ایران در دو سال اخیر پنج عنصر میراث ناملموس را ثبت جهانی کرد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده و گزارشات منتشر شده، ایران در دو سال اخیر پنج عنصر میراث ناملموس را ثبت جهانی کرد.

خبرگزاری در هفته دولت مروری دارد بر پرونده های ثبتی میراث فرهنگی که از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دو سال اخیر پیگیری شده است. در حالی که معاون میراث فرهنگی نیز خبر داده ثبت 200 پرونده در دستور کار است.

براساس بروزترین گزارش معاون میراث فرهنگی درباره وضعیت پرونده های ثبت شده میراث فرهنگی ناملموس ایران در یونسکو، در دو سال اخیر پنج عنصر خوشنویسی، یلدا (چله)، مهارت ساختن و نواختن ساز عود، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی و هنر سوزن دوزی ترکمن در حوزه میراث ناملموس در یونسکو به ثبت رسیده است.

همچنین هفت پرونده دیگر در حوزه میراث فرهنگی ناملموس شامل «افطاری و باورهای اجتماعی و فرهنگی»، «هنر تذهیب»، «برنامه ملی زیارت رضوی» و «جشن سده» برای سال میلادی 2023 تدوین و به یونسکو ارسال شده اند. بر این اساس «برنامه ملی زیارت رضوی» در فهرست اقدامات پاسدارانه خوب یونسکو برای ارتقاء میزبانی زوار رضوی با هدف ترویج احترام متقابل میان جوامع و گروه های مختلف، «هنر تذهیب» (مشترک با ترکیه، ازبکستان، تاجیکستان و آذربایجان) و «افطاری و سنت های اجتماعی و فرهنگی وابسته آن» (مشترک با آذربایجان، ترکیه و ازبکستان) و «جشن سده» (مشترک با تاجیکستان) در فهرست معرف قرار خواهند گرفت.

در این میان دو پرونده دیگر ایران به نامهای «هنر ساختن و نواختن رباب» (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان) و «جشن مهرگان» (مشترک با تاجیکستان) از اجلاس یونسکو در سال 2022 ناکام ماندند و ریفر (برگشت و قابل طرح در اجلاس بعدی) شدند و قرار است که سه پرونده «جشن مهرگان»، «هنر ساختن و نواختن رباب» و «تولید سنتی گلاب و باورهای اجتماعی فرهنگی وابسته با آن» برای سال میلادی 2024 به یونسکو ارسال شوند.

با توجه به آخرین پرونده های ثبت شده در حوزه میراث ناملموس، ایران توانست به رتبه ششم در فهرست جهانی ناملموس یونسکو در سال بدون سهمیه ملی ایران، ارتقاء جهانی یابد.

ایران پیش تر موفق شده بود ردیف موسیقی سنتی ایرانی، هنر نمایشی آیینی تعزیه، آیین پهلوانی و زورخانه ای، موسیقی بخشی های خراسان شمالی، مهارت فرش بافی کاشان، مهارت فرش بافی فارس، نقالی ایرانی؛ قصه گویی نمایشی، دانش ساخت لنج و دریانوردی با لنج در خلیج فارس، آیین قالیشویان مشهد اردهال، فرهنگ پخت نان لواش، نوروز، هنر ساختن و نواختن کمانچه، چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی، هنر ساختن و نواختن دوتار، نگارگری ایرانی و آیین زیارت کلیسای تادئوس را مشترک با کشورهای دیگر و یا به نام خود در یونسکو ثبت کند.

در حوزه میراث فرهنگی ملموس نیز ازسوی ایران دو پرونده «منظر فرهنگی ماسوله» و «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» برای ثبت در سال 2023 میلادی به یونسکو ارسال شده که در همین راستا، ارزیاب یونسکو برای بررسی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان به ایران آمده و اگر کارشناس آن را تایید کند، در فهرست جهانی یونسکو به ثبت خواهد رسید. افزون بر اینها، ارزیابی میدانی و دفاع اولیه از پرونده «56 کاروانسرای ایرانی» نیز انجام شده و قرار است در اجلاس بعدی یونسکو در آذر 1402 بررسی شود.

پیش از این، چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشم انداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگ نبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازه های آبی شوشتر، بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشم انداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشم انداز باستان شناسی ساسانی منطقه فارس، جنگلهای هیرکانی، راه آهن سراسری ایران و چشم انداز فرهنگی اورامانات در فهرست میراث جهانی یونسکو به نام ایران ثبت شده اند.

با وجود این اقدامات در حوزه ثبت جهانی، همچنان بیش از 40 پرونده از آثار طبیعی و تاریخی ایران در فهرست انتظار یونسکو قرار دارند و برای برخی از آنها تاکنون اقدامی به منظور تدوین پرونده یا رفع معارض ها و موانع ثبتی انجام نشده است. این آثار شامل موراد زیر هست:

• مجموعه تاریخی قصر شیرین
• نقش رستم
• نقش رجب
• تپه سیلک کاشان
• طاق بستان
• کوه خواجه
• معبد آناهیتا در کنگاور
• شهر تاریخی میبد
• بندر تاریخی سیراف
• بازار قیصریه لار
• روستای تاریخی ابیانه
• بسطام و خرقان
• بافت تاریخی دامغان
• منظر فرهنگی تاریخی رامسر
• مسجد کبود
• منظر فرهنگی توس
• مجموعه ایزدخواست
• منظر فرهنگی الموت
• زوزن
• قلعه فلک الافلاک
• محوطه تاریخی جیرفت
• محور غزنوی سلجوقی در خراسان
• جزیره قشم
• منطقه حفاظت شده ارسباران
• سبلان
• پارک ملی خبر
• پناهگاه حیات وحش روچون
• غار علیصدر
• راه ابریشم
• منظر تاریخی طبیعی ایذه
• مجموعه زندیه استان فارس
• ساختار فرهنگی تاریخی کرمان
• پلهای تاریخی لرستان
• منطقه حفاظت شده زیست کره توران
• دریاچه هامون
• منطقه حفاظت شده حرا
• دماوند
• آسبادهای ایران
• غار کرفتو
• حرم امام رضا (ع)
• میراث صنعتی نساجی در فلات مرکزی ایران
• تپه های نمکی ایران
• دیوار بزرگ گرگان
• خانه ایرانی در فلات مرکزی ایران
• دانشگاه تهران
• صومعه آمنا پرکیج (وانک)
• خیابان ولیعصر (عج)

بررسی ها نشان می دهد وضعیت ثبت آثار در فهرست میراث ملی که با توجه به تأخیرهایی که در برگزاری شورای ثبت ملی رخ داد، هرچند روند کندی را دارد، اما به تدریج در حال انجام است و در تازه ترین مورد هم ثبت پرچالش بافت تاریخی شیراز اتفاق افتاد که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آن را به تازگی به استاندار فارس ابلاغ کرد.

از سوی دیگر، در دولت سیزدهم اختیاراتی در حوزه شناسایی آثار تاریخی واجد ارزش و ثبت آنها به اداره های کل میراث فرهنگی استانها تفویض شده که این تصمیم اگرچه با اختلاف نظرهایی روبروست، اما به عقیده برخی از متولیان میراث فرهنگی در استانها، تفویض اختیار در سرعت بخشیدن به روند حفظ آثار مؤثر است. البته شماری دیگر از متولیان میراث فرهنگی در استانها با تفویض کامل اختیارات مخالف بوده و آن را خطر و تهدیدی جدی برای آثار تاریخی و فرهنگی دانسته و بر این عقیده اند که این تصمیم گیری از سوی ادرات کل استانها ممکن است تحت تاثیر فشارهای برخی دستگاه ها و حتی مردم قرار گیرد.