مسجد حاج رجبعلی نماد تداوم معماری صفوی در دوره قاجار است

باشگاه خبرنگاران جوان/ براساس آخرین گزارش های بدست آمده، مسجد حاج رجبعلی نماد تداوم معماری صفوی در دوره قاجار است.

مسجد حاج رجبعلی مربوط به سده 13 هجری قمری از موقوفات حاج رجبعلی، کدخدای گذر درخونگاه است که در زمان خود یکی از مسجد های اصلی تهران بشمار می رفت. براساس کتیبه های نصب شده در مسجد، ساختمان مسجد در سال 1215 هجری قمری (1179 شمسی) ساخته شده است اما آنچه از روی کتیبه های موجود بر کاشی های مسجد بر می آید، ساخت مسجد حوالی سال 1262 هجری قمری (1223 شمسی) شروع شد، اما بطور دقیق نمیتوان تاریخ ساخت مسجد را با تاریخ کاشی کاری آن یکی دانست؛ ممکن است کاشی کاری ها چند سال بعد از ساخت مسجد کار شده باشند.

این مسجد یکی از نخستین مساجد ایران و تهران است که دارای سقف بیضی شکل و به صورت 3 ایوانه است. در این مسجد تا سال 1355 شمسی نماز برگزار میشد، اما پس از این سال با هدف مرمت و ساماندهی، داربست های چوبی در برخی از بخش های آن نصب شد که همچنان پابرجاست و آن را به صورت نیمه متروکه درآورده است.

مدرسه رجبعلی یکی از مشهورترین مدارس علمیه وقفی تهران بود. به دلیل اردات حاج رجبعلی به ملامحمد جعفر شریعتمداری (همسر دختر وی که پیش نماز مسجد بود) این مسجد به همراه موقوفاتش وقف نوادگان دختری حاج رجبعلی شد تا نسل در نسل در این مسجد نماز بگذارند. مدیریت مسجد و کلیه بنا های اطراف آن در حال حاضر با معتمدین محله است و تحت اجاره نود و نه ساله اهالی محله است.

یکی از مهمترین شاخصه های آن نخستین سقف بیضی شکل در ایران و نخستین گنبد بیضی شکل در تهران است. ساختمان این مسجد در میان مجموعه ای مشتمل بر مسجد، تکیه و مدرسه قرار داشته و صحنی نسبتاً وسیع، شبستان تابستانی و زمستانی، ایوان و مدرسه زیبایی داشت که متأسفانه اکنون تنها بخشی از شبستان زمستانی و ایوان آن باقی مانده و بخش های دیگر به بنا های تجاری و مسکونی تبدیل شده است.

ایوان مدرسه و شبستان قدیمی مسجد از لحاظ سبک ساخت و اسلوب کاشی کاری و همچنین کتیبه خط ثلثی که بالای ایوان رفیع آن نصب شده، بسیار ارزنده است. ایوان رفیع مسجد طاق های جانبی و تزئینات کاشی و کتیبه های سرتاسری دارد. مسجد دارای 3 ایوان است، ایوان اصلی در جهت قبله قرار دارد و دو ایوان کوچکتر در شرق و غرب حیاط مرکزی واقع شده اند. این مسجد با قدمتی که دارد، کماکان نقطه اوجی در معماری سنتی تهران محسوب می شود.

برخی روایات می گویند استاد رستم معمار بنا را ساخت، ولی در وسط دایره کاشی ایوان نام استادکار و تاریخ اتمام تزئینات استاد محمد قلی شیرازی سنه 1262 ثبت شده است. این مجموعه در تاریخ 11 بهمن 1334 شمسی با شماره ثبت 414 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.