مسجد جامع محمدآباد جرقویه دارای معماری بی نظیری است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارشات منتشر گشته، مسجد جامع محمدآباد جرقویه دارای معماری بی نظیری است.

مهدی میرحاج، سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه اظهار کرد: مسجد جامع زیبای محمدآباد مربوط به دوره قاجاریه در مرکز شهر محمدآباد جرقویه و در مجاورت حسینیه شهر قرار گرفته و به نام مسجد «میر پنج» نیز معروف است. ساختمان این مسجد در حدود سالهای 1310 هجری قمری به کوشش حاج میرزا عبدالحسین خان میرپنج محمدآبادی و توسط استاد میرزا زین العابدین معمار به پایان رسید.

وی افزود: این مسجد دارای پلانی به شکل مربع مستطیل در جهت شمال شرقی جنوب غربی و از نوع دو ایوانی و در یک اشکوب بنا شده است و فضاهای متنوع دورتادور صحن آن قرار گرفته اند. اصلی ترین قسمت مسجد، جبهه جنوبی آن است که مشتمل بر ایوان با نمای قوس 5 و 7 و دو ورودی (کفش کن) در طرفین آن است که به فضای زیر گنبد و گلدسته ها متصل است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه گفت: در داخل فضای آجری گنبدخانه دیوارها توسط یک دوال به دو قسمت شده و برای تبدیل پلان مربع به شکل گنبدخانه به دایره بین چهار لنگه طاق ورودی ها و محراب از هشت پا باریک استفاده شده و به این ترتیب پلان مربع به دوازده ضلع و سپس به دایره تبدیل شده است.

میرحاج پیرامون اینکه مسجد جامع محمدآباد جرقویه دارای معماری بی نظیری است، تصریح کرد: دورتادور گنبد شانزده نورگیر با قوس هلالی نور این قسمت را تأمین می کنند، ارتفاع گنبد در حدود 15 متر و به صورت دوپوش احداث شده و فضای بین دو گنبد به محل زندگی کبوتران تبدیل شده است. شبستان اصلی مسجد در جبهه جنوب شرقی واقع شده و این شبستان که به شبستان تابستانه نیز معروف است ستون دار با سقف طاق و چشمه پوشش یافته و چشمه ها به صورت خفته و راسته آجرکاری شده است.

وی ادامه داد: این شبستان بر روی 16 ستون سنگی که فاصله هریک از یکدیگر در حدود 3.5 متر است احداث شده و گفته می شود در زمان ساخت مسجد جهت جابجایی ستون های سنگی به دستور حاج میرزا عبدالحسین خان چند گاو سیستانی و یک ارابه باربری فراهم شد که ستون ها را با رنج فراوان از گردنه لاشتر به محل مذکور حمل میکردند.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه گفت: شبستان شمال غربی با چند پله پایین تر از صحن قرار میگیرد. این شبستان که به شبستان زمستانه نیز معروف است بر روی 24 ستون سنگی با سقف نسبتا کوتاه تر به صورت طاق و چشمه پوشش یافته و به صورت «رگ چین» آجرکاری شده است. در جبهه شمال شرقی ایوانی وجود دارد با نمای قوس 5 و 7 که سقف آن توسط کاربندی زیبایی تزئین شده است.

میرحاج با بیان اینکه یکی از تزئینات بسیار کهن و زیبای معماری سنتی استفاده از کاربندی است، افزود: کاربندی به انواع طاق سازی تزئینی اطلاق می شود و متشکل از باریکه طاق های موربی است که با یکدیگر تلاقی می یابد و از تقاطع آنها (مفصل ها) برای ایجاد طاق به منظور پوشش استفاده می شود.

وی گفت: از تاریخچه کاربندی اطلاع دقیقی در دسترس نیست اما ریشه این هنر را میتوان با ابداع گنبدهای ایرانی و در نتیجه نیاز به گوشه سازی برای تحمل بار به گنبد روی دیوارهای بنا مقارن دانست. رواج و اوج هنر کاربندی پس از دوره صفویه و به ویژه در دوره قاجاریه بوده است. کاربردهای کاربندی شامل ایجاد تناسبات انسانی در فضا، به نظم درآوردن فضاهای داخلی، تنظیم نور و صدا در داخل بنا، فراهم آوردن فضایی مناسب به منظور اجرای طرح های هندسی در فضا است که میتوان آن را نوعی مقرنس آجری ساده در نظر گرفت.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه افزود: کل نمای مسجد به صورت آجرکاری و قوس ها در دو جبهه جنوب شرقی و شمال غربی در قسمت پایین به صورت کلیل و در و پنجره های بالایی به صورت قوس های جناغی نماسازی شده اند . دسترسی مسجد به فضای خارج از طریق ورودی در گوشه شمال شرقی صحن صورت میگیرد که بعد از سردر ساده ای با قوس جناغی که در دیوار مسجد تعبیه شده وارد فضای هفت ضلعی می شویم که این برخلاف اغلب ورودی های هشت ضلعی است.

میرحاج تصریح کرد: هفت ضلعی ورودی مسجد به صورت استادانه ای ساخته شده و به صحن متصل می شود. در وسط صحن مسجد چهارستون سنگی به ارتفاع یک متر و حوضی در میان آن وجود دارد. تا حدود 40 سال قبل که هنوز قنوات در این شهر دایر بوده جوی آبی پس از عبور از حمامی که در شمال مسجد بوده از ضلع شمال شرقی وارد صحن مسجد میشده و بعد از عبور از زیر شبستان تابستانه وارد غسالخانه که در قسمت شرقی مسجد قرار داشته و هنوز ساختمان آن پابرجاست میشده و از آنجا به طرف خارج شهر و مزارع هدایت میشده است.

وی گفت: سرویس های بهداشتی مسجد که به صورت معماری امروزی ساخته شده بود در سال 1380 تخریب و توسط استاد اسد ایروانی به صورت آجری و طاق و چشمه به سبک معماری اصلی مسجد بنا شد که اثری ماندگار را به جای گذاشته است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه خاطرنشان کرد: از تزئینات بکار رفته در مسجد میتوان به تزئینات کاشی کاری به صورت گره چینی در قسمت سردر ورودی مسجد، تزئینات به صورت معقلی و صابونکی با استفاده از آجر و کاشی لاجوردی و فیروزه ای در پشت بغل های ایوان جنوب غربی که در حدود 30 سال قبل اجرا شده اشاره کرد. مسجد جامع محمدآباد در سال 1384 با شماره 11550 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.