آتشکده آذر برزین مهر (چهارطاقی دیو، خانه دیو)

تصویر بالا، مربوط به چهارطاقی خانه دیو است که در نزدیکی روستای فشتنق در بخش باشتین شهرستان داورزن در غرب شهرستان سبزوار قرار دارد و صحیح است جزء آثار تاریخی شهرستان داورزن و به نام این شهرستان نامگذاری و ثبت گردد. چهارطاقی خانه دیو، یکی از 6 مکانی است که احتمال داده می شود محل آذر برزین باشند: 1. برزنون در سرولایت نیشابور. 2. کوههای نزدیکی کاشمر. 3. محلی در گلمکان شهرستان چناران. 4.چهارطاقی خانه دیو در شهرستان داورزن. 5. قدمگاه نیشابور. 6. ده جنبد در ششتمد. مکان احتمالی چهار طاقی خانه، برای آذر برزین مهر، با دو چالش اساسی روبروست: 1. اندازه و وسعت این چهارطاقی، در حد و اندازه یکی از سه آتشکده بزرگ ایران باستان نیست و به همین خاطر، برخی پژوهشگران گفته اند که این چهارطاقی، یکی از آتشکده های فرعی و وابسته به آذر برزین مهر در خراسان است. 2. محل قرارگیری این چهارطاقی با متون تاریخی و کهن مربوط به آذر برزین مهر، تطابق ندارد. محل آذر برزین مهر بر پشته گشتاسبان و در ریوند بوده است. اما در جغرافیای تاریخی بیهق که این منطقه جزئی از بیهق قدیم است، محل یا نقطه ای به نام ریوند، قابل بازیابی نیست. برخی می گویند که روستایی در فاصله ای از پایین دست این چهارطاقی قرار دارد که نامش ریوند است اما پژوهش های تاریخی نشان داده است که نام این روستا، تا دوره قاجاریه ریود بوده است و در تاریخ بیهق ابوالحسن علی بن زید بیهقی نیز با همین نام ریود آمده است. به هر حال، چهارطاقی خانه دیو بخش باشتین شهرستان داورزن، یکی از مکان های احتمالی و البته اثبات نشده به عنوان آذر برزین مهر است. و باید منتظر باشیم که پژوهش های تاریخی و کاوش های باستانشناسی درآینده به کجا می رسد و کدامیک از 6 مکان (برزنون، کاشمر، گلمکان، قدمگاه، داورزن، ششتمد) و یا هر مکان احتمالی دیگر، به عنوان مکان قطعی آذر برزین مهر، به صورت قطعی و اثبات شده، معرفی می شوند.