قره کلیسا

کلیسای تادئوس مقدس یا قره کلیسا، کلیسایی تاریخی در ایران و استان آذربایجان غربی است. این کلیسا در 20 کیلومتری شمال شرقی شهرستان چالدران و در کنار روستایی به همین نام واقع شد. کلیسای تادئوس مقدس در تاریخ 7 ژوئیه 2008 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. واژه قره واژه ای ترکی و به معنای رنگ سیاه است. مورخان سده هشتم هجری به بعد گاهی به مناسبتی یادی از کلیسای تادئوس کرده اند و آن را قره کلیسا نامیده اند، چون قسمت خاوری بنای کلیسا با سنگ سیاه ساخته شده است. برخی هم در کتاب های خود در مورد نام کلیسای تادئوس مقدس گمانه هایی شخصی را منتشر کرده اند.

کلیسای تادئوس مقدس ویژگی های منحصر بفردی دارد. تکنیک و حجم پردازی در بنای کلیسا در نوبه خود از کم نظیرترین پرداخت های هنرهای تجسمی است. با توجه به ویژگی های معماری در این بنای تاریخی، وجود دیوارهای دفاعی پیرامون کلیسا و ورودی اصلی آن، این بنا حکم قلعه نیز دارد. در چهار جهت قلعه هم پنج برج دیده بانی به شکل یک قوس قرار گرفته است. کلیسای جامع تادئوس مقدس شامل مجموعه ای از فضاهای جانبی مشتمل بر دو حیاط شرقی و غربی و 47 اتاق بوده که به راهبان، طلبه ها، محققان و نویسندگان، نگهبانان کلیسا و کتابخانه آن تعلق داشت.

علاوه بر آن، زیرزمین کوچکی نیز در زیر اتاق ها قرار دارد و فضاهای کوچکی نظیر ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، عصار خانه، دخمه ای برای نگهداری غذا و فضاهای دیگری در حیاط جانبی غربی دیده می شوند. همچنین، اگر به مقطع کلیسای تادئوس نظری بیفکنیم، تمام بنا به صورت یک ساختمان واحد دیده می شود. برخلاف معابد اولیه ارمنیان که به شکل مربع بوده، این کلیسا مستطیل شکل است. قسمت شرقی آن با سنگ سیاه ساخته شده و تنها قسمتی است که از زلزله 1391 میلادی محفوظ ماند و شامل محراب و اتاق های جانبی و محوطه جلو محراب و گنبدی کوچک هست.

همچنین، مقبره «سن» دختر شاهزاده ارمنی، دختر پادشاه ساندوخت که به سبب عقیده اش به مسیحیت جان باخت، بر بالای تپه ای در مجاورت کلیسا قرار دارد. در محوطه داخلی کلیسا هم چندین سنگ قبر و یک حوض سنگی وجود دارد و نقش برجسته های فراوانی بر روی دیوارهای بیرونی کلیسا نقش بسته اند. سقف محراب کلیسا نیز با سنگ های مرمر سیاه و سفید به شکل زیبا تزئین شده است. در محوطه داخلی کلیسا و در روی دیوار محلی برای روشن کردن شمع وجود دارد.