راهنمای سفر به شهر بروجرد؛ دیار خانه های تاریخی

استان همدان در شمال، استان مرکزی در شرق و شهر خرم آباد و درود در غرب و جنوب بروجرد قرار گرفتند. اینجا شهریست در دامنه ارتفاعات بلند و برف گیر گرین که زمستانهای سرد و بهار و تابستان دلنوازش برای مسافران دلنشین است. وجود مشهورترین جاذبه های دیدنی بروجرد در کنار کوههای سر به فلک کشیده سفیدپوش که سراب و رودخانه های زیادی از آن جاری هستند، جلوه بهشت گونه ای به طبیعت داده و چشم اندازهای دل انگیزی را خلق کرده تا چشم ها را مسحور کنند و دلها را عاشق. با ما در راهنمای سفر به شهر بروجرد همراه باشید تا شما را با تعدادی از مشهورترین جاذبه های دیدنی بروجرد آشنا کنیم.

لرستان، دیار مفرغ و بلوط

استان لرستان بواسطه داشتن جاذبه های تاریخی و طبیعی منحصر بفرد، دارای ظرفیت های بی بدیلی در حوزه گردشگری است. لرستان را باید پایتخت ژئوتوریسم ایران دانست، چرا که در تمامی شهرستانهای این دیار قابلیت های بی نظیری در زمینه گردشگری و زمین شناسی را میتوان مشاهده کرد. از لرستان به عنوان پایتخت طبیعت ایران یاد می شود، چرا که تنوع آب و هوایی در لرستان را در هیچ جای کشور نمیتوان یافت. براساس راهنمای سفر به شهر بروجرد باید بدانید که به عنوان نمونه، در جنوب لرستان آب و هوای گرمسیری حاکم بوده و در شمال آن شاهد آب و هوای سردسیری هستیم. در حوزه تاریخی نیز لرستان ظرفیت های بیشماری دارد که مطمئنا گردشگران داخلی و خارجی از دیدن آنها شگفت زده خواهند شد.

موزه مردم شناسی لرستان و موزه باستان شناسی لرستان نیز در درون قلعه فلک الافلاک قرار دارند؛ فرصتی مناسب برای گردشگران تا از ظرفیت های شگرف مردمان لرستان باخبر شوند. شهرت مفرغ های لرستان اکنون در تمامی دنیا گسترده شده و به نوعی باید مفرغ های این دیار را زینت بخش موزه های بزرگ دنیا دانست. وجود بیش از 100 پل تاریخی منحصر بفرد هم به خوبی نشان دهنده پیشینه درخشان این سرزمین بوده که خود بیانگر این است که از همان دیرباز لرستان در شاهراه حیاتی کشور قرار داشته است. خانه های تاریخی، صنایع دستی، نان و شیرینی های محلی، محصولات طبیعی و خوراکی و تالاب و دریاچه ها این دیار را به یکی از گردشگر پذیرترین استانهای کشور تبدیل کردند.

پیشینه و تاریخ بروجرد

بروجرد در شمالی ترین قسمت دشت حاصلخیز سیلاخور استقرار یافت. این دشت به جهت موقعیت، آب و خاک مناسب و حاصلخیز از مراکز تمدنی مهم در گذشته محسوب می شده و وجود تپه های باستانی با قدمت 7 تا 8 هزارساله دلیل این مدعاست. براساس راهنمای سفر به شهر بروجرد باید بدانید که تاریخ پیدایش بروجرد به عنوان مهمترین مرکز تمدنی دشت سیلاخور بطور دقیق مشخص نیست، ولی براساس شواهد و مدارک موجود احتمالا در دوره اشکانی و ساسانی شکل گرفته و یا حداقل مرکزیتی داشته است. این شهر در دوره اسلامی از شهرهای مهم منطقه محسوب میشد و بسیاری از جهانگردان و جغرافیدانان هنگام عزیمت به این شهر در سفرنامه و یادداشت های خود به آن اشاره نموده اند.

دیدنی ها

مسجد جامع

مسجد جامع بروجرد که قدیمی ترین مسجد تاریخی در غرب کشور است، از جمله مساجد قرون اولیه اسلامی در ایران بوده و قدیمی ترین بخشی که از کاوش های علمی در آن شناسایی شد، به اواسط قرن سوم هجری قمری می رسد و احتمال وجود لایه های تاریخی قدیمی تر از آن نیز وجود دارد. مردم این دیار بر این باورند که این مورد از مشهورترین جاذبه های دیدنی بروجرد بر روی آتشکده ای کهن بنا شد، اما تاکنون شواهد قابل دفاعی در کاوش های باستان شناختی صورت گرفته یافت نشده اند. به لحاظ زمان احداث مسجد را میتوان به چند دوره قابل شناسایی تقسیم نمود که اولین آن مربوط به اواسط قرن سوم هست و استمراری مملو از فراز و نشیب تا دهه پنجاه هجری شمسی یعنی زمانی افزون بر 1000 سال داشت.

به لحاظ گونه شناسی، مسجد از نوع تک ایوانی مساجد بوده و شامل بخش های اصلی گنبد خانه شبستان غربی و شرقی، شبستان زمستانی، ایوان، مناره و یک آبریزگاه مجزا و خارج از فضای اصلی مسجد است.

مسجد سلطانی

مسجد سلطانی با وسعتی قریب به هفت هزار متر مربع، بزرگترین مسجد تاریخی غرب کشور است. احداث این مورد از مشهورترین جاذبه های دیدنی بروجرد در دوره زندیه و اقدامات تکمیلی به ویژه تزئینات وابسته به معماری در دوران قاجار صورت گرفته اند. این بنای مذهبی رفیع از نوع مساجد چهار ایوانی است که ایوان های شرقی و غربی بطور کامل و ایوان های شمالی و جنوبی با اندکی تفاوت با هم قرینه اند. بخش های اصلی مسجد شامل گنبدخانه، شبستان های غربی، شرقی و شبستان زمستانی، حجره های فوقانی محل اسکان و تحصیل طلاب علوم دینی، برف انداز، قاضی شرف بوده که علاوه بر آن دارای سه در ورودی از جهات شمال، غرب و شرق است. عمده تزئینات بکار رفته در این اثر تاریخی شامل کاشی کاری، تزئینات چوب و کتیبه های گچی هستند.

امامزاده جعفر (ع)

امامزاده جعفر بروجرد در مجاورت یکی از قبرستان های قدیمی قرار دارد. براساس مستندات موجود، شخص مدفون در آن یکی از نوادگان حضرت سجاد (ع) هست. زمان احداث بنا به قرون هشتم و نهم هجری قمری باز می گردد که احتمالا بنای فعلی بر روی مقبره ای قدیمی تر ساخته شده است. شاخص اصلی این اثر تاریخی، گنبد رفیع و خاص آن بوده که به صورت رک پلکانی و نظیر مناطق گرمسیر کشور اجرا شد. براساس راهنمای سفر به شهر بروجرد باید بدانید که این اثر دیدنی بروجرد در طول حیاط خود الحاقات و تعمیرات اساسی به خود دیده که مهمترین آنها ساخت زائرسرا در طرفین در اصلی، ساخت و نصب یک در چوبی بوده که از یادگارهای دوران صفوی هستند.

تکیه موثقی

این عمارت قدیمی از معدود کوشک های باقی مانده بروجرد هست. سابقا در وسط باغی به وسعت پنج هزار متر مربع قرار داشته و در سه طبقه احداث گردیده است. طبقه اول که سقف های آن با استفاده از طاق های آجری پوشیده شده، محل نگهداری احشام و علوفه بوده و دارای یک هشتی بسیار زیباست که از طریق یک پلکان مورب به طبقات بعدی مرتبط می شود. طبقه دوم که شامل پنج اتاق مجزا و تو در توست، دارای پوشش سقف چوبی بوده که بدلیل استفاده زمستانی ارتفاع آن از حد معمولی اندکی کوتاهتر است. فضای اصلی این بنا که تماما از خشت ساخته شده، در طبقه سوم واقع است.

این فضا شامل یک هشتی گنبدی شکل، سه اتاق بزرگ با سقف های مرتفع و یک مهتابی مشرف بر فضای باغ پیرامون در گذشته است. علاوه بر فضاهای مذکور، عمارت دارای یک اتاق منفرد و هشت ضلعی بوده که در بالای بام بطرز زیبایی احداث گشته است. این بنای تاریخی اکنون به عنوان مرکز آموزش و پرورش صنایع دستی مورد استفاده قرار می گیرد.

خانه تاریخی حضرت آیت الله العظمی بروجردی

در بدو ورود به این خانه آنچه هر بیننده را متاثر می کند، روح حاکم بر فضای این اثر تاریخی است که هنوز هم پس از گذشت سالها از حضور بزرگ مرد عالم دیانت در آن احساس می شود. خانه آیت الله بروجردی به لحاظ گونه شناسی از خانه های کاملا درون گراست که عمارت احداثی در دوطبقه حیاط را از چهارسو محصور کرد. ارتباط تعریف شده به ویژه در طبقه اصلی و پی در پی بودن اتاق ها یکی از ویژگی های فضایی این خانه تاریخی است. پیراستگی عناصر و اجزای معماری و دوری از هرگونه آرایه و تزئینات قالب و چشمگیر از مشخصات قابل لمس این خانه تاریخی هستند. در سمت مقابل در اصلی عمارت، لنگه دری مسیر طبقه فوقانی را نمایان می سازد. این بخش که با فضاهای پیرامون تالار اصلی راه ارتباطی مستقیم دارد، بر روی آب انبار قدیمی احداث و محل تدریس حضرت آیت الله بود.

امروز این مورد از مشهورترین جاذبه های دیدنی بروجرد پیش از هر چیز میزبان قدوم مریدان آن بزرگمرد و عاشقان خاندان عصمت و طهارت هست.

خانه تاریخی مغیث الاسلام طباطبایی

این خانه ارزشمند به لحاظ فضاهای تعریف شده در زمان احداث کمتر تغییر و تصرف به خود دیده و مشتمل بر دو بخش اصلی شامل حیاط بیرونی و حیاط اندرون هست. بخش بیرونی شامل یک تالاب طولانی در وسط بوده که بواسطه دو در ارسی زیبا از اتاق های قرینه مجاور منفک گردیده است. تزئینات بسیار ماهرانه سقف در کنار ظرافت اجرای ارسی ها هنرنمایی استادکاران نجار را به حد قابل توجهی چشمگیر نمود. این بخش بر روی زیرزمینی با طاق ضربی بطرز استادانه ای اجرا شده است.

با یک گردش 90 درجه از کنج غربی حیاط بیرونی وارد حیاط اندرون می شویم. تالار وسط اتاق های قرینه طرفین، پلکان قرینه اضلاع شرق و غرب، نماسازی تلفیق آجر و کاشی مهتابی مقابل در بالای تالار، ایوان کاشی کاری ضلع غرب و مهتابی فوقانی آن که همگی بطرز زیبایی با کاشی و آجر مزین شده اند، حمام اختصاصی، مطبخ و اتاق های شاهنشین از دیگر فضاهای این خانه بحساب می آیند.

خانه افتخار الاسلام طباطبایی

خانه افتخار الاسلام طباطبایی یکی از گونه های شاخص منازل مسکونی این شهر هست. بخش بیرونی سالها پیش تجدید بنا گردید و قسمت اندرونی و خلوت شامل فضاهای تعریف شده ای نظیر حیاط اصلی، تالار هفت دری، پس تالار شبستان زمستانی، آب انبار، حمام اختصاصی، مطبخ بوده که بطرز بسیار ماهرانه ارتباط بین فضاهای آن برقرار گردید. این خانه با تزئینات بسیار زیبایی نظیر آجر، کاشی و نقاشی روی چوب مزین گردیده است.

خانه حاج آقا کمال الدین طباطبایی

خانه دارای یک حیاط نسبتا بزرگ و ساختمان در سه طبقه بوده و تالار پنج دری، پس تالار شبستان های زمستانی، یخچال از مهمترین فضاهای این عمارت مسکونی هستند. اجرای تزیینات بسیار زیبای چوب در سقف تالار اصلی و نقاشی های سنتی بر روی آنها، کاشی کاری در طاق نماهای پیرامون حیاط باصفای آن و نقاشی های زیبا بر روی پیش بخاری قابل توجه بوده و در حال حاضر به عنوان موزه شهرداری مورد بهره برداری قرار می گیرد.

پل قلعه حاتم

پل قلعه حاتم در غرب روستایی به همین نام قرار دارد و حدودا اواخر دوره قاجار احداث گردید. پل قلعه حاتم با طولی بالای 200 متر دارای 14 طاق چشمه آجری است که به منظور انتقال آب شرب از سمت غرب رودخانه به سمت شرق احداث شد.

بازار بروجرد

بازار بروجرد در هسته مرکزی شهر استقرار یافته و براساس بررسی های اولیه، صنایع و مشاغل متعددی در این بازار نسبتا بزرگ رواج داشته اند. مکانهای خاص تجاری، کاروانسراها و سایر عناصر معماری بازار نیز به هنگام سفر به شهر بروجرد در آن یافت می شوند.

صنایع دستی و هنرهای سنتی

ورشو سازی، قلمزنی بر روی ورشو، مسگری، چاقوسازی و قفل سازی در شهرستان بروجرد از رونق بسزایی برخوردار بودند.

جاذبه های طبیعی

-تپه چغا
-دریاچه و پارک فدک
-پارک و تکیه بیرجندی
-پارک صامتیه

روستای ونایی

این روستا در دل کوهستانی خوش آب و هوا در غرب شهرستان بروجرد واقع است. سر منشا آب زلال و سرد برخی رودخانه های جاری منطقه کوههای برف گیر پیرامون این روستا ییلاقی هست. این روستا از روستاهای هدف گردشگری و اولین منطقه نمونه گردشگری شهرستان بروجرد بحساب می آید.

منطقه گلدشت

یک مسیر روستایی با نام منطقه گلدشت که در غرب شهرستان بروجرد امتداد دارد، بدلیل وجود آب و درختان زیبا جذابیت مطلوبی کسب نموده است.