قلعه فلک الافلاک

نام این قلعه تاریخی از ابتدا فلک الافلاک نبود. این بنای تاریخی در گذر زمان و در هر دوره ای نامی در خور شانش را به واسطه پادشاهان کسب کرد اما از عصر قاجار به بعد نامش تغییر چندانی پیدا نکرد و فلک الافلاک را به معنای دست نیافتنی از آن خود کرد. در زمان حال، برخی از تاریخ دوستان قلعه فلک الافلاک را با نام دوازده برجی می شناسند، چون دارای 12 برج است. از نامهای دیگری که مردم در ادوار مختلف بر آن نهادند، میتوان به دژ شاپور خواست، سابر خواست، قلعه خرم آباد و کاخ اتابکان اشاره کرد. تاریخچه ساخت قلعه فلک الافلاک به دوره ساسانیان و زمان حکمرانی شاپور اول بر ایران باز می گردد اما هنوز این تاریخ به اثبات نرسیده است. برخی تاریخ دوستان اعتقاد دارند که ساخت این بنا مربوط به دوره اتابکان در قرن چهارم هجری بود اما هنوز اثبات نشده است.

قلعه فلک الافلاک تنها کاربری قلعه را نداشته و در دوره های مختلف از آن استفاده های دیگری نیز میشد. بطور مثال، در قرن چهارم هجری مقر حکومت آل حسنویه و سپس آل بویه بود. سپس به خزانه حکومتی خاندان بدر تبدیل شده و در دوران صفویه و قاجار مقر حکومت اتابکان لر کوچک و والیان لرستان بود. این دژ تاریخی در عهد پهلوی اول به عنوان پادگان نظامی و زندان سیاسی استفاده میشد که سرانجام در سال 1349 به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار گشت. در سال 1354 هم موزه های مردم شناسی و مفرغ ها در این مکان افتتاح و قلعه فلک الافلاک رسما به موزه ای زیبا تبدیل شد. در سالهای اخیر نیز برای زیباسازی محوطه آن بخشهایی نظیر موزه باستان شناسی، موزه مردم شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیای باستانی، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی بدان اضافه شدند تا گردشگران در زمان حضور با مشکل مواجه نشوند.

قلعه فلک الافلاک با مساحتی بالغ بر 5300 متر مربع دارای پلانی تاریخی و هشت ضلعی بوده که با توجه به محل قرارگیری و آب و هوای منطقه، ورودی با عرض 10 متر، طول 20 متر و ارتفاع سه متر داشته است. این قلعه تاریخی از مصالحی مانند سنگ، آجر، خشت و ملات گچ و آهک ساخته شده که مقاومتی غیر قابل توصیف بدان بخشیده اند. از بخشهای دیگر قلعه فلک الافلاک باید به 8 برج، دو صحن، 300 جان پناه، 124 اتاق، 11 کفش کن بین اتاق ها و راهرویی که با 7 پله به محوطه ای می رسد که چاه معروف قلعه فلک الافلاک در آن واقع شده، اشاره کرد. ارتفاع بنا با توجه به محل قرارگیری و کاربری 23 متر بوده و گاها برای سکونت مردم بومی نیز از آن استفاده میشد اما در حال حاضر تنها چیزی که از شکوه آن باقی مانده، دو برج در شمال غربی و جنوب شرقی است. عمق چاهی که در بالا از آن یاد شد، 40 متر است که همچنان آب مصرفی ساکنین منطقه را تأمین می کند.