تهدیدی برای بنای ثبت جهانی شده مسجد جامع عتیق اصفهان

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله، تهدیدی برای بنای ثبت جهانی شده مسجد جامع عتیق اصفهان مشاهده می شود.

قضیه چیست؟

مردادماه 1397، در نشستی که به مناسبت بزرگداشت علامه مجلسی (ره) برگزار شد، مدیر حوزه علمیه صاحب الزمان(عج) از شروع ساخت وساز دانشکده علوم قرآن و حدیث در جوار مقبره علامه مجلسی (ره) خبر داد و از سوی دیگر، مدیرکل اوقاف و امور خیریه اصفهان نیز اعلام کرد که اداره اوقاف آمادگی دارد تا با مشارکت خیران نسبت به توسعه مقبره این علامه گرانقدر اقدام کند.

از آنجا که بنای صفوی بقعه علامه مجلسی (ره) در همسایگی بنای مسجد جامع هزار و اندی ساله شهر قرار دارد، بحث تهدید حریم آثار تاریخی و همچنین تخریب بافت تاریخی پیرامون آن، بواسطه اجرای این طرحها مطرح می شود.

نظر به همین نگرانی ها محمدمهدی کلانتری، کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی اردیبهشت 1398، نامه ای را خطاب به معاون میراث فرهنگی کل کشور نوشت و در آن نسبت به تخریب بافت تاریخی اطراف مسجد جامع عتیق اصفهان هشدار داد.

فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع استان اصفهان نیز خرداد همان سال در گفت وگویی با اشاره به این تهدیدها اعلام کرد: «حدود 10 سال است که طرح ساخت دانشگاه علوم قرآن و حدیث مطرح است. چندین بار هم در این سالها طرح در کمیسیون ماده 5 مطرح شده؛ پروژه ای 3 هکتاری که میراث اعلام کرد با توجه به اینکه در حریم مسجد جامع و در بافت تاریخی قرار دارد، مخالف آن است و اگر حوزه علمیه قصد اجرای چنین طرحی را دارد، باید ملاحظات میراث فرهنگی ازجمله حفظ بناهای ارزشمند تاریخی و جلوگیری از مداخلات گسترده در بافت را رعایت کند.»

اگرچه از سال گذشته تاکنون تخریب جدیدی در محیط پیرامونی مسجد جامع عتیق اصفهان انجام نشده، اما دعوتی که مدیرکل امور اوقاف و خیریه اصفهان در مرداد سال جاری از وزیر راه و شهرسازی برای بازدید از این محدوده به منظور پیش برد طرح توسعه مقبرۀ علامه مجلسی (ره) داشته، محمدمهدی کلانتری را واداشت تا بار دیگر در نامه ای خطاب به وزیر راه و شهرسازی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی ایران و معاون وزارت راه و شهرسازی، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، یکی از نمایندگان اصفهان در مجلس شورای اسلامی و همچنین دادستان عمومی و انقلاب اصفهان هشدار گذشته خود را بسط دهد و تکرار کند.

این فعال میراث فرهنگی پیرامون تهدیدی برای بنای ثبت جهانی شده مسجد جامع عتیق اصفهان می گوید: حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان سال 1371 تصویب و ابلاغ شده، تخریبهایی هم که طی سالیان گذشته صورت گرفته، در حریم این مسجد ثبت جهانی شده بوده است، اما متأسفانه می شنویم که به غلط اعلام می شود حریم مسجد جامع اصفهان ابلاغ نشده و به این ترتیب راه برای ادامه تخریب و برخورد نکردن با خاطیان باز می ماند.

کلانتری خاطرنشان می کند: در دو نقشه ای که سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان تهیه کرده، یک جا نوشته شده که محدوده شرقی پشت مسجد جامع عتیق اصفهان مجموعه خانه های تاریخی است و در دیگری آمده محل طرح توسعۀ مقبره علامه مجلسی (ره) است. این باعث می شود بپرسیم اگر مجموعه خانه های تاریخی در این محدوده قرار دارد، چرا طرح توسعه مقبره علامه مجلسی (ره) را باید در آن اجرا کرد؟

او می گوید: سوای بحث طرح توسعۀ مقبره و احداث دانشگاه علوم قرآن و حدیث، اکنون در نقشه های سه بعدی اداره نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان رد یک گذر سواره پشت مسجد جامع عتیق اصفهان دیده می شود که احتمال می رود قصد دارد پارکینگی که طرح احداث آن در دستور کار اوقاف قرار دارد را به خیابان ابن سینا وصل کند.

این دانش آموخته مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی یادآور می شود: رد این گذر همان بلایی را به خاطر ما می آورد که بدلیل طرح احداث گذر آقا نجفی بر سر بافت تاریخی پشت میدان نقش جهان آمد و به این خاطر که تقریباً بعد از انجام 75 درصد از این تخریب ها طرح گذر آقا نجفی در کمیسیون ماده پنج مطرح شد، نمی توانیم دست روی دست بگذاریم تا برای بافت تاریخی پشت مسجد جامع اصفهان نیز همان اتفاق تکرار شود.

کلانتری تصریح می کند که در سال جاری تخریبی در محدوده پشت مسجد جامع عتیق اصفهان صورت نگرفته، اما به این دلیل که هشدار او نادیده گرفته شده و وزیر راه و شهرسازی نیز اخیراً در معیت مدیرکل اوقاف و امور خیریه اصفهان از محل اجرای طرح توسعه مقبره علامه مجلسی (ره) بازدید کرده، بار دیگر گزارشی از تهدیدهای موجود نوشته و خطاب به همه متولیان امر ارسال کرده است.

سید مهدی موسوی، مدیر پایگاه جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان درباره اعلام خطر این فعال میراث فرهنگی می گوید: بخشی که جناب کلانتری نگران تخریب بافت آن هستند، یک قطعه زمین در تملک حوزه علمیه است که قرار است دانشگاه علوم قرآن و حدیث در آن احداث شود، اما از طرف معاونت میراث فرهنگی پافشاری شده که اگر قصد انجام چنین کاری را دارند باید طرح آن در شورای فنی میراث فرهنگی مصوب شود.

او می گوید: بحث ایجاد گذر در این محدوده نیز در کمیسیون ماده 5 مطرح شده بود، اما این گذر اجرا نمی شود، چرا که زمین مورد بحث، تحت تملک حوزه علمیه است و آنها قصد دارند دانشگاه خود را در آن بسازند. تنها به این خاطر که حدود یک سال و نیم قبل شهرداری نخاله های موجود در زمین را برداشت، دو کوچه به هم وصل شد و شائبه ایجاد گذر را پدید آورد.

موسوی در پاسخ به این سؤال که طرح توسعۀ مقبره علامه مجلسی (ره)، خطر خروج از فهرست یونسکو را متوجه مسجد جامع عتیق اصفهان می کند یا خیر؟ توضیح می دهد: خطر احداث میدان امام علی(ع) و ساخت وسازهای آن به مراتب بیشتر از اینها بود و لازم است بگویم اکنون بیش از دو سال است که هیچ تخریبی در این محدوده صورت نگرفته است.

مدیر پایگاه جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان با تأکید بر اینکه ازنظر میراث فرهنگی حفظ گذرهای پیرامونی و بافت و کاربری محیط پیرامونی یک اثر تاریخی ضروری است، خاطرنشان می کند: تاکنون حوزه علمیه اصفهان مجوزی برای تغییر کاربری این محدوده که اکنون مسکونی است، نگرفته و پیش طرح احداث دانشگاه علوم اسلامی را نیز به شورای فنی میراث تحویل نداده است.

29 شهریور سال جاری، مدیرکل دفتر ترویج معماری طرحی شهری و بافتهای واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی کشور، در واکنش به نامه دوم محمدمهدی کلانتری، خطاب به مدیر کل اداره راه و شهرسازی استان اصفهان نامه ای نوشت که در آن آمده بود: «مطابق گزارش های واصله از سازمانهای مردم نهاد و بازدیدهای میدانی در بافت تاریخی شهر اصفهان مجموعه اقدامات اجرایی صورت گرفته پیرامون مسجد جامع عتیق اصفهان منجر به تخریب بخشی از بافت ارزشمند تاریخی شده و متعاقبا این اقدامات و بلاتکلیفی صورت گرفته در بافت، نارضایتی مردم و ساکنین را برجای گذاشته است. در این خصوص لازم است ضمن ارسال گزارشی از وضعیت موجود و موقعیت تخریبهای صورت گرفته در بافت تاریخی، کلیه مستندات مربوطه اعم از مکاتبات صورت گرفته در این زمینه و طرحهای مترتب بر آن حوزه را با قید فوریت به این دفتر ارسال کنید.»