نگاهی به وضعیت سرای طوطی اصفهان

خبرگزاری مهر/ این خبر پیرامون نگاهی به وضعیت سرای طوطی اصفهان برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

سرای حاج میرزا قدیمی ‏ ترین قهوه‏ خانه شهر است، می گویند از عهد صفوی تاکنون پابرجاست، جایی در قلب میدان نقش جهان که از قدیم آن را به نام خسته خانه یا سرای طوطی می شناختند.

این سرا در ابتدا و در زمان حیات میرزا حسین خواجه پدر محمدعلی خواجه، کارگاه مسگری و ساخت دیگ و کفاشی بوده و حتی قبل تر از آن به عنوان کاروانسرا برای استراحت مسافران استفاده میشد و البته بازاری بود برای خرید و فروش حیواناتی مانند الاغ و اسب اما حاج محمدعلی خواجه آن را به قهوه خانه تغییر کاربری داد و حالا چهار نسل بعد از حاج محمد علی (حاج میرزا) پسران و نوادگان او حدود صد سالی می شود که این سرای تاریخی را اداره می کنند.

سرای حاج میرزا جزو آثار ملی است، گردشگران داخلی و خارجی که به نقش جهان می آیند برای چشیدن طعم بریان اصفهان و غذاهای سنتی ایرانی پرسان پرسان خود را به این مکان می رسانند؛ سرایی که در سمت راست سردر بازار قیصریه، در انتهای راسته بازار قنادها قرار دارد. گوشه و کنار ورودی این قهوه خانه تعداد زیادی اشیای عتیقه، خمره و چراغ و ساعت و گنجه های قدیمی است که گرد زمان بر آنها نشسته و تاریخ را تداعی می کند اما در انتهای این دالان، حیاط مربع شکل کاروانسرا با بیغوله ها، غرفه های مخروبه، تاریک و درب و پنجره شکسته و تلی از زباله احاطه شده و در پیش چشم گردشگرانی که از داخل و خارج برای ورود به سرای حاج میرزا باید دقایقی را در این محوطه به انتظار بنشینند، صحنه ای نازیبا بوجود آورده است.

شاید دیدن این بیغوله در قلب معماری فاخر صفوی، ذهن هر بیننده ای را درگیر کند چرا این نازیبایی ها در دل میراث فرهنگی اصفهان جا خوش کرده و متولی کیست؟

مسئول سرای حاج میرزا می گوید: ساماندهی محوطه کاروانسرا درگیر مسائل انحصار وراثت است. در اصل اختلاف خانوادگی برای مجموعه کاروانسرا داریم و مساله بعدی ما مشکل با میراث فرهنگی است.

وی که یکی از نوادگان مرحوم حاج محمدعلی خواجه (حاج میرزا) است، می افزاید: اینجا چهار نسل پس از مرحوم پدربزرگم 96 سال است که به کار خود ادامه داده است و امیدواریم مشکل اینجا طی چند ماه آینده رفع شود. مساله انحصار وراثت که حل شود بحث میراثی آن چندان مشکلی ندارد، زیرا میراث می گوید با همین بافت قدیمی، مرمت کنید اما اختلاف بین 10 ورثه است که اینجا را به هتل سنتی تبدیل کنند یا اینکه مغازه های کاروانسرا را مرمت کرده و اجاره دهند.

شهرام امیری، سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان پیرامون نگاهی به وضعیت سرای طوطی اصفهان می گوید: نوادگان حاج محمد علی خواجه می خواهند در سرای حاج میرزا نوسازی و بهسازی انجام دهند در حالی که ما اعلام کردیم مرمت شود؛ چرا باید میراث فرهنگی با کسانی که می خواهند برای حفظ بنای تاریخی هزینه کنند مخالف باشد؟ اما در این کاروانسرا می خواهند هزینه را براساس دلخواه خود انجام دهند و میراث با این مساله مخالفت دارد.

وی می افزاید: لازم است برای مرمت این کاروانسرا طرحشان را به میراث فرهنگی ارائه کنند تا بررسی شده و به تصویب میراث برسد.

سخنگوی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان خاطرنشان می کند: با توجه به اینکه هفته گذشته هیأت امنای بازار بزرگ اصفهان با 11 عضو شکل گرفت، امیدوار هستیم که بسیاری از نابسامانی های این بازار رفع شود.

امیری اضافه می کند: کسبه این بازار به هرحال در یک فضای تاریخی کار می کنند به ویژه سفره خانه و قهوه خانه سنتی حاج میرزا که مجوز گردشگری از میراث فرهنگی دارد به واسطه تاریخی بودن آنجاست. از این رو بنا به دلخواه و سلیقه خود نمی توانند هر کاری در این بنای تاریخی انجام دهند.

وی با تاکید بر اینکه طرح مرمت محوطه سرای حاج میرزا باید متناسب با اصول مرمتی باشد و به تأیید میراث فرهنگی برسد، تصریح می کند: میراث فرهنگی اصفهان از هر شخص حقیقی و حقوقی برای کمک به مرمت آثار تاریخی استقبال می کند اما نه به هر قیمتی.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه این نهاد برای مرمت بازار بزرگ طرح در دستور کار دارد، می گوید: باید توجه داشت که بازار بزرگ و تاریخی اصفهان بسیار عظیم است؛ طرحی که با هیأت امنای بازار و شهرداری اصفهان در دست اجرا داریم از ورودی مسجد جامع عتیق آغاز می شود و تا بازار حسن آباد ادامه می یابد.

امیری با اشاره به اینکه حدود 12 کیلومتر طول بازار تاریخی اصفهان است، می افزاید: فقط در بازار قیصریه که هشت کیلومتر این بازار را در بر می گیرد هشت هزار و 500 مغازه وجود دارد و در این محدوده حدود 12 هزار نفر فعال اقتصادی هستند؛ این مجموعه به این عظمت نه در ایران که اگر هر جای دیگر دنیا هم بود دولت به تنهایی توان نگهداری از آن را نداشت.

وی ادامه می دهد: با توجه به اینکه همه در این بازار فعالیت اقتصادی می کنند لازم است که در حفاظت از این بازارچه مشارکت کنند، زیرا محل کسب درآمد این فعالان اقتصادی است.

سخنگوی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان می گوید: مشکلات بازار بزرگ اصفهان یکی دوتا نیست؛ به ازای 12 هزار کاسبی در این بازار قصه و ماجرا دارد، از توقف موتور سیکلت ها در میدان تا کندن دیوارها، مرمت غیر اصولی، تخریب، مساله ایمنی، کپسول آتش نشانی، عبور و مرور آمبولانس و خودروها و برق کشی آنکه وضعیت سیم کشی برق بازار بسیار فجیع است و تاکنون خدا این بنا را حفظ کرده که دچار آتش سوزی و مشکل نشده است.

امیری با اشاره به تشکیل هیأت امنای بازار بزرگ می گوید: یکی از مهمترین وظایف این هیأت رفع همین معضلات و مشکلات بازار بزرگ است. این بازار در میدان نقش جهان یک شهر در شهر است و اگر فردی می خواهد برای بخشی از این بازار هزینه کند باید طرح مرمتی داشته باشد.

سرای حاج میرزا یا همان سرای طوطی در تاریخ 20 اسفند 1385 با شماره 18103 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خرابی های کاروانسرای چاه حاج میرزا یا همان سرای طوطی در قلب میدان نقش جهان مشتی نمونه خروار از نابسامانی وضعیت حفظ و مرمت این میدان باشکوه عصر صفوی است. مشابه این بیغوله ها در بازار قیصریه نیز به تعداد زیاد وجود دارد که درگیرودار اختلاف نظر بین میراث فرهنگی، اوقاف، شهرداری و بازاریان به حال خود رها شده اند.

حالا با شکل گیری هیأت امنای بازار بزرگ اصفهان انتظار می رود برای حفظ و مرمت گوشه گوشه این بنای باشکوه تاریخی که میراثی جهانی است، اقدامی عاجل شود.