تشریح خاستگاه مراسم چهارشنبه سوری

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، تشریح خاستگاه مراسم چهارشنبه سوری صورت گرفت.

حمیدرضا دالوند با اشاره به اینکه درمورد هیچکدام از آیین ها و جشن های باستانی در هیچ جای دنیا تاریخ شفافی وجود ندارد، گفت: این موضوع از آن جهت عنوان می شود که تاریخ این دو مورد همواره آمیخته با افسانه و اسطوره است که فلسفه روشنی ندارد. فلسفه اغلب جشن ها توجیهات بعدی برای استمرار آن مناسبت دارد که سبب می شود تاریخ خاستگاه اولیه شفاف نباشد.

او با اشاره به اینکه مناسبت چهارشنبه سوری هم از این قاعده مستثنی نیست، اظهار کرد: چهارشنبه سوری از جمله مناسبت های پر بحث است، چون تمام خاستگاه تاریخی پیرامون این جشن با مواردی از شک روبروست.

عضو هیات علمی پژوهشکده زبان شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در توضیح این موضوع بیان کرد: از آنجایی که یکی از رسومی که برای چهارشنبه سوری به جا می آورند پریدن از روی آتش است، جامعه زرتشتی این موضوع را به نوعی توهین به آتش می دانند و آن را رد می کنند.

او ادامه داد: از طرفی بیشترین نشانه های وجود جشن چهارشنبه سوری از سده چهارم هجری قمری به بعد است؛ بنابراین برخی معتقدند این جشن از ساخته های دوره اسلامی است. در عین حال می دانیم حتی پیش از اسلام و با وجود اشاعه بالای کیش زرتشتی، جامعه ایران باستان جامعه ای متاثر بوده است که ممکن است این رسم را در خود پذیرفته باشد بر این اساس مشخص می شود خاستگاه دقیقی برای شروع چهارشنبه سوری نداریم.

این کارشناس فرهنگ و زبان های ایران باستان گفت: همچنین میتوان جشن چهارشنبه سوری را جزئی از آیین های استقبال از نوروز بدانیم. حجم زیادی از آیین های نوروزی، آیین های گاهنبار ششم کیش زرتشت است که به خلقت انسان اشاره دارد. با پذیرش این موضوع باید بدانیم که تکریم انسان دو وجه دارد؛ اول انسانهای زنده و دوم انسانهایی که از دنیا رفته اند. برگزاری مناسبت چهارشنبه سوری هم به شکلی که افراد کنار آتش گرد هم آیند و به خوشی و شادی بپردازند بخشی از تکریم انسان زنده بوده است.

او پیرامون تشریح خاستگاه مراسم چهارشنبه سوری ادامه داد: همچنین اگر چهارشنبه سوری را در بستر استقبال از نوروز درنظر بگیریم، این مناسبت فرصتی برای سوزاندن خیلی از اسباب و وسایل اضافی و حرکت به سمت تازه شدن است.

او در پاسخ به این سوال که چرا شب چهارشنبه برای برگزاری این گردهمایی در نظر گرفته شده است؟ گفت: هیچ قطعیتی در این زمینه وجود ندارد، اما باوری وجود دارد که برخی در دوره اسلامی روز چهارشنبه را نحس می دانستند و با برگزاری چنین جشنی در شب چهارشنبه سعی می کردند با شادی به استقبال این روز بروند.

دالوند با تاکید بر اهمیت کارکرد میراث آیینی در جامعه فعلی و زندگی افراد اظهار کرد: در این شرایط دیگر فرقی نمی کند که جشن علت افسانه ای، عقلی یا...داشته باشد. اگر تمام آیین های جشن چهارشنبه سوری را طبقه بندی کنیم، به اعتبار نظر کنشگران، دختران و زنان نقش پررنگی در برگزاری این جشن دارند. در برخی نقاط دختران پیش از آغاز مراسم کنار یکدیگر جمع می شدند و فال می گرفتند و به نوعی تعیین تکلیف بخت خود را انجام می دادند.

این پژوهشگر حوزه مطالعات زرتشتی اظهار کرد: بر این اساس مشخص می شود چهارشنبه سوری در شکل اصیل خود یک جشن لطیف و انسانی است که شباهتی به آنچه که امروز برگزار می شود نداشته است، اما چه اتفاقی افتاده است که به این سمت پیش رفته ایم و چهارشنبه سوری دیگر جشنی عمیق و مبتنی بر مفاهیم عمیق انسانی نیست؟

او ادامه داد: حضور زنان در سالهای اخیر در جشن چهارشنبه سوری کمتر شده است و جای آنها را پسرهایی در گروه سنی نوجوان و جوان گرفته اند. همچنین آتش جای خود را به ترقه، بمب و انفجارهای وحشتناک داده است که گاهی به جای آنکه خاطره خوش برجای بگذارد باعث آسیب می شود.

دالوند معتقد است که دهه های اخیر حساسیت ها نسبت به جشن هایی مانند چهارشنبه سوری افزایش پیدا کرده است، ادامه می دهد: با ایجاد ممنوعیت ها و مقابله ها با چنین جشنی، مردمی که نیاز به برگزاری چهارشنبه سوری داشتند به خانه ها رفتند و ترقه بازی را جایگزین آن کردند. واقعیت این است که آیین ها متعلق به عامه مردم است و باید بدون حساسیت اضافه آن را به خودشان واگذار کنیم.

او تاکید کرد: چهارشنبه سوری را به مناسبتی هزینه زا تبدیل کرده ایم در حالی که باید حساسیت ها نسبت به آن کاهش یابد و سعی کنیم وجه انسانی آن را پررنگ کنیم.