شهر سوخته سیستان و بلوچستان؛ دیدنی حیرت انگیز و تاریخی

زمانیکه در دنیا هیچ شهر مدرنی وجود نداشت، شهر سوخته سیستان و بلوچستان در حدود پنج هزار سال پیش توسط نژاد آریایی و در قسمت شرقی فلات ایران بنا شد. شهر سوخته اولین شهری بود که علوم و فنون در کنار هنر و فرهنگ توسط مردم یکجانشین بنا شدند و از نظر مدیریرت و برنامه ریزی در آن زمان بی نظیر بود. براساس کشفیات جدید تاریخ شناسان، شهر سوخته پایتخت و مرکز کشور در آن بازه تاریخی بوده و بسیار پیشرفته تر از شهر کرت هست. این شهر کهن توسط سازمان جهانی یونسکو در تاریخ 22 ژوئن 2014 میلادی به ثبت رسید. با ما در این مقاله خواندنی همراه شوید تا شما را از عجایب شهر سوخته و علت نامگذاری شهر سوخته آگاه کنیم.

تاریخچه

شهر سوخته سیستان و بلوچستان 3200 سال پیش از تولد حضرت مسیح ساخته شد و قدمت و تاریخ زندگی در این شهر به چهار بازه زمانی تقسیم می شود. این شهر بدلیل اینکه بسیار پیشرفته بود، مهاجران زیادی را هم در خود جای داد. ناگفته نماند که این شهر کهن و تاریخی در بازه زمانی 3200 تا 2750 پیش از میلاد آتش سوزی برایش رخ داده و به نام شهر سوخته شهرت یافته است. البته، هنوز اسم دقیق این شهر بواسطه نبود اسناد معتبر مشخص نیست. براساس مقاله عجایب شهر سوخته جالب هست بدانید که همه کارهای خانه و همچنین مدیریت مالی خانه توسط بانوان انجام می شدند.

یکی از اولین افرادی که شهر سوخته سیستان و بلوچستان را کشف کرد و آثار آتش سوزی را در آن مشاهده نمود، کسی نبود جز کلنل بیت، مستشار نظامی بریتانیا در دوره قاجار که در کتاب خاطرات خود از این شهر به عنوان شهر سوخته نام برده است. علاوه بر این، از دیگر افرادی که در معرفی این مکان نقش داشتند، سر اورل اشتین بود؛ فردی که در شناسایی و قرار دادن اطلاعات برای بیشتر شناخت آن بسیار فعالیت نمود. براساس مقاله علت نامگذاری شهر سوخته باید بدانید که سر اورل اشتین در سال 1937 میلادی در این مکان حضور داشت و بعد از مدتی یعنی در سالهای 1346 تا 1357 این منطقه بوسیله فردی ایتالیایی به نام مارتیسو توزی و گروهش مورد کنکاش دقیق قرار گرفت.

گورستان منطقه

در اکتشفاتی در بازه زمانی 1376 تا 1383 و در مساحتی حدود 2300 متر مربع تعداد 310 گور توسط حفاری پیدا شدند. مردم با تمدن شهر سوخته زابل و جیرفت کهن افرادی را که از دنیا می رفتند با پارچه و لباس مخصوصی که از جنس کفن بود، می پوشاندند و آنها را به گور می سپاردند. این لباس ها و پارچه ها به سه روش به افراد فوت شده پوشانیده می شدند: قبر با فرش پوشانده می شد و سپس، مرده را با لباس مخصوص در آن قرار می دادند. روش بعدی که مردمان این شهر برای دفن مردگان خود استفاده می کردند، روش پیچیدن مرده در داخل کفن و سپس دفن آن بود و روش سومی که استفاده می کردند، بصورتی بود که لباس ها در رو قرار می گرفتند.

صنعت و پیشه در شهر سوخته

در ششمین کاوشی که در سطح شهر سوخته انجام گرفت، جواهر و وسایل بسیار باارزشی کشف شدند که در نوع خود بسیار برای تاریخ شناسان و کاوشگران جذاب بودند. البته، براساس مقاله عجایب شهر سوخته این نکته را هم باید متذکر شد که برای تولید سفال و همچنین زیورآلات از چوب گیاهان و درختان به عنوان سوخت استفاده می نمودند. مردم شهر سوخته برای ساخت و تولید زیورآلات و جواهرات از لایه بسیار نازکی از طلا به اندازه یک میلیمتر استفاده می کردند، آنها را به صورت مفتول هایی درآورده بودند و با استفاده از این ورقه و مفتول های استوانه ای که بین آنها سنگ لاجورد قرار می دادند، زیورآلات را خلق می کردند.

براساس مقاله علت نامگذاری شهر سوخته ناگفته نماند که این اکتشافت پس از بررسی های دقیق توسط کاوشگران در یک قبر صورت گرفتند. جذابیت و زیبایی های شهر سوخته سیستان و بلوچستان به همین جا ختم نمی شوند. در این شهر وسایل بسیار ارزشمند دیگری از جمله سفال های تاریخی، معرق کاری و کنده کاری روی چوب، ظرف های سنگی در ابعاد گوناگون و همچنین صنایع نساجی و پارچه بافی یافت شدند. در شهر سوخته علاوه بر صنعت نساجی، قلاب ماهیگیری در ابعاد گوناگون و همچنین وسایل حصیری نیز تهیه می شدند.

برنامه ریزی دقیق و مدون اجتماعی

علاوه بر تمام مشخصات و ویژگی های بی نظیر شهر سوخته سیستان و بلوچستان میتوان از نظام و سیستم اجتماعی بسیار حرفه ای آن نام برد که زبانزد همگان هست. این نظم و سازماندهی را میتوان در طرح خانه ها و صنایع دستی مشاهده نمود. در آن زمان که هیچ شهری به شمایل شهر سوخته وجود نداشت، این شهر از سیستم آبرسانی و خارج کردن فاضلاب بهره می برد. براساس مقاله عجایب شهر سوخته باید بدانید که در اولین کنکاش هایی که توسط تاریخ شناسان صورت گرفتند، مشخص شد که این شهر در بازه زمانی سه هزار سال پیش از میلاد مسیح دارای خیابان کشی منظم، خانه های مرتب و سیستم آبرسانی فوق العاده قوی بود.

صنعت تجارت و اقتصاد قوی

از عجایب شهر سوخته، لوح هایی دست نویس بودند که مربوط هستند به زمان حکومت ایلامی ها. همچنین، مهرهای کشف شده از این شهر نشان از این دارند که این حکومت روابط تجاری مستحکم بین المللی داشت. از روابط تجاری مستحکم این حکومت میتوان به ارتباط با حکومتی که مابین دو رود مهم دجله و فرات قرار داشت، اشاره کرد. وجه تمایز شهر کهن سوخته و دیگر شهرها این مسئله بود که روابط آنها به هیچ حکومت دیگری وابسته نبوده است. از جمله روابط تجاری شهر سوخته با دیگر شهرها میتوان به تجارت سنگ لاجورد افغانستانی بین شهر سوخته و حکومت بین النهرین و همچنین تجارت با مصر باستان اشاره داشت.

یافته های جذاب و شنیدنی

در اکتشافات جدید کاوشگران مشخص شد که ظرف های سفالی شهر سوخته و مردم ترکمنستان یا دره پنجاب طرح های یکسانی دارند. همچنین، طرح های خورشیدی روی ظرف های سفالی دو حکومت شهر سوخته زابل و حکومت مستقر در شهداد یکی بودند. این طرح که در اکثر فلات های ایران مشاهده می شود، مربوط به آئین میتراست. حکومت مستقر در شهداد تا 3000 سال پیش از میلاد روابط خوب تجاری با حکومت دره پنجاب داشت، ولی این حکومت بدلیل اینکه راه رودخانه تغییر کرد و آب بالا آمد، نابود شد. براساس مقاله علت نامگذاری شهر سوخته این نکته مهم را هم باید متذکر شد که طرح و نقش های دو حکومت شهر سوخته و بین النهرین کمترین مشابهت را داشتند.

چشم مصنوعی در 5000 سال قبل

اولین چشم مصنوعی ساخته شده توسط بشر در شهر سوخته کشف شد. این چشم مصنوعی از نوعی قیر طبیعی و چربی حیوانی مخصوص ساخته شده است. این چشم مصنوعی متعلق بود به زنی درشت اندام که حدود 25 تا 30 ساله سن داشت و در گور شماره 6705 دفن شده بود. براساس مقاله عجایب شهر سوخته این نکته را هم باید متذکر شد که پلک پائینی چشم یا این چشم مصنوعی درگیر و در تماس بوده است. پلک این زن کاملا طبیعی بود، ولی پایین ابروی این زن دارای آبسه شدید بوده است. این چشم مصنوعی بقدری دقیق و باظرافت ساخته شده بود که در آن قرنیه با استفاده از مفتول های نازک طلا به اندازه نیم میلیمتر و کمتر تعبیه شد. همچنین، مردمک چشم در وسط طرح های لوزی شکل برای زیباتر کردن چشم قرار داشت.

علاوه بر ساخت با ظرافت این چشم مصنوعی، حفره هایی در دو طرف این چشم پدید آورده بودند، بگونه ای که این چشم در داخل حدقه محکم قرار گیرد. علاوه بر این زن دو رگه سیاه و سفید که در قبر دفن شد، ادوات و وسایل دیگری هم کشف شدند که به برخی از این وسایل میتوان اشاره نمود: ظروف سفالینه، مهرهای زینتی، آینه مفرغی و کیسه چرمی زیبا. تاریخ دقیقی از این قبر و چشم مصنوعی در دست نیست، ولی حدودا قدمت آن به 2800 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد.

اولین تخته نرد

در شهر سوخته وسیله بازی شبیه به تخته نرد فعلی کشف شده است. این وسیله بازی در قبرستان شماره 761 کشف شده و تشکیل شده از 60 مهره هست. براساس مقاله علت نامگذاری شهر سوخته باید بدانید که این بازی به گفته کارشناسان تاریخی یکی از قدیمی ترین بازی های مهره ای جهان بوده و مربوط می شود به سه هزار سال پیش از میلاد مسیح. این بازی بسیار شبیه به بازی مهره ای مردمان حکومت سومر است.

جراحی مغز در 5000 سال پیش

این جراحی مغز بر روی دختری سیزده ساله و برای درمان بیماری هیدروسفالی یا جمع شدن مایع در جمجه صورت گرفت. براساس مقاله عجایب شهر سوخته باید بدانید که این جراحی به روش برداشتن قسمتی از استخوان جمجه انجام گرفت و آثار بهبودی در آن مشاهده شده اند. این جمجمه هم اکنون در موزه تاریخ علوم پزشکی دانشگاه تهران واقع شده است.

خط کش 5000 ساله

این خط کش بسیار زیبا که در اکتشافات شهر سوخته پیدا شد، دارای طول ده سانتیمتر و با ریزبینی نیم میلیمتر هست. لازم به ذکر است که دانشمندان و تاریخ شناسان از این خط کش زیبا و دقیق ساخته شده در شهر سوخته زابل به این نتیجه رسیده اند که دانش ریاضی در این شهر بسیار کاربردی بوده است.

نخستین انیمیشن جهان

تاریخ شناسان ظرفی را به صورت جامی کشف کرده اند که دارای نقش بزی در پنج حالت مختلف هست. تاریخ شناسان و دانشمندان پس از بررسی و کنکاش های زیاد بر این عقیده هستند که این پنج حالت مختلف دارای منظوری خاص بوده و هدفی را دنبال می کرده اند. تاریخ شناسان با همکاری تیمی که مسئولیت ساخت انیمیشن را داشت، موفق به ساخت و تولید فیلمی 20 ثانیه ای شدند که این پنج حرکت بز را به صورت انیمیش نشان می دهد.

موقعیت شهر

حکومت تاریخی و کهن شهر سوخته زابل با قدمتی ستودنی از چهار بخش اصلی و مهم تشکیل شد:

• قسمتی که در آن مردم زندگی می کردند. این بخش هشتاد هکتار از شهر سوخته را در بر می گرفت و در ضلع شمال شرقی شهر سوخته واقع شده بود.
• قسمت مرکزی که در آن ساختمانهای مهم و مرکزیت حکومت قرار داشتند.
• بخش صنایع دستی که شامل ساخت ظرف های سفالی و دیگر صنایع بود.
• بخش قبرستان شهر که یکی از شگفت انگیزترین قسمت های این مکان بوده و به صورت پستی بلندهای وابسته و چسبیده به هم دیده می شود.