چرا ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس اهمیت دارد؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای منتشر شده، این پرسش مطرح می گردد که چرا ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس اهمیت دارد؟

شکوه کرمانشاهی در خصوص ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس اظهار کرد: جیاس به معنای «نظام های میراثی کشاورزی ارزشمند جهانی» است که توسط سازمان جهانی غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) به رسمیت شناخته می شود و ثبت می گردد. هدف از اقدام برای ثبت باغستان در فهرست جهانی جیاس این بود که ثابت و تأیید شود که باغستان سنتی قزوین برای حیات بشر ارزشمند است و باید حفظ شود و شایسته حمایت های بین المللی است. ثیت باغستان در فهرست میراث فرهنگی ملی افدام شایسته و به هنگامی بود، اما نکته مهمی که باید در مورد ثبت باغستان در فهرست جیاس مدنظر قرار گیرد، تفاوت این ثبت با ثبت در فهرست میراث فرهنگی است.

وی افزود: به صورت کلی هدف از ثبت یک اثر در عرصه ملی یا جهانی ارزشگذاری بر آن و حفظ آن اثر است؛ اما رویکرد و روش های حفاظتی در این 2 با هم متفاوت هستند. وقتی اثری در فهرست میراث فرهنگی به ثبت می رسد، در واقع می خواهیم آن کالبد و آن عرصه و تا حد امکان مشخصات فرهنگی و اجتماعی آن را حفظ کنیم یا به یاد بسپاریم. ممکن است اثر ثبت شده دیگر اصالت کاربری خود را از دست داده باشد. به عنوان مثال یک حمام تاریخی که در فهرست میراث فرهنگی ثبت می شود، ممکن است دیگر به صورت حمام یا حتی کاربری های مشابه ادامه حیات ندهد.

این فعال محیط زیست پیرامون اینکه چرا ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس اهمیت دارد؟ ادامه داد: موجودیتی مانند باغستان، موجودیتی زنده است و ادامه حیات آن وابسته به ادامه کاربری و امتداد چرخه حیات آن است. باغستان اگرچه به عنوان یک میراث فرهنگی قابل تأیید و دفاع است، اما باید با رویکردی تخصصی و نگاهی متفاوت، اقداماتی متفاوت و جامع در مورد آن به کار بسته شود. زمانی که اثری به عنوان نظام میراث کشاورزی جهانی به ثبت می رسد، باید نظام کشاورزی و چرخه حیات آن تقویت شود.

هدف از این بازشناسی، حفاظت از تولید، دانش بومی، تنوع زیستی، خدمات اکوسیستمی و پیوندهای اجتماعی و فرهنگی نظام ثبتی و مهمتر از آن، حفظ و ارتقای معیشت افرادی است که شغل و زندگی آنها به آن وابسته است. به عبارت دیگر اگر می خواهیم اثرات اکوسیستمی این نظام کشاورزی ادامه یابد، باید بتوانیم چرخه تولید و معیشت آن را حفظ و تقویت کنیم.

وقتی از «جیاس» به معنای «نظام های میراثی کشاورزی ارزشمند جهانی» صحبت می کنیم، مفهوم «میراثی بودن» این است که سیستم مورد نظر بر اثر تعامل سازنده با طبیعت و شرایط محیطی بوجود آمده و توانسته است طی تاریخ خود، با تغییرات محیطی سازگار شود و روشهایی برای تاب آوری بیابد و توانسته است با زندگی و آداب و رسوم جامعه پیوند بخورد و از این راه، به بقا، تولید و تأمین معاش ادامه دهد و در نتیجه خدمات آن امتداد یابد.

کرمانشاهانی در ادامه بیان کرد: بنابراین تأکید فائو برای عرصه های ثبتی، بر حفظ این نظام و این سیستم است. امروز اگر این سیستم که همچنان زنده و قابل احیاست در فهرست جیاس ثبت می شود، برای آن است که اگر برای سازگاری با وضعیت امروز هم چالش هایی دارد، (که دارد) حمایت های جدی به منظور رفع این چالشها صورت بگیرد.

وی در ادامه تصریح کرد: طبیعتاً بعد از ثبت نیاز به پیگیری و برنامه ریزی است تا طرح اقدام اجرایی شود و اهداف مورد نظر محقق گردد. یکی از مواردی که بعد از ثبت، توسط خود باغداران قابل حصول است، برندیگ جهانی محصولات است که از این طریق و طبق موارد مشابه در دنیا، محصولات باغستان در بازارهای جهانی بطور قابل توجهی ارتقای قیمت خواهند داشت.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: امیدواریم ثبت باغستان در فهرست نظام های ارزشمند کشاورزی جهانی باعث شود که باغستان در سطح دنیا بیشتر شناخته و معرفی شود، حمایت از آن صورت بگیرد، و به دنبال آن، گردشگری کشاورزی نیز به عنوان ارزش افزوده رونق بگیرد. همچنین امیدواریم با ثبت جهانی، حمایت های محلی و ملی از باغستان و منابع و منافع آن افزایش یابد.

وی افزود: ذکر این نکته لازم است که شهر هم می تواند از مزایای ثبت جهانی باغستان بهرمند شود و علاوه بر دریافت پایدار انواع خدماتی که باغستان ارائه می دهد، از نظر اقتصادی و اقتصاد گردشگری شرایط مناسب تری را تجربه کند. همه اینها مشروط به آن است که بتوانیم به درستی از این ظرفیت بهره برداری کنیم.

کرمانشاهانی بیان کرد: پروپوزال ثبت باغستان که در دبیرخانه جیاس مورد پذیرش قرار گرفته و توسط گروه علمی فائو تأیید و تحسین شده است، از اسفند 1399 در سه مرحله توسط انجمن توسعه حیات شهر تهیه شده است. ارسال اولیه پرونده باغستان برای دبیرخانه جیاس از طریق دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) صورت گرفته بود.

وی گفت: ثبت باغستان در فهرست جیاس با دبیری سازمان جهاد کشاورزی قزوین و از طریق دبیرخانه جیاس در ایران که در مؤسسه پژوهش های اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی) قرار دارد انجام می شود. همکاری شکل گرفته بین سازمان های دولتی در قزوین مانند استانداری، فرمانداری، جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی و شهرداری در روند بازدید نماینده فائو از باغستان می تواند نویدبخش اتفاقات خوبی باشد. ثبت نهایی باغستان در فهرست میراث های ارزشمند کشاورزی جهان، با جلب نگاه و حمایت جهانی، برای باغستان، باغداران و برای قزوین موجب اعتبار و رونق خواهد بود.

این فعال محیط زیست درباره اهمیت حفظ باغستان تصریح کرد: دلایل متعددی برای ضرورت حفظ باغستان وجود دارد. از نگاه محلی، باغستان در حال حاضر تنها عرصه ای است که آب را در قزوین تأمین می کند و این هم شامل آبی است که خود باغستان به عنوان ذخیره رطوبت خاک از آن بهره برداری می کند و هم آبی که پشتوانه چاه های کشاورزی دشت قزوین است. همچنین در سالهای اخیر چندین چاه آب شرب در باغستان حفر شده که هر ساله به تعداد آنها افزوده می شود و بنابراین آب شرب قزوین هم به باغستان وابسته است.

رئیس هیئت مدیره انجمن توسعه حیات شهر ادامه داد: آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، ارزش ها و خدمات اکولوژیک باغستان برای شهر، منطقه و کشور است. تلطیف هوا، جلوگیری از ورود ریزگردها و فرسایش خاک، وابستگی چرخه اقتصادی بازار و شهر قزوین و وجود مشاغل وابسته به باغستان بخشی از این دلایل هستند. علاوه بر این نباید اثرات فرهنگی، اجتماعی و هویتی باغستان را کم اهمیت دید. باغستان نماد تدبیر و هوش انسان قزوینی در سازگاری با شرایط محیطی خویش است و این اتفاقاً یکی از محورهایی است که در جیاس هم مورد توجه ویژه قرار دارد.

کرمانشاهانی در پایان اظهار کرد: باغستان علاوه بر اثرات و اهمیت محلی و منطقه ای اهمیت ملی دارد و همانطور که تأیید پروپوزال باغستان توسط گروه علمی فائو و صحبت های نماینده فائو، پروفسور سلیم ذکری اثبات می کند، باغستان برای بشریت ارزش جهانی دارد.