سرای مشیر از آثار دوره قاجاریه در شیراز است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارش های منتشر شده، سرای مشیر از آثار دوره قاجاریه در شیراز است.

این سرا که دارای طرح و نقشه ای چندضلعی است، توسط میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک احداث شده است، سردر ورودی سرای مشیر دارای دوطبقه کاشی کاری شده است که چند لچکی نیز در آن قرار دارد. در بالای آن نیز به منظور نورگیری حجره های طبقه دوم سرا، پنجره ای مشبک از آجر قرار گرفته است.

رخ بام نیز از قطعات سنگ یکپارچه تهیه شده است. در دو طرف نمای سردر ورودی، دو اسپره کاشی کاری شده وجود دارد و بالاتر از آن، مقرنس هایی از کاشی قرار گرفته است.

در زیر آن کتیبه ای کاشی کاری شده با زمینه لاجوردی و خط نستعلیق عبارت «سرای گلشن بنای رحمت پناه حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک شیرازی» را نشان می دهد. در پایین کتیبه، دو سنگ مرمری قرار گرفته که بر روی آنها در سه سطر عباراتی در بیان اهداف تأسیس سرا و وقف آن بر امام حسین (ع) حجاری شده و در پایان نیز تاریخ 1282 ه. ق قید شده است.

در دو طرف این دو سنگ، دو حاشیه کاشی کاری مزین به شاخ و گل و برگ قرار گرفته است. دو پله از دو تخته سنگ یکپارچه، در ورودی این سرا به سوی دالان ورودی قرار دارد. در عرق چین سقف دالان ورودی ترنج هایی بر روی قطعات کاشی کاری وجود دارد. سرای مشیر دارای دو طبقه است که کفپوش طبقه اول از قلوه سنگ و طبقه دوم سنگ و آجر است. در هر طبقه حجره هایی وجود دارد و در جلو حجره های طبقه دوم ایوانی قرار گرفته است.

حجره های طبقه دوم یکتو هستند و جرزهای لچکی آن کاشی کاری شده است. مدخل ورودی سرا، کانه پوش بزرگی است که به یک شاه تویزه تکیه کرده است. حجره های طبقه یا اشکوب اول، تودرتو است و به وسیله راهرویی به حیاط متصل می شوند.

این حجره ها دارای درهای چوبی منبت و مشبکی هستند که از چوب ساج ساخته شده اند. سه رشته پلکان در دو ضلع مختلف طبقه اول را به طبقه دوم متصل می کند. طبقه یا اشکوب دوم در لبه ایوان دارای فخر مدین است. این بنا خود به شکل هشت ضلعی است که اتاق ها در هشت ضلع آن قرار گرفته است. در وسط حیاط نیز یک حوض بزرگ چهارضلعی قرار دارد که لبه و پاشویه آن از سنگ های یکپارچه ساخته شده و در آن سه فواره وجود دارد، در دو طرف این حوض، باغچه هایی قرار گرفته و در آن درخت نارنج پرورش یافته است.

در ضلع شمالی این سرا، در فضای بسته هشت ضلعی تالاری قرار گرفته که دارای سقف مرتفعی است که کاشی کاری و مقرنس کاری شده است. در وسط گنبد آن نیز بادگیری وجود دارد که در دهانه آن اشعاری مشتمل بر نام چهارده معصوم، با خط نستعلیق بر روی کاشی نگاشته شده است. حد وسط و زیر بادگیر حوض سنگی هشت گوشی قرار دارد و سه حجره نیز در سه ضلع شمال، شرق و غرب تالار وجود دارد که با دو ارسی به تالار گشوده می شود.

این ساختمان در زمان پهلوی دوم مدتی در اختیار سازمان جلب سیاحان فارس قرار گرفت. آنها نیز در این محل قهوه خانه ای به سبک قهوه خانه های قدیمی احداث کردند که هم اینک تبدیل به حجره فروش گلیم فرش و لباس عشایری شده است. در ضلع جنوبی حیاط نیز تالار و اتاق هایی در بخشهای بالا و پایین قرار دارد. در ضلع شرقی و غربی حیاط، مغازه ها و راهروهایی وجود دارد که در مغازه ها همگی ارسی های چوبی است که با شیشه های رنگی تزیین شده است.

معماری این بنا برگرفته از معماری کاروانسراهای صفوی است. در زمان پهلوی کاشی های ریخته و درک های فرسوده و شکسته این بنا مرمت شد. این بنا با رنگ زرد و طرح های گلدانی معرف سبک اختلاط است که در زمان قاجاریه رایج شده بود. این بنا در تاریخ 28 مرداد سال 47 با شماره 424 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.