مراسم چمر نوعی آیین عزاداری در استان ایلام است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارشات منتشر شده، مراسم چمر نوعی آیین عزاداری در استان ایلام است.

سجاد نظری، کارشناس ثبت میراث ناملموس استان ایلام گفت: «چَمَر» نوعی مراسم ویژه سنتی و آیین عزاداری محلی است که به نوعی همچون تعزیه است. براساس شواهد و اسناد تاریخی، این آیین عزاداری قدمت طولانی دارد و گفته می شود که با اساطیر آغاز دوره نوسنگی ارتباط دارد، اما در دوران گذشته یعنی زمان اسکندریه این مراسم را بعد از برداشت گندم یعنی زمان خشک شدن گیاهان انجام می دادند.

این کارشناس ثبت درباره نحوه برگزاری «مراسم چَمَر» توضیح داد: مراسم چمر یک تا سه هفته بعد از مرگ یک شخص انجام میشد و دلیل این تأخیر این بود که صاحب عزا پیک هایی را به مناطق اطراف می فرستاد تا از تیر و طایفه هایی که با آنان ارتباط دارند برای شرکت در این مراسم دعوت کنند. برای اجرای مراسم چمر چند گروه از زنان و مردان، مویه خوان، نوازندگان ساز و دهل و شاعران محلی یا بِه ایشها (بهترگوها یا روکرها) تشکیل می شود که هر کدام به طور منظم و در جایگاه مخصوص خود قرار می گیرند. سپس در روز موعود با بالا آمدن آفتاب و به نوا درآمدن سرنا و دهل در میدان چمرگاه، بستگان و اقوام صاحب عزا دور هم جمع شده و در دو صف جداگانه زن و مرد روی خطی دایره وار در چمرگاه صف می بندند.

نظری ادامه داد: ابتدا مردان، صف بسته و علم هایی را در قسمت های مختلف صف جای می دهند. سپس زنان در انتهای صف مردان صف بسته و پارچه ای سیاه را جلو خود می گیرند و سپس "روکرها" در چند دسته چهار تا شش نفری به همراه نوازندگان موسیقی که دهل و سرنا می نوازند، به سرودن شعرهای فی البداهه در ستایش متوفی می پردازند که این نوا با آهنگی خاص و بسیار غم انگیز خوانده می شود. آنها ضمن خواندن هم زمان شعر به همراه نوازندگان دهل و سرنا و به آرامی حول میدانی دایره شکل که مردان و زنان مهمان آن را احاطه کرده اند، به حرکت در می آیند.

او افزود: در وسط میدان با تیرهای چوبی کوتاه سکویی ایجاد می کنند که به «کُتَل» (kotal) معروف است که لباس و تفنگ و عکس متوفی را روی آن نصب می کنند. اگر متوفی اسب داشته باشد، آن را نیز با پارچه تزئین می کنند و تفنگ صاحبش را روی زین آن قرار می دهند.

این کارشناس ثبت ادامه مراسم را این گونه روایت کرد: زنان جدا از مردان و در گوشه ای از میدان صف می بندند و عده ای از زنان که به «مورآرها» معروفند و صدای رسا و دل انگیزی دارند، به دور کُتَل حلقه زده و به صورت جمعی یا انفرادی اشعاری غم انگیز در ستایش متوفی می خوانند. در ادامه مراسم و در نزدیکی ظهر از مهمان ها برای صرف ناهار در سیاه چادرهایی که از قبل در یک یا دو ردیف برپا شده اند، دعوت می کنند. پیش از غروب آفتاب نیز مردان و زنان دور علم و کُتل ها جمع می شوند و پس از شیون بسیار پیرمردان قوم، کُتل خاص متوفی را باز می کنند و مراسم به پایان می رسد. اگر «مراسم چمر» چند روز ادامه داشته باشد، هر غروب مهمان ها به خانه خود باز می گردند، اما در آخرین روز به مهمان ها شام می دهند که به این شام «شاوشیم» یا «شاوشین» می گویند.

نظری همچنین گفت: این مراسم در گذشته برای بزرگان قوم یا عزاداری امام حسین (ع) برگزار میشد، اما امروز جنبه رسمی پیدا کرده و در همه جای ایلام برگزار می شود. حتی چند سال قبل پس از شهادت حاج قاسم سلیمانی، «مراسم چمر» برای ایشان برگزار شد. همچنین این آیین سال 1390 و به شماره 31 در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شده است.