعکس می کنند. این کتابخانه حدود 4000 کتاب را به زبان انگلیسی و فارسی در زمینه هایی مانند باستان شناسی، تاریخ، معماری، هنر، جامعه شناسی نگه می دارد. اینجا برای عموم باز بوده و تنها با ارائه یک کارت شناسایی، بازدید کنندگان مجاز به مشاهده، گرفتن عکس و کپی کردن هر یک از کتاب ها هستند. اتاق سرسرا، مصنوعات سفالی و شیشه ای از دوره های مختلف اسلامی را نشان می دهد و در آن نمونه های خوبی از اقلام شیشه ای و کریستال های مات که در طول قرن های 18 و 19 در فرانسه ساخته شده، نگهداری می شوند.

اطلاعات تماس این مجموعه به شرح زیر هست:

• آدرس: خیابان امام خمینی، خیابان سی تیر یا قوام السلطنه سابق، نرسیده به خیابان جمهوری، پلاک 59
• شماره تماس: 02166708153
• ساعات بازدید: همه روزه به جز روزهای سوگواری در نیمه اول سال از 9 صبح الی 19 و در نیمه دوم سال از 8 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 300000 ریال

باغ موزه هنر ایرانی

باغ موزه هنر ایرانی که با نام باغ سپهبد نیز شناخته می شود، یکی از جاذبه های گردشگری شهر تهران است که در منطقه الهیه قرار گرفت. عمده شهرت این باغ موزه، به خاطر وجود ماکت هایی زیبا از جاذبه های گردشگری معروف ایران در آن است. در سال 1384 عملیات بازسازی کلی بر روی آن صورت گرفت و پس از بازسازی محوطه این پارک، مراکز فروش صنایع دستی و برخی محصولات فرهنگی هنری، کارگاه های هنری و چند محوطه فضای سبز دیگر هم به این مجموعه اضافه شد.

تاریخچه این باغ موزه زیبا به سال 1310 و دوران رضاشاه بر می گردد. طرحی که در آن سال برای باغ کشیده بودند، هیچ شباهتی به طرح کنونی باغ نداشته و در واقع، بسیاری از حوضچه ها و آبراه های پارک در سال 84 به آن اضافه شده است. این مجموعه در ابتدا یک باغ ویلای شخصی متعلق به همسر سپهبد امیراحمدی بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، کاربری این باغ هم از حالت باغی شخصی به شکل پارکی عمومی درآمد. باغ موزه هنر ایرانی سالها در اختیار خانه سینما قرار داشت اما پس از بازسازی های کلی سال 1384 تغییر کاربری داد و در نهایت هم در سال 1386 فعالیت خود را به عنوان یک باغ موزه آغاز کرد.

آثار هنری موجود در این باغ را به دو دسته تقسیم کرده اند: بخش اول، ماکت های بسیار زیبایی از آثار باستانی و جاذبه های گردشگری کشور هستند که برای بازدید در این باغ قرار داده شده اند. بسیاری از این آثار را در دوران محمدرضا پهلوی برای شرکت در جشن های 2500 ساله شاهنشاهی در ایتالیا ساخته بودند. در کنار این ماکت های ارزشمند بتونی، آثار حجمی بسیار زیبایی هم از برخی هنرمندان معاصر ایران در باغ موزه هنر ایرانی وجود دارند که علاقمندان به هنر مجسمه سازی و کار با چوب و فلز می توانند از آنها بازدید کنند.

ماکت هایی که در این مجموعه نمایش داده شده اند هم عبارتند از ماکت های برج گنبد قابوس، هشت بهشت، عمارت چهل ستون، عمارت شمس العماره، سی و سه پل، کاروانسرای مهیار، باغ فین کاشان، نقش رستم، برج آزادی تهران، برج میلاد تهران، مجموعه قره کلیسا، گنبد سلطانیه و مقبره دانیال نبی. دسته دوم آثار هنری موجود در این باغ موزه، آثار و دست سازه های هنری هنرمندان معاصر کشور است که در نگارخانه آن نگهداری می شود. بازدید از این آثار در زمان های محدودی در روز امکان پذیر است.

یکی دیگر از موارد دیدنی و جذاب این باغ موزه، نمایشگاه عکس فضای باز آن با امکان نمایش 20 اثر هنری در دوره های ماهیانه است. معمولا عکس هایی از تهران قدیم در این نمایشگاه نمایش داده می شوند. در گوشه دیگری از باغ موزه هنر ایرانی هم کافه ای سنتی وجود دارد که با طراحی سنتی و بسیار زیبایش پذیرای گردشگران و بازدید کنندگان از باغ است.

• آدرس: میدان تجریش، خیابان شهید دربندی یا مقصودبیک، کوچه دکتر حسابی، پلاک 25
• شماره تماس: 02122686063
• ساعات بازدید: 9:30 صبح الی 16
• قیمت بلیت: 750000 ریال

موزه ملک

کتابخانه و موزه ملی ملک نخستین موزه وقفی خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور با موضوعیت نسخه های خطی در تهران است. این مرکز فرهنگی در سال 1316 خورشیدی توسط حسین آقا ملک تاسیس شد و به همراه املاک و مستغلات وقف آستان قدس رضوی شد. در تیر 1323، قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد. احداث ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک هم در سال 1364 آغاز شد و در 1375 به پایان رسید. از نظر ساختار هم همچون سایر موسسات فرهنگی آستان قدس رضوی براساس وقف نامه زیر نظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می شود.

کتابخانه ملی ملک دارای حدود 70 هزار کتاب چاپی، 3400 کتاب چاپ سنگی و 548 عنوان نشریه ادواری در 4000 مجلد است. بخش قابل توجهی از کتاب های چاپی متعلق به پیش از سال 1320 خورشیدی هستند و در زمره نخستین کتاب های چاپی ایران قرار می گیرند. کتابخانه ملک پیوسته با خرید کتاب های خطی و چاپی از محل عواید موقوفات ملک غنی تر می شود. غیر از مخازن کتاب و تالارهای مطالعه، بخش های مجهزی هم برای انجام امور فنی از قبیل مرمت نسخ خطی، عکاسی و تهیه میکروفیلم، صحافی، جلدسازی و…ایجاد شده اند. در کنار این بخش ها، انتشارات موسسه از سال 1348 برای چاپ و نشر نسخ خطی موجود در کتابخانه و آثار پژوهشی مرتبط با آنها تاسیس گشت. موزه ملی ملک هم از 7 مجموعه بدین شرح تشکیل شده است:

• مجموعه سکه شامل 3 هزار قطعه سکه و مدال ایرانی از سده ششم پیش از میلاد تا دوران پهلوی و نیز سکه هایی از یونان، جانشینان اسکندر، امپراتوری بیزانس، خلفای اسلامی و امپراتوری عثمانی
• مجموعه آثار هنری شامل تابلوهای نقاشی هنرمندان به نام ایرانی مانند کمال الملک غفاری، لطفعلی صورتگر، هادی خان تجویدی و برخی نقاشان اروپایی و لوستر و مبلمان
• مجموعه هنر لاکی شامل 86 قطعه قلمدان، قاب آینه و سرچسبدان که با نقاشی لاکی آراسته شده اند و برخی از آنها حدود 300 سال قدمت دارند.
• مجموعه تمبر شامل هزاران قطعه تمبر از نخستین تمبرهای منتشر شده در ایران و جهان تا زمان حاضر
• مجموعه فرش شامل 34 تخته قالی و قالیچه از نقاط مختلف ایران که به وسیله زبده ترین بافندگان دو سده اخیر بافته شده اند.
• مجموعه بانو عزت ملک ملک شامل تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی که تعدادشان به 47 اثر می رسد.
• مجموعه آثار خوشنویسی که آثاری از بزرگترین و نامدارترین خوشنویسان ایران و اسلام مانند یاقوت مستعصمی، علیرضا عباسی، میرعماد، احمد نیریزی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی و…را در خود جای داد.

اطلاعات تماس این مجموعه به شرح زیر هست:

• آدرس: خیابان امام خمینی تهران، خیابان ملل متحد یا باغ ملی، روبروی وزرات خارجه
• شماره تماس: 02166726613
• ساعات بازدید: همه روزه به غیر از جمعه ها و روزهای تعطیل رسمی از ساعت 9 صبح الی 16:50
• قیمت بلیت: 50000 ریال

موزه رضا عباسی

موزه رضا عباسی از غنی ترین و مهمترین موزه های ایران است. این موزه به یاد نقاش مشهور دوره صفوی، رضا عباسی نامگذاری شد. این موزه در خیابان شریعتی قرار دارد و تلفیقی از آثار دوره اسلامی، پیش از اسلام و نگارگری است. ساختمان موزه در واقع متعلق به یک نمایشگاه مبلمان و دکوراسیون خانگی بود که به دلیل ویژگی های معماری و محل قرارگیری مورد توجه مسئولان وقت قرار گرفت و از صاحب اصلی خریداری شد. این موزه به طور رسمی در مهر سال 1356 به وسیله فرح پهلوی به منظور حفظ آثار گرانبها و همچنین هدایای سلطنتی گشایش یافت و درست یک سال بعد یعنی در آبان سال 1357 تعطیل شد. در این دوره یعنی از سال 1355 تا 1358 هم مدیریت موزه بر عهده آیدین آغداشلو بود.

در پایان سال 1358، بار دیگر این موزه پس از دگرگونی هایی در آرایش داخلی و گسترش فضای نمایشگاهی بازگشایی شد. در سال 1363 هم به دلیل مشکلات داخلی کار موزه بار دیگر به تعطیلی کشید و یک سال بعد دوباره بازگشایی شد. اما این بازگشایی دوام چندانی نداشت و موزه یک بار دیگر در همان سال تعطیل شد تا سرانجام در 15 بهمن سال 1379 برای پنجمین بار و پس از انجام بازسازی دوباره آغاز به کار کرد. در حال حاضر، این موزه زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اداره می شود. مدیر فعلی موزه هم ناهید نجفی خلج هست. این موزه شامل آثار هنری دوره پیش از تاریخ تا قرن سیزده هجری است که در سه تالار به نمایش گذاشته شد: تالار پیش از اسلام، تالار هنرهای اسلامی و تالار نگارگری و تالار خوشنویسی.

مجموعه های به نمایش درآمده در این موزه بسیار متنوع بوده و آثاری از هزاره دوم پیش از میلاد تا اوایل قرن بیستم یعنی پایان دوره قاجار را در بر می گیرد. این آثار براساس ترتیب زمانی به نمایش درآمده اند؛ بنابراین بازدید کنندگان می توانند سیر تکامل هنر، تمدن و فرهنگ را در ایران زمین دنبال کنند. این چینش در میان موزه های ایران منحصر بفرد است. بخش مرمت و نگهداری موزه هم با دو آزمایشگاه و کارگاه به مرمت و بازسازی نقاشی ها، اشیای فلزی و کتاب های خطی اختصاص دارد و یکی از پیشرفته ترین کارگاه های مرمت در کشور است. بنابراین، این کارگاه نه تنها به مرمت اشیای موجود در موزه رضا عباسی می پردازد بلکه ترمیم آثار ارسالی از موزه های دیگر کشور را نیز به عهده دارد.

کتابخانه موزه دربرگیرنده بیش از 10 هزار جلد کتاب به زبان های پارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی است. همچنین، کتابخانه مشترک بیش از 50 مجله داخلی و 60 مجله خارجی است. این کتابخانه برای کارکنان موزه ها، کارمندان سازمان میراث فرهنگی، استادان و دانشجویان و پژوهشگران فرهنگی قابل استفاده هست. انتشارات موزه هم تاکنون کتاب های مرجع گوناگونی را درباره هنر و تاریخ ایران به چاپ رسانده است. طبقه های موزه هم به شرح زیر هستند:

• طبقه اول: این طبقه به نمایش آثار نگارگری و خطاطی اختصاص دارد. اثر برگزیده این بخش کهن ترین نمونه برگی از شاهنامه دموت مربوط به میانه سده 8 هجری است.
• طبقه دوم: این طبقه به نمایش آثار دوره اسلامی در دو تالار اختصاص دارد.
• طبقه سوم: در طبقه سوم کتابخانه و تالار آثار پیش از اسلام قرار دارد. در تالار پیش از اسلام ریتون های زرین دوره هخامنشی و ظروف سیمین دوره ساسانی خودنمایی می کنند.

اطلاعات تماس این مجموعه به شرح زیر هست:

• آدرس: خیابان شریعتی، نرسیده به پل سید خندان، روبروی دانشکده برق دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، پلاک 892
• شماره تماس: 02188513002
• ساعات بازدید: بهار و تابستان از ساعت 9 صبح الی 19 و پاییز و زمستان از ساعت 9 صبح الی 17
• قیمت بلیت: 300000 ریال

موزه فرش ایران

موزه فرش ایران یکی از موزه های استان تهران است. این موزه به درخواست فرح پهلوی ساخته و در روز 22 بهمن 1356 به وسیله وی گشوده شد. این موزه در ضلع شمالی پارک لاله تهران واقع شده است. در این موزه فرش های بسیار نفیس از سراسر ایران که حاصل کار هنرمندان مشهور است، به نمایش گذاشته شد. هدف از تشکیل این موزه را هم میتوان پژوهشی در سوابق، تحصیلات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش خاصه فرش ایرانی دانست. این موزه شامل سایر محصولات از قبیل گلیم می شود.

موزه فرش ایران در فضایی به وسعت 12000 متر مربع واقع شده است. این موزه در سال 1340 به صورت ناتمام به منظور گالری فرش ساخته شد و به مدت 15 سال به صورت متروکه باقی ماند و سپس در اوایل سال 1355 کار تعمیرات و تغییرات کلی آن آغاز و در نهایت هم روز 22 بهمن سال 1356 رسما افتتاح گردید. ساختمان موزه 3400 متر مربع مساحت دارد و آذین های نمای بیرونی آن شبیه دار قالی است. طراح بنای این موزه عبدالعزیز فرمانفرمائیان هست. ساختمان دارای دو تالار است و برای نمایش انواع قالی های دست بافت و گلیم مورد استفاده قرار می گیرد. طبقه همکف این موزه هم برای نمایش دائمی 150 قطعه فرش و طبقه دوم آن برای برگزاری نمایشگاه های موردی و فصلی در نظر گرفته شد.

موزه فرش ایران دارنده با ارزش ترین نمونه های قالی ایران از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است و از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنر دوستان به شمار می آید. معمولا حدود 135 تخته از شاهکارهای قالی ایران، بافت مراکز مهم قالی بافی مانند کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان، کردستان و جز آنها در تالار طبقه همکف به معرض نمایش گذاشته می شود. همچنین، در این نمایشگاه تابلو فرش های نفیس تبریزی و فرش تبریز به نمایش در می آید که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.

در این نمایشگاه نمونه هایی از قالیچه های تصویری شاهنامه بایسنغری به نمایش درآمده که گوشه هایی از ادبیات، اسطوره، مذهب و فرهنگ و هنر غنی ایران را نشان می دهد. در کتابخانه موزه هم حدود 3500 جلد کتاب به زبان های فارسی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنردوستان و پژوهشگران قرار می گیرد.

• آدرس: تقاطع خیابان کارگر شمالی و فاطمی
• شماره تماس: 02188977903
• ساعات بازدید: همه روزه به غیر از دوشنبه ها از 9 صبح الی 18
• قیمت بلیت: 300000 ریال

موزه ارتباطات

موزه پست و تلگراف یا موزه ارتباطات یکی از موزه های استان تهران است که در محل پیشین ساختمان اداره پست ایران جای گرفت. به موزه پست امروزی میتوان لقب زندگی دوباره یک موزه را داد. در مجموعه بازسازی شده موزه پست نمونه هایی از کهن ترین نوشت افزارها و ابزارهای فرستادن بسته های پستی و چاپاری، تلفن های نخستین، تلگرام های مورس، تمبرها و دیگر ابزار ارتباطات و مخابرات از کبوتر نامه بر تا ماهواره به نمایش گذاشته شده است.

نخستین موزه پستی ایران با الگوبرداری از موزه های ویژه کارانه اروپایی در سال 1311 بنیاد نهاده شد. محل این موزه بخشی از ساختمان وزارتخانه پست و تلگراف (تلگرافخانه) در ضلع جنوبی میدان توپخانه پیشین روبروی عمارت شهرداری بود. این موزه تا پیش از ویرانی ساختمان تلگرافخانه در سال 1349 برقرار و پذیرای بازدید کنندگان بوده است. بعد از تخریب بنا، ابزارها و اشیای موزه به بال غربی عمارت اداره پست منطقه باغ ملی منتقل شد و موزه ارتباطات (پست و مخابرات) در تاریخ دهم بهمن 1369 گشایش یافت.

موزه ارتباطات جایگاه شایسته ای برای بازدید علاقمندان به آثار تاریخی و کهن است. در این موزه آثار گوناگونی از پیشینه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور نمایش داده شده و روند پیش رونده ابزارهای ارتباطاتی را در بستر تاریخ نشان می دهد. این بنا میان سالهای 1307 تا 1313 خورشیدی با هزینه پانصد هزار تومان و با مساحت 15 هزار متر مربع در خیابان سپه بنا نهاده شد. معمار این مورد از معروف ترین موزه های شهر تهران هم نیکلای مارکف، معمار برجسته ایرانی گرجستانی بود. ساختمان این موزه برای اداره پست و گمرک با شیوه معماری ملی ساخته شده و از جمله بناهای سترگ و باشکوه این شیوه از معماری ایرانی دوره رضاشاه به شمار می رود.

• آدرس: میدان امام خمینی (ره)، خیابان امام خمینی، جنب سردر باغ ملی
• شماره تماس: 02166709132
• ساعات بازدید: شنبه تا چهارشنبه از 8 صبح الی 16
• قیمت بلیت: رایگان