مسجد مشیر شاهکار معماری عصر قاجار در شیراز است

ایسکانیوز/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، مسجد مشیر شاهکار معماری عصر قاجار در شیراز است.

این مسجد میراث دوره قاجار است که به دست میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک، وزیر آن زمان در بین سالهای 1227 تا 1236 هجری شمسی ساخته شده است. مسجد مشیر شیراز نمونه ای حیرت انگیز از هنرنمایی معماران ایرانی بشمار می رود که طراحی چشم نواز آن گردشگران بسیاری به سوی خود می کشاند. هر قسمت از این مسجد پر از رمز و راز است که ساعتها نگاه شما را مسحور خود می نماید؛ شبستان کوچکی در شمال مسجد وجود دارد که کاشی های رنگارنگ و مقرنس هایش جلوه گری می کند.

بر فراز این شبستان، دو گلدسته با تزئینات کاشی قرار گرفته و همچنین زیبایی طاق نمای مرتفع شبستان کوچک مسجد مشیر، وامدار آیات قرآنی است که با خط زیبای ثلث بر پیشانی نگاشته شده اند. در ضلع شرقی مسجد نیز شبستانی قرار دارد که با کاشی مقرنس کاری شده و آیات قرآنی با خط ثلث بر کتیبه آن نگاشته شده است. محراب کاشی کاری شده مسجد که سوره توحید با خط نسخ بر آن نگاشته شده است، یکی از دیدنی ترین و معنوی ترین قسمتهای مسجد بشمار می رود.

ستون های سنگی شبستان که به صورت مارپیچ طراحی شده اند، از دیگر ویژگی های طراحی مسجد مشیر محسوب می شود. گفته می شود این مسجد براساس استحکام، حوض و ستون های سنگی، پس از مسجد وکیل همانندی ندارد. در وسط حیاط مسجد حوضی مستطیل شکل بچشم می خورد که از سنگ یکپارچه ساخته شده و جلوه زیبایی به مسجد بخشیده است.

نگاهی به بخشهای مختلف مسجد

هر قسمتی از مسجد مشیر که به آن نگاهی بیندازید شما را شیفته راز و رمز خود خواهد کرد، اما بطور کلی شبستان کوچک شمالی مسجد و کاشی های رنگارنگ و مقرنس های آن نهایت زیبایی را مقابل چشمان هر بیننده ای به تماشا می گذارد و همچنین بر فراز این شبستان، دو گلدسته با کاشی کاری بی نظیری که قرار گرفته، شکوه مسجد مشیر را دوچندان می کند.

طراحی و معماری مسجد مشیر شیراز آنقدر چشم نواز است که باعث شد گردشگران داخلی و خارجی بسیاری برای دیدن زیبایی ها و ظرایف آن به شیراز سفر کنند.

قسمت ورودی مسجد مشیر و درب اصلی آن که در ضلع شرقی مسجد قرار دارد و از سمت بازارچه ارامنه باز میشده است، به یک هشتی خیلی خاصی متصل میشده که در کنار دید داشتن و مشرف بودن به حیاط مسجد، مسیر را به دو راه نیز تقسیم میکرده است.

ورودی مسجد مسیر سمت راست به حیاط، سرویس بهداشتی و چایخانه و راه پله نشین مردانه می رسیده و سمت چپ به سرویس بهداشتی و چایخانه و راه پله نشین زنانه راه دارشته است. همچنین ورودی داخلی مسجد مشیرالملک با ستونهای سنگی که طراحی مارپیچی بر رویشان دارند، زیبایی مسجد را به محض ورود مقابل چشم ها می آورد.

حیاط و حوض

همانطور که گفتیم بعد از داخل شدن از درب ورودی مسجد مشیر، به حیاط میتوان دید داشت و وسط حیاط نیز حوضی مستطیل شکل به طول 25 و عرض 10 متر وجود دارد که تماما از سنگ یکپارچه ساخته شده و در گذشته از آب خیرات پر میشده است.

حیاط و حوض محراب

قسمت محراب مسجد مشیر به طرز بی نظیری کاشی کاری شده است و درون آن نیز سنگ مرمری که روی آن سوره توحید با خط نسخ نوشته شده قرار دارد. این قسمت یکی از دیدنی ترین و معنوی ترین قسمت های مسجد مشیرالملک محسوب می شود.

شبستان

در قسمت شمالی مسجد مشیر، شبستان کوچکی قرار دارد که با کاشی های رنگی منقوش و زیبایی تزیین شده است؛ سقف دو زاویه شمالی آن، با کاشی های دیگری مقرنس کاری شده است. پیشانی این شبستان، طاق نمای مرتفعی است که آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث عالی بر آن نوشته شده و همچنین بر بالای این شبستان، دو گلدسته کاشی کاری شده فوق العاده زیبا وجود دارد.

شبستانبه شبستان قسمت شمالی مسجد مشیرالملک، مقصوره نیز می گویند که بر روی چهار ستون سنگی قرار گرفته و در ضلع جنوبی این شبستان، محراب کاشی کاری شده و در میانه آن، چاه آب بزرگ و عمیقی قرار دارد که زمان فصل تابستان باعث خنک شدن فضا میشده است.

البته در سمت شرقی مسجد مشیر شیراز طاق نمای بلندی نیز دیده می شود که به شکلی بی نظیر با کاشی مقرنس کاری شده و کتیبه ای به خط ثلث از قرآن بر آن نوشته شده و پشت این طاق نما، دالان و درب بزرگ مسجد است که به سمت بازارچه ارمنی ها باز می شود.

مسجد مشیر در کل مسجد مشیر سه شبستان برای فصول مختلف دارد:

شبستان غربی که یک شبستان تابستانه است؛ در ضلع شرقی این شبستان، ایوان بزرگ و زیبایی قرار دارد که مانع از تابش خورشید به این شبستان میشده است. همچنین سقف این شبستان دو لایه است و مانع از تابش آفتاب ظهر میشده و دیواره غربی شبستان نیز به علت دو لایه بودن، مانع از تابش نور آفتاب عصرگاهی به داخل میشده است.

شبستان جنوبی یک شبستان بهاره است و درب و پنجره های متعددی دارد. در سقف آن نیز پنجره هایی برای خنکی بیشتر فضا قرار داده شده است.

شبستان شمالی یک شبستان زمستانه است و در زمستان های خیلی سرد تنها با روشن کردن چند منقل زغال کاملا گرم میشده است. این شبستان مسجد مشیر بدون هیچ پنجره ای ساخته شده و تنها دو درب کوچک در انتهای راهرو دارد. کف این شبستان از کف اصلی مسجد، 60 سانتیمتر بالاتر ساخته شده که این مدل از ساخت به حفظ گرمای داخلی شبستان کمک میکرده است.

در سقف این شبستان چند حفره برای بیرون رفتن دود ناشی از منقل ها ایجاد شده بوده اما این شبستان به دلیل بلندی ایوان شمالی مسجد، در روبروی آن هیچ جریان بادی را حس نمی کند.

شاه نشین های زنانه و مردانه

اطراف مسجد مشیر، در چند نقطه آن پلکان هایی ساخته شده و قرار گرفته که به طبقه دوم مسجد و برخی از آن پله ها نیز به پشت بام مسجد می رسد. در طبقه دوم مسجد مشیرالملک که تنها در ضلع شمالی و شرقی مسجد (ضلع جنوبی مسجد) ساخته شده است، اتاق هایی قرار دارد که بیشتر آنها با یکدیگر مرتبط هستند.

شاه نشین های زنانه و مردانه نورگیرهای این اتاق های طبقه دوم در سقف آن قرار دارند و به صورت شیشه ای و با ارتفاع 50 سانتیمتر تا 80 سانتیمتر از کف پشت بام ساخته شده اند.

چایخانه

قسمت چایخانه مردانه، هنگام ورود در سمت راست مسجد و چایخانه زنانه نیز در سمت چپ مسجد مشیر قرار دارد. درواقع اینجا محل پذیرایی از افراد، مخصوصا در ماه محرم و صفر بوده است.

ایوان ها

در قسمت های شمالی، شرقی و غربی صحن مسجد مشیر، ایوان هایی بسیار زیبا و به لحاظ معماری بسیار خلاقانه ای ساخته شده است. ایوان شمالی مسجد مشیرالملک معروف به طاق چهار کاسه یکی از زیباترین شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی است که با کاشی کاری، مقرنس کاری، کتیبه های زیبا، محراب و ازاره سنگی تزیین شده است و بر فراز آن دو گلدسته معروف مسجد مشیر شیراز و ساعت تاریخی و مشهور آن تعبیه شده است.

ایوان هادر قسمت پیشانی ایوان شمالی، کتیبه ای قرآنی به خط ثلث عالی که پایین آن تاریخ 1270 هجری قمری بچشم می خورد نیز وجود دارد. مقرنس کاری های این ایوان علاوه بر زیبایی بی نظیر خود، کارکرد گرمایشی برای شبستان زمستانه دارند. ایوان شمالی مسجد مشیر به طاق مروارید نیز مشهور است.

گچ کاری های مسجددر مقابل ایوان غربی و به قرینه آن، ایوان شرقی قرار دارد که با کاشی کاری و مقرنس کاری و کتیبه قرآنی تزیین شده است و ایوان شرقی از طریق دالان و درگاه بزرگی به بیرون مسجد راه پیدا می کند. اما ایوان غربی علاوه بر تمامی این تزیینات، در پشت آن شبستان بزرگ مسجد قرار دارد که پوشش طاق و گنبد این شبستان بر روی 10 ستون سنگی یکپارچه قرار گرفته است. این ستون ها به صورت پیچ پیچی تراش خورده اند.

درب های تاریخی زیبادر ضلع جنوبی ایوان غربی نیز محرابی کاشی کاری شده قرار دارد که بر این محراب عبارت «حسب الفرمایش جناب مشیرالملک مملکت فارس کتیبه العبد الجانی علی عسکر الارسنجانی 1289» نوشته شده است.

پشت بام

از طریق پلکان مختلف تعبیه شده در مسجد مشیر میتوان ابتدا به طبقه دوم مسجد و قسمت شاه نشین آن و سپس به پشت بام مسجد رسید. نور اتاق های شاه نشین نیز از شیشه های قرار گرفته در پشت بام این مسجد تامین می شود که جلوه و زیبایی خاصی به این فضا بخشیده است.

ساعت مسجد مشیر

ساعت مسجد مشیر که حسابی این مسجد را علاوه بر تمام زیبایی ها و نکات معماری آن مشهور ساخته، درواقع اولین ساعتی است که وارد شهر شیراز شده است. این ساعت ساخت کشور انگلستان است که هر 15 دقیقه یک زنگ و رأس هر ساعت، به تعداد عدد آن ساعت زنگ میزده است.

ساعت مسجد مشیرصدای زنگ ساعت مسجد مشیر در آن زمانی که شهر شیراز وسعت چندانی نداشته، در اکثر نقاط این شهر شنیده میشده و بیشتر جنبه اطلاع رسانی داشته است. همچنین صفحه این ساعت از جهت غرب و شرق مسجد نیز قابل رویت است.

عددهای ساعت مسجد مشیر در ابتدا انگلیسی بودند اما به دلیل توجه و تاکید میرزا ابولحسن مشیرالملک بر زبان فارسی، آنها را به اعداد فارسی تبدیل کردند که همین ویژگی باعث خاص تر شدن این ساعت تاریخی می شود.

ساعت مسجد مشیراطراف این ساعت که قدمتی بیش از 170 سال دارد، با کاشی کاری و معرق کاری تزیین شده و جلوه بسیار زیبایی به آن بخشیده است. همچنین براساس مقاله مسجد مشیر شاهکار معماری عصر قاجار در شیراز است خالی از لطف نیست که بدانیم این ساعت قدیمی ترین ساعت شیراز است و در دوران قاجار تنها 2 ساعت بر فراز بناهای تاریخی آن نصب شد که یکی ساعت مسجد مشیرالملک و دیگری ساعت حرم شاهچراغ بوده است.