کارشناسان نسبت به احتمال یا قصد تخریب مسجد کازرونی اصفهان ابراز نگرانی کردند

ایرنا/ براساس آخرین اخبار واصله، کارشناسان نسبت به احتمال یا قصد تخریب مسجد کازرونی اصفهان ابراز نگرانی کردند.

حکایت مسجدی با قدمتی حدود 90 سال است، سرپا و با معماری منحصر بفرد دوره معاصر در محله عباس آباد اصفهان؛ مسجدی که معمار توانای آن می دانست چگونه و چطور قبله را در بنایی که در جهت جغرافیایی شمالی جنوبی قرار گرفته، به درستی بگرداند تا هیچ جای کم و کاستی در حجم معماری مسجد باقی نگذاشته باشد. این مسجد خاطره جمعی یک نسل را در خود محفوظ دارد؛ اما حالا جایی بین مرز بودن و نبودن قرار گرفته است.

بنا به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، سایه تخریب بر بنای مسجد معاصر محله عباس اصفهان سنگینی می کند و گفته ها و شنیده ها حاکی از توسعه این مسجد با ساخت یک بنای سه یا چهار طبقه است که می خواهد علاوه بر مسجد، در دل خود، پارکینگ، سالن ورزشی و آمفی تئاتر هم جا بدهد.

مسجد کازرونی به دلیل نوع معماری و تداوم معماری گذشته در بنای آن، به گفته کارشناسان میراث فرهنگی واجد ارزش تاریخی است و باید حفظ و ثبت آثار ملی شود؛ این نظر قاطع مرجع ذی صلاح حفظ داشته های تاریخی و فرهنگی شهر اصفهان است که باید دید تا چه اندازه برای آنها که در سر طرح توسعه و تخریب این مسجد را می پرورانند، محترم و ارجح شمرده می شود.

دغدغه کارشناسان میراث فرهنگی این است که مسجد کازرونی در خیابان عباس آباد به سرنوشت مساجد تاریخی چون مسجد روضاتی در خیابان طالقانی اصفهان دچار شود و از دم تیغ تیز تخریب و توسعه بگذرد به گونه ای که آنها می گویند اگر کسی می خواهد برای خدا و بندگانش کار خیری انجام دهد، نباید دست روی میراث معماری معاصر اصفهان، آن هم در یک خیابان باریک و پرترافیک با مردم متمول بگذارد! و بهتر است این سرمایه گذاری یا کار خیر در جای دیگر که خلق خدا نیاز دارند هزینه شود.

عباس آباد یکی از خیابانهایی است که رو به چهارباغ عباسی اصفهان گشوده می شود، درختانی به صف شده دارد و شاخساران آنها بر این خیابان باریک و قدیمی چتر بسته اند. معماری خیابانی عباس آباد در اصفهان بی نظیر و نمای بیرونی بناهای آن شاهدان و گواهان زنده تاریخ معماری معاصر اصفهان است. مسجد کازرونی ها در همین خیابان قرار دارد و درست کمی آن سوتر از این مسجد، کلیسای حضرت لوقا و البته بنای بیمارستان عیسی بن مریم که معماری خیابانی آن، اثر تاریخی و زینت بخش تقاطع خیابان عباس آباد و شمس آبادی است، قرار دارد. مسجد کازرونی بخشی از همین گنجینه تاریخی معاصر اصفهان در خیابان عباس آباد است که شوربختانه گویا تیغ توسعه ساخت وساز، بنای آن را نشانه گرفته است.

آن سوتر باید گفت که نگرانی تنها از بابت از بین رفتن اصالت و هویت مسجد معاصر کازرونی نیست، پشت به مسجد کازرونی مادی نیاصرم که از آثار ثبت ملی و میراث ارزشمند و تاریخی شهر اصفهان بشمار می رود، قرار گرفته است و بنا به گفته کارشناسان میراث فرهنگی موافقان طرح تخریب و نوسازی مسجد کازرونی قصد دارند زمین خانه پشت این مسجد را به بنای مسجد بیفزایند که اگر صد درصد پلاک یاد شده در طرح توسعه بنای چندطبقه مسجد بگنجد، حریم مادی نیاصرم نیز تحت شعاع قرار خواهد گرفت.

مادی ها از رگ های حیاتی شهر اصفهان هستند که گرچه با خشکی زاینده رود خشکیده اند، اما هنوز میراث ارزشمندِ پیکره شهر اصفهان بشمار می روند و حریم و عرصه مشخص و تعیین شده دارند. تحت شعاع قرار دادن حریم این مادی ها و به خصوص مادی مهمی چون نیاصرم، برخلاف ضوابط و قوانین میراث فرهنگی است.

مگر زمین خدا قحط است؟!

اهالی محله عباس آباد گفته اند که اکثریت ساکنان این محله با تخریب و ساخت و ساز جدید مخالف هستند و با این وجود، موافقان این طرح بنا دارند علاوه بر خانه پشت مسجد، مغازه های اطراف را هم خریداری کنند و کار ساخت و ساز مسجد جدید را پیش ببرند.

گویا نقشه این است که طبقه پایین بنا را پارکینگ کنند که چنین پارکینگ بزرگی برای این مسجد مفید نیست، قرار است قسمتی از طبقه بالا، مسجد و بخش های دیگر را به مکان فرهنگی هنری تبدیل کنند. اینها گفته های اهالی عباس آباد است که می گویند بانیان این طرح برای پیگیری کار، یک پایشان در شهرداری است و یک پایشان در میراث فرهنگی؛ اما تاکنون نه شهرداری و نه میراث فرهنگی با طرح آنها موافقت نکرده اند.

مسجد کازرونی وقف نیست و در تملک ورثه خانواده کازرونی است. از این رو پیشتر از همه خبرنگار ما کوشید ماجرا را به روایت وکلای خانواده کازرونی پیگیری کند اما پیگیری ها بی نتیجه ماند. با این وجود، محمدرضا کازرونی، فرزند علی اکبر کازرونی، معمار بنای مسجد کازرونی معتقد است که مالکان مسجد دخالت چندانی در این ماجرا ندارند و البته وکیل ها بی تمایل نسبت به تخریب و توسعه آن نیستند.

کازرونی پیرامون اینکه کارشناسان نسبت به احتمال یا قصد تخریب مسجد کازرونی اصفهان ابراز نگرانی کردند، گفت: کسانی می خواهند چنین کاری را انجام بدهند که باوجوداینکه آدم های خوبی هستند اما تفکر فرهنگی و تاریخی ضعیف است. فکر می کنند اگر در اینجا یک زیرزمین سه طبقه و یک پارکینگ باقابلیت پارک هزار دستگاه خودرو و 2 سالن آمفی تئاتر که بتوان جلسات فرهنگی در آن برگزار کرد، بسازند، کار خیری کرده اند! من حرفم این است که خیابان عباس آباد، با این تراکم ترافیک چنین قابلیتی ندارد؛ در این خیابان که از صبح تا شب نمی توان در آن تکان خورد، از کجای شهر قرار است مردم بیایند و در سالن آمفی تئاتر شرکت کنند! قطع یقین آنچه در تفکرات عزیزان ما در مسجد هست، قابل اجرا نیست؛ آیت الله مجلسی که آخرین امام جماعت ما بودند هم با این کار مخالف است این حرف ها را به خود آنها هم می زنم ولی هیچ فایده ای ندارد.

وی افزود: بسیج مسجد که مسئولش یکی از عزیزان ماست، همین تفکر را دارد و به دلیل اینکه تعدادی از اعضای مهم هیات امنا با این کار موافق هستند، این کار جلو می رود؛ اما واقعیت این است که اگر از اهالی عباس آباد، پیر و جوان و از بسیجی های همین مسجد به صورت تصادفی آمار بگیرید، اغلب مخالف تخریب و توسعه مسجد کازرونی هستند.

فرزند معمار مسجد کازرونی گفت: آثار کاشیکاری و خطاطی مسجد کازرونی جز آثار نادر خطاطی های نستعلیق در ایران است. قریب به اتفاق خطاطی های کتیبه های ایران بصورت خط نسخ و کوفی نوشته می شود و کتیبه های مسجد کازرونی جز نادرترین کاشی کاری هایی است که به خط نستعلیق و توسط مرحوم ابریشم کار از بزرگترین خطاطهای ایران کار شده است.

وی افزود: افرادی که نماز جماعت در محراب این مسجد اقامه کرده اند، بزرگترین اطبا، عرفا و فلاسفه و فقهای ایران بوده اند. در این محراب، حاج آقا رحیم ارباب، استاد بزرگترین فقهای ما، حاج میرزا علی آقای شیرازی از عرفای بزرگ ایران و مرحوم حاج شیخ حسن نجف آبادی از علمای بزرگ نماز اقامه کرده اند.

حرف کازرونی به آنها که تصمیم به تغییر وضعیت این مسجد دارند، این است: اگر می خواهید کار فرهنگی کنید، مگر زمین خدا قحط است که اینجا را انتخاب کرده اید! می خواهید کار پژوهشی کنید، مگر زمین قحط است؟! بروید در ناحیه ای که ویژگی های شاخص این مسجد را نداشته باشد، کارکنید. این مسجد دارای روح و صفای ویژه است و نباید معنویت و تاریخچه آن بخاطر چند میلیارد که ممکن است در جیبتان برود، از بین برود.

به خاطر خدا، ضوابط را با نام دین و ایمان بر هم نزنید

مرتضی فرشته نژاد، از پیشکسوتان و کارشناسان میراث فرهنگی اصفهان مسجد کازرونی را تداوم معماری گذشته خواند و گفت: معماری این مسجد بسیار باارزش است، در ضوابط ثبت آثار تاریخی بندی داریم که می گوید اگر بنایی الهام گرفته از معماری های گذشته ما باشد، واجد ارزش است و باید حفظ شود؛ چون دیگر کمتر اتفاق می افتد که چنین طراحی هایی تکرار شود.

به گفته فرشته نژاد، چند روز پیش از طرف اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان برای بازدید این مسجد از وی دعوت شده بود و به اتفاق معاونت میراث فرهنگی و مسئول ثبت و حریم اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان این بازدید انجام شد که وی در این بازدید بر ویژگی های بارز، ارزش های معماری و بر لزوم حفظ این مسجد معاصر تأکید کرده بود.

فرشته نژاد در تأکید بر آنچه در بازدید کارشناسی از بنای مسجد کازرونی داشته است، گفت: این مسجد سالها در محله عباس آباد نمازگزار داشته و فقط در بعضی موارد تعمیراتی داشته و البته بعضی جاها را خراب کرده اند، اما قابل برگشت است. باید این مسجد به عنوان نمونه ای از معماری معاصر مساجد ما که تداوم معماری گذشته است، حفظ شود.

دغدغه این پیشکسوت میراث فرهنگی اصفهان تنها تخریب مسجد کازرونی نیست، بلکه بیم تهدید حریم مادی نیاصرم نیز وی را نگران کرده است.

فرشته نژاد افزود: خانه ای هم که گویا از کازرونی ها و چسبیده به سرویس های بهداشتی مسجد و لب مادی نیاصرم بوده، به بهانه توسعه مسجد خریده اند. من به آنها گفتم که حتی توسعه این مسجد هم باید محدود و مشخص باشد. اول اینکه، دیگر لب مادی نمی توانند ساختمانی بسازند و این ساختمان باید 60 درصد ساخت باشد؛ 40 درصد طول کل این پلاک باید از لب مادی آزاد باشد. این ضوابط را حداقل به بهانه دین و ایمان به هم نزنند؛ ضوابطی که همه قبول دارند! این مادی یک فضای نفس کش و قسمتی از ریه های شهر اصفهان است، اینها را به هم نریزند!

وی تأکید کرد: اگر آنها پول دارند، بروند محله مستضعف نشین مسجد یا مدرسه بسازند، عباس آباد ازنظر مسجد و مدرسه اشباع است، بروند در توسعه شهر، اگر جایی مسجد کم دارد، آنجا مسجد بسازند.

فرشته نژاد همچنین بر ویژگی های بارز مسجد کازرونی تأکید کرد و گفت: این مکان شمال جنوب جغرافیایی است، یعنی روبه قبله نیست؛ اما حجمی که معمار فکر و طراحی کرده و به این زیبایی قبله را 45 درجه چرخانده، بسیار ارزشمند است. مثل مسجد شیخ لطف الله که وقتی راهرو آن را رد می کنید، به زیر گنبد خانه می رسید و آنجا دقیق روبه قبله است. معمار در مسجد کازرونی هم همین کار را کرده است و ما می خواهیم این معمار و مسجدی که نشانه اسلامیت و معنویت است، گرامی داشته شود. حیف است که این مسجد شاخص دوره معاصر را خراب کنند.

وی یادآور شد: تازه اگر خودشان بخواهند مسجد را بسازند تا آخر مسجد را شبستان می کنند و بعد دست آخر می گوییم اینکه رو به قبله نیست! می گویند خوب فرش مسجد را رو به قبله می اندازیم!

این کارشناس بر این باور است که معماری بنای مسجد کازرونی باید برای معماران آینده ما و دانشگاه هنر الگو شود و دانشجویان باید تداوم معماری ایرانی اسلامی را در این مسجد و امثال آن ببینند.

مسجد کازرونی باید ثبت ملی شود

علیرضا خواجویی، مسئول ثبت و حریم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان گفت: این مسجد حداقل سه شاخصه واجد ارزش در فهرست آثار ملی را دارد؛ یکی تداوم معماری ارزشمند گذشته که نشان دهنده چگونگی تأثیرپذیری و گذار از یک دوره تاریخی به دوره دیگر و مکمل مجموعه اسناد و مدارک یک دوره تاریخی است، دوم اینکه مسجد کازرونی نزد اهالی محل موردتوجه و علاقه خاص بوده و خاطرات جمعی یک نسل را در خود حفظ کرده است و سوم اینکه معمار بنا از آخرین نسل معماران مبرز گذشته بوده که دانش معماری را بصورت استاد شاگردی فراگرفته و خود به مرحله استادی رسیده اند.

وی یادآور شد: به سبب نبود دانش و درک صحیح از ارزش های معماری مساجد تاریخی که به پشتوانه سالیان دراز تجربه و دانش معماران زبده در ایجاد یک فضای روحانی مناسب برای انجام فرایض دینی بدست آمده است، بسیاری از مساجد ارزشمند تاریخی از جمله مساجد جامع در سطح استان تخریب و یا با دخل و تصرفات گسترده، هویت اصلی آنها خدشه دار شده است.

خواجویی افزود: به عنوان شاهد در شهر اصفهان میتوان به مسجد الرحمن در محله الیادران یا مسجد خان ولیعصر اشاره کرد. از مساجد متأخر میتوان به مسجد روضاتی متعلق به دوره پهلوی واقع در خیابان طالقانی اشاره کرد که باوجود شبستان ستون دار ارزشمند تخریب شد.

اما محمد ادیب، از دیگر اعضای هیات امنای مسجد کازرونی که به نظر می رسد از مخالفان طرح تخریب مسجد است، گفت: مسجد مالک دارد و مالکش ورثه مرحوم کازرونی هستند. آنها صاحب اختیارند و هنوز هم آنها با این کار موافقت نکرده اند.

وی افزود: میراث فرهنگی اصفهان از مسجد بازدید و نظرشان را هم اعلام کردند ولی هیچ تصمیم نهایی برای اینکه این کار انجام شود یا نشود گرفته نشده و فقط در حد حرف است؛ عمل خاصی برای این کار انجام نشده و تصمیم نهایی با مالک، ادارات مربوطه و قوانین جاری کشور است. هیات امنا وظیفه دارد طبق قوانین عمل کند و غیر از این نمی تواند کاری انجام بدهد.

ادیب یادآور شد: هیات امنا 9 نفر هستند و هیچ کدام نه راضی و نه پیگیر قضیه ای خارج از روال قانونیِ مربوط به ساخت و تعمیر مساجد و بازسازی هستند. اگر مساله ای مربوط به میراث فرهنگی باشد، آنها نظرشان را اعلام می کنند. روال قانونی این است که جاهایی که میراث نظر می دهد، کسی دیگر دخالت نمی کند ولی باید بگویم تا این لحظه هیچ کدام از این حرف ها جامع عمل نپوشیده و فقط در حد حرف است.