برنامه ایران برای اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو چیست؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که برنامه ایران برای اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو چیست؟

شهر ریاض در عربستان از دهم تا بیست و پنجم سپتامبر (از 19 شهریور تا 3 مهر) میزبان اجلاس یونسکوست که نمایندگان ایران از جمله علی دارابی، قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در آن حضور خواهند داشت.

براساس آنچه یونسکو پیرامون اینکه برنامه ایران برای اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو چیست؟ اعلام کرد، در اجلاس امسال قرار است 50 اثر بررسی شود که از میان آنها 34 پرونده میراث فرهنگی، 9 پرونده میراث طبیعی و دو پرونده ترکیبی از میراث طبیعی و فرهنگی است.

چین، مغولستان، کره جنوبی، ترکیه، روسیه، آلمان، کامبوج، لتونی، لیتوانی، گواتمالا، هند، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، اسپانیا، اتیوپی، ایران، کانادا، دانمارک، چک، کنگو، فرانسه، بنین، ماداگاسکار، ویتنام، آذربایجان، فلسطین، تونس، آرژانتین، بلژیک، ایالت متحده آمریکا، سورینام، هلند، روآندا، تایلند، اندونزی، قزاقستان، ایتالیا، عربستان، یونان و پرتغال از جمله کشورهایی هستند که میراث تاریخی و طبیعی آنها در این دوره از اجلاس یونسکو بررسی خواهد شد.

میراث جهانی یونسکو سال گذشته قرار بود در روسیه برگزار شود که به دلیل جنگ با اوکراین، اجلاس سال گذشته به تعویق افتاد و قرار شد سهمیه کشورها محفوظ بماند و در اجلاس بعدی بررسی شود. از همین رو، از میان 50 پرونده پیشنهاد شده برای بررسی در چهل و پنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو، 24 پرونده سهمیه اجلاس سال گذشته و 26 پرونده مربوط به اجلاس سال 2023 است.

از ایران دو پرونده «کاروانسراهای ایران» و «منظر فرهنگی ماسوله» قرار است بررسی شود و جنگلهای «دیزمار» نیز به پرونده جهانی جنگلهای هیرکانی الحاق می شود.

در فایل مربوط به «کاروانسراهای ایران» در یونسکو تاکید شده که «کاروانسراها یکی از مهمترین اشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته ها و مقتضیات سفر شدند.»

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیش تر اعلام کرده بود که این پرونده شامل 56 کاروان از 24 استان کشور است، که البته در فایل مربوطه در وبسایت یونسکو فعلا به نام 32 کاروانسرا اشاره و گفته شده است «آنها از بین صدها کاروانسرا انتخاب شده اند.»

کاروانسراها و رباطهای ایران که در قالب یک پرونده با عنوان «کاروانسراهای ایران» در اجلاس یونسکو بررسی می شوند، شامل موارد زیر هستند:

رباط شرف (خراسان رضوی)، رباط ماهی (خراسان رضوی)، شریف آباد (سمنان)، رباط سنگ (خراسان رضوی)، فخر داوود (خراسان رضوی)، قدمگاه (خراسان رضوی)، نیشابور (خراسان رضوی)، زعفرانیه (خراسان رضوی)، کاروانسرای مهر (خراسان رضوی)، کاروانسرای مزینان (خراسان رضوی)، کاروانسرای میاندشت (سمنان)، کاروانسرای میامی (سمنان)، کاروانسرای ده ملا (سمنان)، کاروانسرای آهوان (سمنان)، کاروانسرای قوشه (سمنان)، کاروانسرای لاسجرد (سمنان)، کاروانسرای ده نمک (سمنان)، کاروانسرای دیر گچین (قم)، کاروانسرای عین الرشید (سمنان)، کاروانسرای سعدالسلطنه (قزوین)، کاروانسرای زین الدین (یزد)، کاروانسرای پرند (تهران)، کاروانسرای فرسفج (همدان)، کاروانسرای بیستون (کرمانشاه)، کاروانسرای ایزدخواست (فارس)، کاروانسرای خان خوره (فارس)، کاروانسرای تاج آباد (همدان)، کاروانسرای قصر شیرین (کرمانشاه)، رباط قلی (خراسان شمالی) و رباط عشق (خراسان شمالی).

این کاروانسراها با مقایسه نقشه 200 کاروانسرا انتخاب شده اند که درباره ویژگی آنها در پرونده موجود در یونسکو آمده است که هیچ یک از آنها نقشه تکراری ندارند، بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است.

همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیماً درگیر تحولات اجتماعی فرهنگی بودند، به گونه ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری میتوان دید.

از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است، زیرا به نظر می رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه های اولیه ایرانی آمده است.

اما پرونده دیگر ایران که در اجلاس میراث جهانی یونسکو برای بررسی پیشنهاد شده، «منظر فرهنگی ماسوله» است که از سال 2007 میلادی در «فهرست در انتظار میراث جهانی یونسکو» قرار داشته و به تشخیص وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به لحاظ حفاظتی و مدیریتی از شرایط قابل قبولی برای نامزدی ثبت در فهرست میراث جهانی بهره مند بوده است.

بنابر توضیحاتی که در وبسایت یونسکو ثبت شد «ماسوله قدمتی هشتصد تا هزار ساله دارد. وجود قبرستان های متعدد درون و بیرون شهر، بافت قدیمی آن را ثابت می کند. نقشه طبقاتی و پلکانی شهر به موازات دامنه کوه است. ترکیب چنین معماری با مناظر طبیعی می تواند مرکز گردشگری ملی و بین المللی باشد.»

با این حال چندی پیش، شورای جهانی بافتها و بناهای تاریخی به پرونده منظر فرهنگی ماسوله، که ایران برای بررسی در چهل و پنجمین کمیته میراث فرهنگی یونسکو در سال 2023 پیشنهاد کرده، ایرادهایی وارد و نظر مخالف خود را برای ثبت آن اعلام کرد که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در واکنش به آن توضیح داد: «شائبه های مطرح شده درباره نظر ایکوموس راجع به پرونده ماسوله، به ابهاماتی بر می گردد که ایکوموس علی الظاهر به دلیل نبود امکان ارتباط کامل با کارشناسان تهیه کننده پرونده وارد کرده است.

بدیهی است این موضوع نگرانی هایی را برای طرح موضوع ثبت جهانی ماسوله در کمیته میراث جهانی فراهم میکرد، از این رو در ماه گذشته هیأتی از کارشناسان متخصص در حوزه ثبت جهانی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو اعزام شدند و رایزنی های لازم در راستای بازتبیین ارزش های منظر فرهنگی ماسوله و رفع ابهامات مطرح شده با اعضای کمیته میراث جهانی به انجام رسید.»

علاوه بر این، ایران امسال الحاق جنگل دیزمار به جنگلهای هیرکانی را مطرح می کند. جنگلهای هیرکانی در سال 1398 در یونسکو ثبت جهانی شد که اکنون یک بخش دیگر به آن الحاق خواهد شد.

جنگلهای هیرکانی توده جنگلی منحصر به فردی را تشکیل می دهد که 850 کیلومتر در امتداد سواحل جنوبی دریای خزر است. تاریخچه این جنگلهای پهن برگ به 25 تا 50 میلیون سال قبل باز می گردد، جنگلهایی که تا آذربایجان ادامه پیدا کرده است.

ایران تاکنون موفق شده 26 اثر تاریخی و طبیعی خود را در یونسکو ثبت کند که شامل چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشم انداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ نبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازه های آبی شوشتر، بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشم انداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر یزد، چشم انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس، جنگلهای هیرکانی، راه آهن سراسری ایران و چشم انداز فرهنگی اورامانات است.