ارائه توضیحاتی درباره وضعیت تعدادی از محوطه های تاریخی سیستان و بلوچستان

ایسنا/ براساس خبرهای واصله، ارائه توضیحاتی درباره وضعیت تعدادی از محوطه های تاریخی سیستان و بلوچستان صورت پذیرفت.

محوطه تاریخی حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گشت سراوان از جمله محوطه های تاریخی سیستان و بلوجستان هستند که سالهاست در انتظار تعیین و تصویب حریم و عرصه بسر می برند، در حالی که بارها مورد تعرض و ساخت و سازهای غیرمجاز قرار گرفته اند.

مجتبی سعادتیان، معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان گفت: بخش بزرگی از حریم های تعیین شده در سیستان و بلوچستان به بناهای تاریخی این استان مربوط می شود. تعدادی هم محوط و تپه تاریخی در استان وجود دارد، از جمله حوضدار، تپه دمبیگان قصرقند، آتشکده کرکویه و گورستان گشت سراوان که باید حریم و عرصه آنها مصوب شوند. نقشه های این محوطه ها بنا بر استانداردهایی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تعیین کرده است، باید آماده شود. قصد داریم در بهمن امسال این نقشه ها را آماده کنیم و در سال جدید برای تصویب، آنها را ارسال کنیم. کارشناسی هم برای این کار استخدام کرده ایم که با نظارت، بررسی و نظرخواهی از پژوهشگرانی که روی این محوطه ها کار کردند، نقشه مورد نظر را آماده کند.

او اضافه کرد: طرح اولیه حریم و عرصه آن محوطه ها در گذشته تهیه شده است، اما مورد تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نبوده اند. با این وجود، اقدامات حفاظتی این محوطه های تاریخی را براساس همان طرح انجام می دهیم. اولویت ما تصویب حریم و عرصه این آثارتاریخی است، اما عملیات پژوهشی، گمانه زنی و حفاری در این محوطه های تاریخی فعلا جز برنامه های ما نیست و نیازمند اعتباراتی است که باید تامین شود.

سعادتیان درباره تهدیدهایی که متوجه محوطه بدون حریم و عرصه «حوضدار» است، اظهار کرد: در این محوطه هیچگونه معارض و عوامل آسیب زننده ای وجود ندارد. اگر اتفاقی در این محوطه رخ دهد، به طرح های توسعه ای مربوط می شود که سعی کردیم آنها را مدیریت کنیم. با این حال، تصویب حریم و عرصه آن در اولویت ما قرار دارد.

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره آسبادهای محوط تاریخی حوضدار گفت: نکته مهم در این محوطه تاریخی وجود پنج آسباد شاخص است. استان های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و خراسان جنوبی پرونده مشترک آسبادهای ایران را برای ثبت جهانی آماده کرده اند که آسبادهای حوضدار را نیز شامل می شود. این پرونده تکمیل شده و آن را به وزارتخانه فرستاده ایم و ادامه مراحل را باید در وزارتخانه طی کند تا آماده ارسال به یونسکو شود.

سعادتیان درباره وضعیت «تپه دمبیگان قصر قند» که یکی دیگر از محوطه های تاریخی سیستان و بلوچستان است که حریم و عرصه مصوب ندارد، بیان کرد: سال 1397 گمانه زنی هایی برای تعیین عرصه و حریم این محوطه تاریخی انجام شده و طرح اولیه عرصه آن نیز تهیه شده بود، اما این طرح هم مورد تصویب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار نگرفت. علت هم این بود که عرصه آن را بزرگ گرفته بودند و محدوده های مشخص شده با محدوده های ثبتی همخوانی نداشتند و قرار بر این بود که این طرح اصلاح شود.

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان تاکید کرد: «دمبیگان» از جمله محوطه هایی است که به تصویب حریم و عرصه نیاز فوری دارد؛ چرا که مرتب در این محوطه شاهد تعرض و ساخت و ساز هستیم. در حال حاضر یگان حفاظت براساس قانونی که برای تعرض ه ا در نظر گرفته است، جلوی تخریب آثار را میگیرد، اما اگر این حریم و عرصه مصوب شود دست ما هم برای دفاع و حفاظت از این محوطه بازتر خواهد بود.

او همچنین درباره وضعیت «آتشکده کرکویه» گفت: کرکویه از آتشکده های معروف دوران ساسانی در منطقه هیرمند است، پس از آتشکده های آذر فرنبغ، آذرگشنسب و آذربرزین مهر چهارمین آتشکده معروف ایران است. در چند دهه گذشته بومیان و اقوامی در محوطه این آتشکده سکونت داشتند، براساس اسناد و اطلاعات ساکنان، این محوطه انجمن آثار تاریخی کرکو داشته است. میراث فرهنگی نیز یک سری گمانه زنی ها روی این محوطه انجام داد و محدوده عرصه و حریم آن مشخص شد، طبق آن طرح از محوطه حفاظت می شود.

سعادتیان با اشاره به وضعیت ساکنان پیرامون این محوطه تاریخی بیان کرد: براساس این ضوابط نمی توانیم ساکنانی که در حریم و عرصه آتشکده کرکویه حضور دارند، مجبور به ترک محوطه کنیم. باید عمر مفید خانه های این ساکنان تمام شود و برای ساخت و ساز جدید مجوزی به آنها داده نمی شود.

او ادامه داد: این محوطه نیازمند انجام مطالعات تکمیلی است. تعیین عرصه و حریم یک فعالیت پژوهشی نیست و بیشتر جنبه حفاظتی دارد. لازم است که باستان شناسانی در این محوطه کاوش و مطالعاتی داشته باشند، اما رویکرد فعلی ما حفاظت از آثار تاریخی است تا بنیادشان متزلزل نشود و در گام بعدی انجام عملیات پژوهشی است که باید اعتباراتی هم برای آن تامین شود که محدودیت هایی هم در تامین اعتبارات پژوهشی داریم. خوشبختانه محوطه آتشکده کرکویه از حفاری های غیرمجاز و ساخت و ساز در امان مانده و شرایط خوبی دارد. قسمت هایی از آتشکده کرکویه بیرون از خاک قرار گرفته و ترجیح ما این است از این قسمت ها در برابر عوامل فرسایشی، مانند باد و باران محافظت کنیم و محوطه های دیگری مثلا در بمپور برای کاوش و پژوهش برای ما در اولویت هستند.

سعادتیان در ادامه درباره معطلی تصویب حریم و عرصه «گورستان گشت» نیز گفت: در دوره ای محوطه این گورستان گمانه زنی شده است، اما حریم و عرصه تعیین شده آن هم به تصویب و ابلاغ نرسیده است. در چند سال گذشته ضوابط و استانداردهای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متغیر بوده و باید امروز براساس پارامترهای جدید، حریم و عرصه آن را به تصویب برسانیم؛ چرا که طرح هایی که در سالهای گذشته تهیه شده اند، با استاندارهای وزارتخانه منطبق نیستند.

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه گورستان گشت در منطقه سراوان از تعرض و ساخت و ساز در امان مانده، اظهار کرد: حفاری و ساخت و ساز غیرمجاز در محوطه هایی که ثبت ملی شده اند، مانند گورستان گشت غیرقانونی است و مجازات دارد. شاید در گذشته تعرض هایی به این گورستان و محوطه شده باشد، اما در حال حاضر شرایط این محوطه از این لحاظ خوب است و هرگونه تعرض به این گورستان تاریخی، عملی غیرقانونی بشمار می آید. ساخت و سازهایی هم که در این گورستان برای ما دردسر ایجاد کرده بود، با همکاری و هماهنگی اداره میراث فرهنگی در شهرستان سراوان کنترل شده است و به افراد محلی، عرصه و حریم این گورستان یادآوری شده تا بتوان از این محدوده حفاظت و حراست کرد.