آیین خدیر نبی یکی از رسمهای قدیمی در خلخال استان اردبیل است

ایسنا/ براساس آخرین اخبار منتشر شده، آیین خدیر نبی یکی از رسمهای قدیمی در خلخال استان اردبیل است.

فصل زمستان در استان اردبیل به سه دوره مختلف تقسیم می شود؛ چهل روز اول زمستان (از ابتدای دی تا دهم بهمن) را «چله بزرگ»، 21 روز بعد از آن را (11 بهمن تا آخر بهمن) را «چله کوچک» و 30 روز آخر فصل را «بایرام آیی» (آداب پیشواز نوروز) می نامند.

لازم به توضیح است چهار روز آخر چله بزرگ را «بویوک چیله» و سه روز اول چله کوچک را «کیچیک چیله» می گویند و از هفتم تا سیزدهم بهمن هم «خدیر» نامیده می شود. اهالی خلخال مراسم و آیین خاصی برای «خدیر» دارند. «آیین خدیر نبی» مجموعه ای از باورها و اعتقادات را در بر گرفته و به نوعی یک جشن محسوب می شود. به این صورت که در دو هفته آخر بهمن رسم قدیمی «قوودالمه» را برگزار می کنند که موجب انس و صله رحم اقوام، بستگان و خویشاوندان می شود. قبل از روز موعد «خدیر نبی» بانوان روستا یا شهر جمع شده و گندم، عدس و کنجد را روی ساچ برشته کرده و آن را برای خرد کردن به آسیاب می برند تا آن را برای تهیه «قووت» که خوراکی مخصوص این آیین است، آماده کنند.

«قوودالمه» شب پنجشنبه اجرا می شود و ظهر همان روز آش مفصلی درست کرده و بین اقوام و همسایگان توزیع می کنند. از غروب پنجشنبه کم کم میهمانی این سنت قدیمی و آیین ماندگار در خلخال آغاز می شود. بساط شام و پذیرایی از مهمانان فراهم می شود. پس از خواندن قرآن، مراسم «قوودالمه» شروع شده و بانوان آرد آسیاب شده با مخلوطی از پوست نارنج معطر شده را از صافی عبور می دهند، هر زنی نیتی کرده و روی تشت مخصوص «قووت» را الک می کند. این جشن برای بخت گشایی جوانان هم مرسوم بوده و در برخی مناطق به آن «سوبای لار بایرامی» (عید مجردها) می گویند.

«قووت» از ترکیب و آسیاب کردن گندم برشته، نخودچی، عدس و غلات دیگر تهیه می شود. از نذری های دیگر که در شب خدیر پخته و توزیع می شود، میتوان به آش دوغ و آش گیلدیک اشاره کرد. بخشی از «قووت» به هفت همسایه، به عنوان هدیه یا به منظور احسان برای برآورده شدن نذر فردای شب «خدیر» داده می شود.

باوری هم درباره تهیه «قووت» وجود دارد، براساس آنچه که کهنسالان و ریش سفیدان تعریف کرده اند، در گذشته مقداری از «قووت» را در سینی بزرگی می ریختند و داخل یک اتاق خلوت می گذاشتند. معتقد بودند که حضرت خضر نبی با قمچی (نوعی تازیانه) این سینی را متبرک میکرد.

روح الله محمدی، معاون میراث فرهنگی اردبیل نیز درباره آیین خدیر نبی و دلایل ثبت آن گفت: در گذشته معمولا در ایام خدیر برف زیادی می بارید طوریکه عبور و مرور در روستا به سختی انجام میشد اما مراسم خدیر به نوعی موجب میشد اقوام و همسایه ها دور هم جمع شوند و به نوعی به آنها نوید بهار را میداد. در واقع کمک به یکدیگر، شب نشینی، ایجاد صفا و صمیمیت، دعوت به صرف شام از آشنایانی که وضعیت مالی ضعیفی داشتند، بازگو کردن قصه ها و داستانهای افسانه ای، شنیدن نصایح و صحبت های حکیمانه بزرگان از جمله مهمترین وجوه قابل بررسی این آیین و مراسم است.

او با بیان اینکه این آیین تقریبا در بیشتر روستاهای شهرستان خلخال برگزار می شود، افزود: این در حالی است که با توجه به صنعتی شدن جامعه کنونی و از سوی دیگر، توسعه روند شهرسازی، آیین و مراسم خدیر نبی در خطر فراموشی قرار گرفته بود. این مراسم ها از ارکان و هویت فرهنگی مردم دیار خلخال بوده که از طریق آن خیلی از نشانه های ملی، قومی و حتی دینی بروز میکرد. پس جا داشت حتما نسبت به ثبت و ضبط و حفظ آنها اقدامی انجام شود.

به گفته معاون میراث فرهنگی اردبیل، این آیین همچنان در دهه آخر بهمن در روستاهای خلخال برگزار می شود و زنان روستایی دور هم جمع می شوند تا «قووت» را تهیه کرده و رسم را اجرا کنند.