هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان

ایرنا/ این خبر پیرامون هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

ماجرای تخریب شبانه مسجد کازرونی، روز جمعه در رسانه های اصفهان پیچید، اتفاقی که شاید روزنامه نگاران میراث فرهنگی از مدتها قبل انتظارش را می کشیدند اما مسئولان میراث فرهنگی اصفهان این بار تمام قد ایستادند تا از آنچه مسئولیت حفاظتش را دارند، دفاع کنند؛ هیات امنای مسجد کازرونی اما تا این لحظه قصد تخریب مخفیانه و شبانه را رد می کند، اما فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی در ویدیویی که اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی اصفهان منتشر کرد، شواهد و مدارک بدست آمده از به کارگیری 11 کارگر تحت بیمه مسئولیت یک کارفرما به مدت 365 روز را دال بر قصد انجام عملیات ساختمانی وسیع در مسجد کازرونی دانست.

مسجد کازرونی یکی از مساجد معاصر اصفهان و متعلق به اواخر پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم است که کارشناسان پیشکسوت میراث فرهنگی، تدوام معماری گذشته در کالبد این بنا را دلیل اهمیت حفاظتش می دانند؛ نظری که گرچه در ابتدا برخلاف آن، مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان در نامه ای پیرو درخواست هیات امنا برای صدور پروانه ساختمان، به شهرداری منطقه یک گفته بود، "بنای مسجد کازرونی در زمره آثار ثبتی نیست " و از این رو درخواست هیات امنا را در مراجع ذیربط و با رعایت قوانین قابل بررسی دانسته بود.

این نامه مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان بهمن سال 1401 به شهرداری نوشته شده بود، اما روزنامه نگاران میراث فرهنگی از سال 99 گزارش و خبرهای متعددی را در باب نگرانی کارشناسان ارشد میراث فرهنگی از تخریب مسجد کازرونی که آن را واجد ارزش دانسته بودند، منتشر کرده بودند؛ هشدارها و نگرانی هایی که به موقع توانست کارگر شود و معاونت میراث فرهنگی در تیر امسال نامه ای به شهرداری بنویسد که در آن بنای مسجد کازرونی، تاریخی و جزو بناهای ارزشمند شهر اصفهان اعلام و هرگونه تخریب، تفکیک و نوسازی آن ممنوع و صرفا بر مرمت مسجد مطابق با طرح مورد تایید میراث فرهنگی تاکید شود.

این دو نامه گویا محل تناقضی برای هیات امنا شد که به تعبیر آنها این تناقض تا این لحظه هم برایشان شفاف نشده است؛ نامه اول همچنان برای برخی از آنها چراغ سبز اول بود که به همین واسطه هم پیگیر ماجرای تخریب بودند، اما غافل از آنکه با هشدارها و نگرانی کارشناسان ارشد میراث فرهنگی، این چراغ در نامه دوم و این بار به قلم معاون میراث فرهنگی که ارتباط مستقیمی با بدنه کارشناسان اصلی این حوزه دارد، قرمز می شود.

آنچه در این میان محل توضیح است اینکه، در نامه اول، مدیر کل میراث فرهنگی درخواست صدور پروانه ساختمان برای یک بنایی که ثبت ملی نیست را "قابل بررسی" دانسته است، از سوی دیگر کارشناسان ارشد میراث فرهنگی، کسانی چون "مرتضی فرشته نژاد" و "علیرضا خواجویی" این اثر را به لحاظ دارا بودن تدوام معماری گذشته، ارزشمند دانسته بودند، نظری که باید و می تواند قواره های نظر مدیریت نهاد متولی آثار تاریخی را تغییر بدهد، چرا که هر نهاد تخصصی و نظارتی پیرو نظرات بدنه کارشناسی آن می تواند رسالتش را به سرانجام برساند.

هیات امنا اما تا این لحظه 2 طرح برای مسجد کازرونی داشته است، یک طرح که به طور کامل تخریب و نوسازی مسجد بوده است و صراحتا کارشناسان میراث فرهنگی با آن مخالف هستند و طرح دیگر هم، همین 2 یا 3 روز پیش، بعد از اتفاقات اخیر پیرامون مسجد کازرونی، آماده و به میراث فرهنگی ارائه شد. طرح دوم اما تفاوتش با طرح اول این است که در طراحی آن هیات امنا قدری از مواضع پیشین کوتاه آمده اند و بنا دارند، قسمتهای واجد ارزش مسجد را حفظ و زمین مجاور شبستان مسجد را به این قسمت بیافزایند.

طرح دوم اما هنوز مورد تایید میراث فرهنگی نیست و بنا به گفته سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در آخرین جلسه مدیر کل این اداره ، شهردار اصفهان و برخی از اعضای هیات امنا قرار بر این شده است که معمار مورد نظر هیات امنا با مراجعه به میراث فرهنگی و شنیدن نظرات آنها، طرحش را آماده و ارائه کند.

اما ماجرای پنجشنبه شب و اتفاقی را که منجر شد، نگرانی بابت تخریب مسجد کازرونی به یک باره در رسانه ها و شبکه های اجتماعی پررنگ شود، از اعضای هیات امنای مسجد کازرونی پیگیر شدیم و گذشته از آن اینکه قصد آنها از تخریب و نوسازی مسجد کازرونی چیست؟ اینکه طرحشان برای این مسجد چه بوده است و چرا آن را تا پیش از این اتفاقات اخیر به میراث فرهنگی ارائه نداده اند؟

سید محمد سجادی فر، یکی از اعضای هیات امنا پیرامون هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان گفت: مسجد کازرونی وقف است و تولیت خاص دارد؛ گفته می شود قصد تخریب شبانه مسجد وجود داشته، اما چنین جریانی نبوده است، نباید این اتفاق بیفتد و ما هم قصد انجام چنین کاری را نداشتیم.

"یک شب به علت اینکه مسجد، نظافت کامل انجام نشده بود، تمام فرشهای شبستان را بیرون آوردیم تا شسته شوند؛ اگر در روزهای گذشته به مسجد می رفتید، می دیدید که فرشها را شسته اند اما گروهی که از قبل در جریان این بودند که ما به دنبال اخذ پروانه و توسعه مسجد هستیم، این موضوع را به عنوان اهرمی علم کردند که بتوانند به مقاصد خودشان برسند." اینها روایت کوتاه سجادی فر از شبی است که به گفته وی قرار بوده شبستان مسجد تمیز و نه تخریب شود؛ جایی که قرار است، زمین خریداری شده مجاور به آن الحاق شود.

وی پیرامون هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان افزود: این مسجد در منطقه ای قرار دارد که باید از نظر وسعت شبستان و سرویس های بهداشتی و مسائل فرهنگی، نیاز منطقه را برآورده کند، جمع همه اینها، هدف هیات امناست تا هم با رعایت نظر میراث فرهنگی و هم براساس اصول شهرسازی، کار مرمت و توسعه را انجام بدهیم. هیچ کار خلاف قانونی هم نداریم که انجام بدهیم و تا پروانه هم نگیریم، کاری انجام نمی دهیم.

عضو هیات امنای مسجد کازرونی یادآور شد: گزارش می دهند، 10 نفر کارگر آورده بودند برای تخریب مسجد کازرونی! آخر مگر می شود یک ساختمانی با این عظمت را با دست خالی تخریب کرد؛ تخریب مقدمه و لوازم می خواهد و متاسفانه این کذبی است که دست به دست می شود و علت اصلی آن هم افرادی هستند که منافعشان در جریان توسعه مسجد به هم می خورد.

سجادی فر با بیان اینکه فصل الخطاب همه اینها نظر میراث فرهنگی و شهرداری است، گفت: اگر همه به این موارد قائل باشیم و تمکین کنیم ، همه این جوسازی ها حل می شود.

وی در پاسخ به اینکه تا چه اندازه پیرو نظر کارشناسان، قائل به حفظ معماری و کالبد مسجد هستید، گفت: نامه ای مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان دارد که در آن نوشته است، این مکان از آثار تاریخی ثبت شده و واجد ارزش تاریخی هم نیست؛ اما معاون ایشان 2 ماه بعد در نامه ای دیگر گفته که این اثر واجد ارزش تاریخی است.

به تعبیر سجادی فر، این تناقض مساله بغرنجی است که آنها این موضوع را به استانداری اصفهان منعکس کرده اند: چگونه می شود، رئیس میراث فرهنگی اصفهان به عنوان بزرگترین شهری که از لحاظ میراث فرهنگی و سبقه تاریخی باید در آن تصمیم گیری های منطقی انجام دهد، یک نظر و دو ماه بعد، معاون او نظر مخالفش را می دهد.

سجادی فر پیرامون هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان تصریح کرد: این نشان می دهد در میراث فرهنگی اختلافاتی وجود دارد. اما در پاسخ به سوال شما باید بگویم اگر میراث فرهنگی بگوید که باید ورودی، حیات، صفه ها و شبستان های بیرونی حفظ شوند، قطعا این قسمتها را حفظ می کنیم ولی شبستان داخلی که 140 متر است و واقف یک زمین 280 متری را در اختیار گذاشته تا به این شبستان الحاق شود، قطعا باید آن قسمت توسعه پیدا کند.

وی در رابطه با اینکه طرح پیشین برای تخریب و نوسازی مسجد چه بوده، گفت: طرح این بوده است که از اول، کل این فضا تخریب و بازسازی شود. این طرح همان چیزی است که مد نظر ما بود اما صحبتهایی که در حد شفاهی با میراث فرهنگی داشته ایم، موجب شد که این طرح را کنار بگذاریم و به سمت این رفته ایم که وضوخانه، حیات و صفه ها را حفظ کنیم ولی در قسمت شبستان جنوب شرقی مسجد توسعه انجام دهیم.

به گفته سجادی فر، طرح جدید آنها اما در سه روز گذشته به میراث فرهنگی داده شده است: یکسری نکات به ما گفته اند که در همین رابطه طرح جدیدی را هم به میراث فرهنگی ارائه داده ایم؛ به دنبال این هستیم که یک طرح نهایی را با تعامل با میراث ببندیم و به طور قطع آن طرح را به نمازگزاران و رسانه ها هم می دهیم تا همه بدانند این مسجد می خواهد به چه شکل توسعه پیدا کند و به چه صورت قسمتهایی که باید حفظ شود، حفظ می شوند.

به گفته وی، در روزهای اخیر 2 طرح مختلف به میراث فرهنگی ارائه شده است و آنها به دنبال این هستند که نقطه نظرات میراث فرهنگی را در طرحشان لحاظ کنند.

سجادی فر پیرامون هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان افزود: تاکنون نقطه نظر مکتوب و مشخصی در رابطه با این طرح ها از جانب میراث فرهنگی به ما داده نشده و همه در حد یکسری صحبتهای شفاهی بوده است.

سجادی فر یادآور شد: در طرحی که در روزهای اخیر به میراث فرهنگی ارائه کرده ایم، صفه ها، حیاط، ورودی و وضوخانه ها حفظ خواهد شد و تنها یک شبستان در ضلع جنوب شرقی مسجد قرار دارد که از نظر ایمنی مشکل دارد و دو نظر کارشناس رسمی دادگستری روی آنها گرفته ایم که از نظر ایستایی دچار مشکل هستند و جدا از این باید زمین مجاور آن به این شبستان الحاق شود.

وی در پاسخ به اینکه آیا قرار است هیات امنای مسجد تغییر کنند، گفت: چنین چیزی نیست ، تاریخی که برای هیات امنا تعیین شده است تا 4 یا 5 ماه آینده ادامه دارد و بعد از آن براساس تصمیم گیری امور مساجد، هیات امنا تعیین خواهد شد. اما در این مقطع زمانی اینکه بخواهند تغییری در هیات امنا بدهند یا کسی استعفا بدهد، چنین مسئله ای صحت ندارد.

محمد ادیب، دبیر هیات امنای مسجد کازرونی اتفاق پنجشنبه شب برای مسجد کازرونی را این گونه روایت کرد: آن شب تا ساعت 10 مجلس ابا عبدالله الحسین داشتیم. بعد از شام همه رفتند. آن شب فقط قرار بود فرشهای شبستان جمع و وسایل برقی مثل پنکه و چراغ ها جدا شوند. همه را هم آوردند بیرون. گفتیم نظافت انجام بدهیم. قرار شد فرشها را بشویند؛ بعد مخالفان توسعه مسجد رفتند و گفتند می خواهند مسجد را تخریب کنند.

وی ادامه ماجرا را این گونه توضیح داد: فردا صبح رفتیم اداره کل میراث فرهنگی، موسوی موحد معاون میراث فرهنگی گفتند تا جواب به شهرداری ندهیم، شهرداری هم به شما مجوز تخریب نخواهد داد اما ما همه کارهای گرفتن پروانه را انجام داده بودیم.

ادیب در رابطه با کارگرانی که 365 روز بیمه بودند و شب مورد اشاره به مسجد آورده شده بودند، گفت: کارگران هم بودند اما بیمه شان بیمه ساختمانی نبود، بیمه مسئولیت مدنی بود. هیچ مسجدی را بدون بیل مکانیکی یا لودر نمیتوان خراب کرد. اگر می خواستیم چنین کنیم لودر نیاز بود اما چنین کار مد نظر نبود.

وی پیرامون هفته ای پرماجرا برای مسجد کازرونی اصفهان ادامه داد: آخرین صحبتها با مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان این بود که سعی کنید حیاط را نگه دارید، ما هم 2 سال است که پیگیر قضیه نوسازی مسجد هستیم. از بهمن 1401 که مدیر کل میراث فرهنگی به شهرداری نامه نوشتند، ما هم برای گرفتن پروانه به شهرداری رفیتم ؛ اما از بهمن 1401 که پیگیر گرفتن پروانه در شهرداری بودیم، در تیر 1402 موسوی موحد، معاون میراث فرهنگی نامه ای به شهرداری دادند که این مکان تاریخی است و نباید خط بدنه را تغییر بدهید.

ادیب افزود: ما تا تیر می رفتیم و می آمدیم تا مجوز تخریب بگیریم اما امروز و فردا می کردند. آمادگی برای تخریب و نوسازی به خصوص برای شبستان مسجد را داشتیم؛ همه چیز آماده بود ولی یکدفعه معاون میراث فرهنگی یک باره با این نامه جلوی کار را گرفت. مشکل ما حالا این است که نامه معاون میراث فرهنگی اصفهان، مجوز تخریب را به تعویق انداخته است.

این عضو هیات امنای مسجد کازرونی هدف از نوسازی و توسعه مسجد کازرونی را بهینه سازی بهره برداری نمازگزاران این مسجد خواند و گفت: تمام مشکل ما تعارضِ 2 نامه میراث فرهنگی است. حل و فصل تعارض 2 نامه را یکی از مسولین در اداره میراث فرهنگی به ما بگویند که چه شده است که برج 11 سال گذشته، مدیر کل میراث فرهنگی، گفته است مسجد کازرونی واجد ارزش تاریخی نیست و بدین ترتیب ما را واردار کردند نقشه آماده کنیم، پیگیر پروانه شویم؛ پیمانکار بگیریم، اما چهار ماه بعد بگویند این مکان واجد ارزش تاریخی است.

ادیب در ادامه گفت: ما کارشناس ابنیه تاریخی نیستیم و دخالتی هم نمی کنیم. چشم و گوشمان هم به نظر آقایانی است که در این زمینه کارشناس هستند و بدون نظر آنها هیچ کاری نمی کنیم؛ پریشب هم که با معترضان تخریب و دوستان دیگر در مسجد صحبت می کردیم، گفتم که من از طرف هیات امنا آمده ام بگویم خیالتان راحت؛ ما بدون اجازه دوایر دولتی اقدامی نمی کنیم. ما قانون را شرع می دانیم؛ بنابراین خلاف قانون عمل نمی کنیم.

دبیر هیات امنای مسجد کازرونی در ادامه تاکید کرد: در روزهای اخیر نقشه ای با حفظ فضاهای مد نظر میراث فرهنگی و ایجاد فضاهای مبرم و ضروری یک مسجد "به طور حداقلی" کشیده و آماده کرده ایم که هفته آینده به میراث فرهنگی ارائه می کنیم.

در ادامه پاسخ اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان را هم جویا شدیم، در این رابطه سخنگوی این اداره کل با اشاره به جلسه مدیر کل میراث فرهنگی استان و شهردار اصفهان گفت: هیات امنا طرحشان را به تازگی یعنی همین یکی دو روز بعد از همه این اتفاقات چند روز اخیر به میراث آورده اند.

شهرام امیری افزود: این مسجد چند بخش دارد. نظر میراث فرهنگی این است که آن بخشهایی که واجد ارزش تاریخی هستند، باید به هر قیمت ممکن حفظ شود؛ با بازسازی قسمتهایی هم که مربوط به شبستان است و خیلی ارزش تاریخی ندارد ، مشکل خاصی نداریم. اما بحثی که وجود دارد این است که هیات امنا طرحشان را بدون هماهنگی با میراث فرهنگی آماده کرده اند و به میراث آورده اند. این طرح از نظر ما مورد قبول نیست.

وی در ادامه تصریح کرد: معمار طرحی را آماده کرده که براساس آن قرار است مسجد نوسازی شود. نظر مدیر کل میراث فرهنگی این است که معمار باید به میراث فرهنگی مراجعه و طرحش را با هماهنگی میراث فرهنگی آماده کند. در واقع ما باید توضیح بدهیم که چگونه طرح باید براساس نظر میراث فرهنگی باشد.

به گفته سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، طرح هیات امنا به شهرداری و میراث فرهنگی نرفته است و آنها به تازگی در همین چند روز اخیر طرحشان را به شهرداری منطقه یک داده اند و شهرداری منطقه یک هم آن را برای اظهارنظر به میراث فرهنگی فرستاده است.

وی یادآور شد: مطابق قانون، هیات امنا باید درخواستشان را برای پروانه ساخت به شهرداری بدهند و شهرداری هم باید از میراث فرهنگی استعلام بگیرد تا پروانه ساخت داده شود. اما دوستان این مراحل را طی نکرده اند، اگر هم طی نکرده اند، نمی توانند نصفِ شب برای تخریب مسجد کارگر بگیرند.

امیری در پاسخ به سوال که هیات امنا تخریب شبانه را رد کرده است، گفت: تصور کنیم اصلا آن شب هیچ اتفاقی نیفتاده است؛ آن چیزی که حالا باید طی شود این است که در درجه اول، فضاهایی که واجد ارزش معماری هستند باید حفظ شوند و در درجه دوم باید طرحشان در شورای فنی میراث فرهنگی تصویب شود.

وی تصریح کرد: در طرح باید حفظ بخش های ارزشمند دیده شود و قسمتهایی هم که اجازه ساخت و ساز داده می شود، باید در تطابق با آن فضاهای ارزشمند باشد.

وی در پاسخ به تناقض 2 نامه که یکی از سوی مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان و دیگری از جانب معاونت میراث فرهنگی به شهرداری در خصوص ارزش تاریخی مسجد کازرونی داده شده است، گفت: مسجد کازرونی ثبت ملی نیست و ماجرای تخریب و نوسازی مسجد هم مربوط به اکنون نیست. ماجرا به قریب یک سال و اندی پیش و قبل از آمدن ایزدی (مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان) بر می گردد، مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان هم در جریان مباحث نبودند، منتها بحثی که وجود دارد این است که کارشناسان ارشد میراث فرهنگی اعتقاد دارند این بنا گرچه ثبت ملی نیست اما واجد ارزش تاریخی است.

امیری یادآور شد: در نامه اول نوشته شده است که این مسجد ثبت ملی نیست ولی زمانی که کارشناسان آمدند و استدلال کردند که این مکان ارزشمند است، میراث فرهنگی به این نتیجه رسید که قسمتهای واجد ارزش تاریخی حفظ شود و طرح برای قسمتهایی که واجد ارزش نیست، با نظر میراث و با توجیه معمار ارائه داده شود. بنابراین اگر تناقضی هم وجود داشته، اما سعی شده است که با هیات امنا همکاری شود.

وی تصریح کرد: یک تداوم معماری در این مسجد وجود دارد و این تداوم معماری مثل همان قصه مسجد جامع عتیق که متعلق به 1285 سال پیش است، می ماند. این تداوم معماری در مسجد جامع عباسی حدود 700 سال بعد تکرار می شود. در مسجد سید هم که متعلق به 200 سال پیش است، تداوم معماری متعلق به 1200 سالِ پیشِ مسجد جامع عتیق وجود دارد. مسجد کازرونی هم در همین راستا یک حسن دارد و آن اینکه گرچه در سال 1331 ساخته شده است و خیلی قدمت ندارد اما چون تدوام معماری را از دوران سنت به دوران مدرنیسم دارد، پیشکسوتان میراث فرهنگی اصفهان معتقدند کالبد آن نباید به طور کامل از بین برود.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در ادامه افزود: هیات امنا می گوید که مسجد کازرونی باید بهینه سازی شود؛ ما قبول داریم، منتها این بهینه سازی با شرایطی که ما می گوییم، باید باشد؛ مگر اینکه نیت دیگری داشته باشند؛ رفتارهایی مثل اینکه مردم را وادار می کنند شب در خیابان و پشت در بسته مسجد نماز بخوانند، نیت خدایی نیست! آیا شما اعلام کرده بودید که مسجد تا اطلاع ثانوی تعطیل است که مردم سرگردان نشوند؟ اگر قصد تمیزکاری داشتید چرا نمازگزاران را توجیه نکردید، نمازگزاران اهالی همان محل هستند، می توانستید به آنها بگویید 3 یا 4 روز به مسجد مراجعه نکنند!