نگاهی به وضعیت خانه خادم باشی در اردبیل

ایرنا/ این خبر پیرامون نگاهی به وضعیت خانه خادم باشی در اردبیل برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

خانه تاریخی خادم باشی با حدود 2 هزار متر مربع مساحت در محله اوچدکان، کوچه سرتیپ آباد شهر اردبیل واقع شده و مالک آن در قرن هشتم هجری قمری خدمتگزار بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بوده و او را خادم باشی می نامیده اند و خانه او نیز به همین نام شهرت یافته است.

می دانیم که صفویان برو بیایی داشته اند و با ترویج تشیع و استقرار حکومت یکپارچه در ایران، دارای اسم و رسم بودند و بناهای تاریخی آنها که به عنوان مجموعه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی شناخته می شود، محل رجوع خواص و حضور برجستگان بوده است و خادم باشی که تولیت امور خدماتی ساختمان صفویان را عهده دار بوده، بی تردید مردی صاحب سلیقه و مدیر بوده است.

از همین رو خانه او نیز که امروزه با نام خانه خادم باشی شناخته می شود، از آراستگی و پیراستگی خاصی برخوردار بوده و ارج و ارزش آن، کمتر از خانه های تاریخی اشراف و نجیب زادگان نبوده است.

عمارت بی خدمه خادم باشی این روزها حال خوبی ندارد، نایی برایش نمانده و آجرهایش چون دندان های پیر فرتوت ریخته است و پنجره هایش که زمانی هنگام باز و بسته شدن، گویی به روی میهمانان لبخند می زد، صدایی همچون ناله انسانی تحت شکنجه را می دهد.

این اثر تاریخی بیش از آنکه به میراث فرهنگی شبیه باشد، به یک زیرخاکی مشابهت دارد و به تازگی خبری در فضای مجازی پیچید که داربست های خانه خادم باشی را کنده و برده اند و بنا در خطر تخریب کامل قرار گرفته است.

خانه خادم باشی دارای هشتی ورودی و حیاط اندرونی و بیرونی است و دیوارهای بیرونی آن از کاهگل ساخته شده و در قسمت سر درب، دیوارهای طاق نماها با آجر به صورت مجلل و زیبا کار شده است و به طور کلی سه حیاط دارد و در حیاط اول، ساختمانی نعل شکل و یک طبقه داشته که دارای هفت اتاق تو در تو بوده است.

در حیاط دوم، بقایای ساختمانی 2 طبقه به همراه زیر زمین دیده می شود و ساختمان به صورت متقارن بوده و همه چیز به صورت قرینه در 2 طرف آن قابل مشاهده بوده است و جای چند شومینه دیواری هم در طبقات اول و دوم آن وجود دارد.

از تزئینات ساختمان میتوان به آجرکاری طاق نمای دیوار حیاط و گره بندی در و پنجره ها اشاره کرد و حیاط سوم خالی از ساختمان است و در قسمت بیرونی (حسینیه) تزئینات نقاشی و اروسی زیبایی وجود داشته که گویا در اثر آتش سوزی از بین رفته است.

این قبیل خانه های بزرگ محل زندگی خانوادگی پدربزرگ ها، مادربزرگ ها و فرزندان و حتی نوه ها بوده و از همین رو طبقات و اتاق های متعددی دارند و حیاط بزرگ عمارت خادم باشی نیز که قدمگاه اهالی خانه و میهمانان مختلف بوده، اکنون مثل زمینی لم یزرع انباشته از علف های هرز و مور و ملخ است.

خادم باشی در قید حیات نیست تا به خانه خود همچون بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی سر و سامان دهد و تر و تمیز نگهدارد و دوستداران میراث فرهنگی نسبت به سرگذشت آن عمارت تاریخی نگران هستند و نگاه افکار عمومی متوجه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل شده است.

سراغ معاون میراث فرهنگی این اداره کل را گرفتم و او با اشاره به اهمیت خانه خادم باشی اذعان کرد که این بنا از خانه های بسیار با ارزش تاریخی است و در 25 مهر 1383 با شماره 11195 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

علیرضا دباغ عبداللهی توضیح داد که این بنا در آبان 1400 پس از انتشار آگهی مزایده، به سرمایه گذار تحویل داده شد تا تحت نظارت اداره کل میراث فرهنگی مرمت و احیاء و به مجموعه اقامتی گردشگری تبدیل شود و با توجه به استقرار شرکت مذکور و آغاز به کار عملیات مرمت، لازم بود پوشش موقت داربست که روی بخش های مختلف خانه قرار داشت، برداشته شود و این کار هم انجام شد.

به گفته او، نیروهای فنی شرکت سرمایه گذار، طبق طرح مرمت ارائه شده اقدام به آواربرداری و سبک سازی اولیه بنا کردند و بخشی از عملیات فنی مرمت نیز شروع شد و ناظران میراث فرهنگی، سرعت عملیات و جدیت سرمایه گذار را در بازدیدها ارزیابی می کردند.

وی اختلاف داخلی شرکای شرکت را علت کندی عملیات مرمت و حتی توقف آن اعلام کرد که در نهایت در اردیبهشت 1402 منجر به خلع ید سرمایه گذار شده و بلافاصله با تهیه صورتجلسه ها و تکمیل فرم های لازم و طی تشریفات قانونی در آگهی مزایده صندوق توسعه و احیای بناهای تاریخی قرار گرفته است.

دباغ عبداللهی پیرامون نگاهی به وضعیت خانه خادم باشی در اردبیل اعلام کرد که بالاخره در آبان 1402 سرمایه گذار جدید، برنده مزایده شد و مقرر گردید مطابق مقررات و طبق طرح مرمت ارائه شده، خانه خادم باشی احیا و به مجموعه اقامتی و گردشگری تبدیل شود.

طبق اظهارات معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، بین اولین واگذاری بنا به پیمانکار و خلع ید و تعیین پیمانکار دیگر 2 سال زمان طی شده است.

حیطه مسئولیت و فعالیت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل گسترده است و کارهای خوبی به خصوص در سال میلادی جاری یعنی 2023 که اردبیل به عنوان پایتخت گردشگری اکو هست، انجام می دهند. اما مردم انتظار دارند در مرمت خانه تاریخی خادم باشی، دست احیاگر آن اداره کل از دست فرسایشگر زمان پیشی بگیرد تا خانه تاریخی بجای اینکه در حسرت خادم باشی از بین برود، با همت اداره کل میراث فرهنگی جان بگیرد.

طبق نظر رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی اردبیل، قدمت برخی آثار و بناهای تاریخی این شهر به قبل از میلاد می رسد و اغلب در بافت تاریخی شهر با 245 هکتار وسعت در محدوده مجموعه تاریخی و جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی و خانه های همجوار آن بنا شده اند.

روح الله محمدی اغلب آثار تاریخی این استان را مربوط به ادوار سلجوقیان، صفویان و قاجاریان میداند اما معتقد است خانه های تاریخی به طور عمده به دوره قاجار مربوط می شوند و در هر دوره بازسازی شده اند و شمار خانه های تاریخی شناسایی شده در استان اردبیل بیش از 35 واحد است.

فاطمه نوری، کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اردبیل هم شمار خانه های تاریخی ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی را 28 واحد اعلام کرد که در اردبیل و برخی شهرستان های این استان از جمله خلخال، گرمی و نمین وجود دارد.