ارائه توضیحاتی درباره وضعیت کاهگل های محافظ قلعه ازبکی

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، ارائه توضیحاتی درباره وضعیت کاهگل های محافظ قلعه ازبکی صورت گرفت.

فرزان احمدزاده (کارشناس باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز) با اشاره به تپه مرکزی که بزرگترین و بلندترین تپه ای هست که در محوطه ازبکی وجود دارد از کاوش های باستان شناسی که توسط مجیدزاده انجام شده سخن گفت و افزود: به استناد ترانشه و پلکانی که در بخشی از این تپه زده شده است می توانیم بگوییم که شواهدی از استقرار در دوره مس سنگی یا کالکولیتیک در این محوطه بدست آمده و آخرین دوره ای که آثار آن بدست آمده متعلق به دوره صفوی و ایلخانی است که به صورت قبرستان مورد استفاده قرار میگرفت. در واقع میتوان گفت این محوطه در بازه زمانی طولانی، محل استقرار و استفاده بوده است. گاه محل استقرار و زندگی بوده و گاه به عنوان قبرستان مورد استفاده بود.

او ادامه داد: زمانی که کاوش های باستان شناسی انجام شد، یک دژ دوره ماد رخ نمایی کرد. مادها یکی از دولتهایی بودند که پیدایش آنها در شمال غرب ایران آغاز شده و تا پیش از پیدا شدن این دژ مطمئن نبودیم که آیا مادها در مرکز فلات مرکزی نیز صاحبت قدرت بودند یا خیر. بدست آمدن دژ مادی ازبکی توسط باستان شناسان سبب باز شدن نگاه جدیدی به حیطه و گستره حکومت مادیان شد. اخیرا در ریوی در خراسان شمالی نیز استقرارهایی از دوره ماد بدست آمده که نشان دهنده آن است که تصورات ما در خصوص محدود بودن استقرار مادها در شمال غرب ایران نادرست است.

تقریبا میتوان گفت مادها در تمام نوار شمالی کشور استقرار داشتند. با توجه به آنکه مادها مدام مورد حمله آشوریان قرار می گرفتند. از این رو دژهای خود را عموما روی تپه می ساختند. این تپه طبیعی یا مصنوعی بود. همچون نوشیجان که مادها بر روی یک تپه تاریخی قلعه خود را بنا کردند. شکل تپه ای که برای ساخت قلعه انتخاب میشد در شکل نهایی قلعه تاثیرگذار بود چنانکه اگر تپه بیضی شکل بود، دژ به شکل بیضی ساخته میشد و یا اگر تپه گرد بود، دژ گرد ساخته میشد، همانند آنچه که در تپه ازبکی شاهد هستیم.

این باستان شناس درخصوص ساختار اساسی دژهای مادی نیز گفت: دیواره دفاعی خیلی بزرگ دور تا دور دژ را در بر میگرفت. داخل دیواره دفاعی اتاق هایی به عنوان انبار قرار میگرفت. همچنین فضای باز و اتاق ستون دار و یک اتاق برای مراسم آیینی و یک اتاق برای برگزاری مراسم ها، نشست ها و…بود. درحال حاضر طبقه اول دژ ازبکی باقی مانده و شواهدی وجود دارد که در ضلع غربی دو طبقه ساختمان وجود داشت.

احمدزاده خاطرنشان کرد: فضاهای کناری دژ ازبکی احتمالا برای استقرار استفاده می شدند و حتی محل برگزاری جلسات هم در کنار آن قرار دارد. حتی در بخش بیرونی نزدیک به دیوار دفاعی تعداد بسیار زیادی فلاخن پیدا شده بود. از این رو میتوان احتمال داد که این بخش انبار یا اسلحه خانه دژ بود. کاوش های مجیدزاده منجر به کشف بیش از 500 سنگ فلاخن شده که احتمال نظامی بودن دژ ازبکی را افزایش داده است.

او تصریح کرد: دژهای دره ماد به این صورت بود که دو ردیف خشت کار می کردند و یک ردیف ملات می گذاشتند. این نوع معمای در قلعه ازبکی کاملا مشهود است. ترسالی هایی که بویژه در دو سال اخیر شاهد بودیم، تا حدودی ما را غافلگیر کرد. هرچند کارهای حفاظتی و کاهگلی که برای حفاظت از بنا زده بودیم هنوز پابرجاست اما تصورمان برآن بود که حداقل 5 تا 7 سال باقی بمانند در حالی که شدت بارندگی در دو سال گذشته به اندازه ای بود که اکنون نیاز به مرمت دوباره احساس می شود. در آن زمان حدود 40 میلیون تومان اعتبار برای بازپیرایی کاهگل ها برآورد هزینه شده بود. هرچند اصل بنا آسیب ندیده و صندوق چینی های اطراف آن که برای محافظت گذاشته شده نیازمند بازپیرایی است.

به گفته این باستان شناس، با توجه به کاوش های باستان شناسی که در محوطه ازبکی انجام می شود، نیاز است تا بودجه سالیانه برای مرمت و حفاظت از محوطه اختصاص داده شود. اگر هر سال بودجه مرمتی اختصاص یابد و بتوانیم هر فصل بارندگی یافته ها را حفاظت کنیم به حداقل 300 میلیون تومان اعتبار نیاز داریم.

او در ادامه به استفاده از سنگ در ساخت بنا در دوره ماد اشاره کرد و گفت: در آن زمان برای استحکام بیشتر از سنگ در برخی بخشهای قطور دیواره ها استفاده می کردند. حتی در برخی نقاط، در ملاتهای استفاده شده در ساخت دیواره ها شاهد وجود سنگ، سفال، استخوان و…هستیم، چرا که می تواند استحکام دیوار را بیشتر کند و با توجه به آنکه از خاک محلی در ساخت این دیوارها استفاده میشد بسیاری از این موارد در دیوارهای ازبکی دیده می شود.

احمدزاده یادآور شد: از 5 هزار سال پیش آبگیر بزرگی در این بخش وجود داشت که حدود 10 ماه از سال آب داشت. گاه این آب کم و گاه بیشتر بود. همچنین رودخانه فصلی دیگر نیز در بخش دیگری وجود داشت که منطقه را برای کشاورزی و دامپروی مهیا میکرد.