راهنمای سفر به شهر مراغه؛ پایتخت نجوم ایران

مراغه در شمال غربی ایران و در دامنه جنوبی و جنوب غربی کوه سهند واقع شده و به شهرستان های هشترود، ملکان و بناب محدود است. مراغه با مساحتی بیش از 25 کیلومتر مربع، بزرگترین شهر استان آذربایجان شرقی بعد از تبریز به شمار می آید. با ما در راهنمای سفر به شهر مراغه همراه گشته تا کمی هم شده، شما را با شماری از معروف ترین جاهای دیدنی مراغه آشنا نماییم.

مراغه در گذر تاریخ

مراغه در فاصله 45 درجه و 30 دقیقه تا 46 درجه و 37 دقیقه طول جغرافیایی و 52 دقیقه تا 37 درجه و 38 دقیقه عرض جغرافیایی واقع شده و دارای آب و هوای معتدل و مرطوب در بخش کوهپایه ای و سرد و خشک در مناطق کوهستانی است. مردم این شهر اکثرا سفیدپوست و گندم گون بوده و نژاد آریایی دارند. زبان مادری مردم ترکی بوده و پس از گرایش و پذیرفتن دین اسلام از دوره صفوی به بعد هم دارای مذهب شیعه دوازده امامی هستند. آنگونه که از اسناد تاریخی بر می آید، به نظر می رسد که قدیمی ترین نامی که این سرزمین به خود داشته، اوئیش دیش بوده است، چرا که دیاکونف ناحیه کنونی مراغه را در سال 571 ق.م جزو سرزمین ماناها و مرکز ایالت اوئیش دیش نام برد.

پروفسور بارتولد مراغه را در دوره ساسانیان افرازه رود، افرازه روح و امداده هارود خوانده و آن را مولد و منشا آئین زردشتی دانست. در لا به لای متون تاریخی از مراغه با نام هایی چون مارآوادا، مادآوا، فراغنه، فراسپا و...یاد شد. از دوره قبل از اسلام از آثار تاریخی مراغه تقریبا چیزی برجای نمانده ولی از آثار باستانی مراغه مخصوصا از دوره های پس از اسلام و به خصوص دو عصر باشکوه سلجوقی و ایلخانی آثار نفیسی به یادگار مانده اند. به جهت موقعیت خاص مراغه، این شهر پس از خاندان بنی ساج به پایتختی و مرکزیت حکومت کنگریان، سالاریان، روادیان و اتابکان برگزیده شد و تا اوایل قرن ششم از مراکز معروف حکومتی و علمی ایران بود. سده های پنجم تا هشتم دوران اوج تمدن و فرهنگ در مراغه شمرده می شود و نقطه اوج آن هم احداث رصدخانه مراغه است.

مراغه در این دوره جایگاه بسیاری از دانشمندان مهاجری بود که به جهت کسب علم یا شهرت در این شهر مدتی اقامت داشتند؛ بزرگانی چون مجدالدین جیلی، سموئیل بن یهودا مغربی و فخر رازی. پس از رصدخانه و متروک شدن آن باز هم مراغه در عرصه فرهنگ و دانش مطرح بود. یکی از محققین غربی می نویسد: در قرن هشتم و نهم هجری هنوز هاله مراغه در افق می درخشید و پرتوافشانی میکرد. از معروف ترین شخصیت های نامی این شهر میتوان به اوحدی مراغه ای عارف و شاعر معروف، عبدالقادر مراغی موسیقیدان نامور اسلامی، درویش اشرف مراغی عارف و سخنور شیعی و کمال الدین مراغی خوشنویس اشاره کرد.

مراغه از دیرباز در زمره قطب های مهم فرهنگی و علمی ایران زمین بوده و وجود مراکز متعدد فرهنگی، کتابخانه و فرهنگسراها هم نشان دهنده رشد و بالندگی علمی فرهنگی اهالی آن هست.

آشنایی با شماری از جاذبه های گردشگری مراغه

آرامگاه اوحدی مراغه ای

آرامگاه اوحدی مراغه ای در فاصله سالهای 1353 تا 1357 و به وسیله انجمن آثار ملی ایران و بر روی مزار این شاعر شهیر قرن هفتم و هشتم هجری قمری اجرا شده است. اوحدی شاعر و عارف نامی عصر ایلخانی بوده که صاحب دیوان قصاید، غزلیات، ده نامه منطق العشاق و مثنوی جام جم بود. لسان الغیب حافظ شیرازی هم از وی به عنوان پیر طریقت خود یاد کرده است.

موزه ایلخانی مراغه

انجمن آثار ملی ایران در فاصله سالهای 1353 تا 1357 و بر روی مزار اوحدی مراغه ای بنای یادبودی را احداث و در کنار آن هم ساختمانی را به عنوان کتابخانه مجموعه در نظر گرفت. این بخش در سال 1363 به موزه مقدماتی مراغه تبدیل گشت و در سال 1357 در گروه موزه های رسمی کشور با هدفمندی موزه تخصصی ایلخانی جای گرفت. آثار این موزه پس از توسعه سالهای اخیر در دو بخش آثار مکشوفه از منطقه فرهنگی مراغه و بخش ایلخانی دسته بندی شد. در بخش اول آثار ارائه شده به دوران قبل و بعد از ایلخانی اختصاص داشته و شامل اشیای مربوط به هزاره دوم و اول قبل از میلاد و دوران پیش از اسلام، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و دوره های اسلامی، سلجوقی، تیموری، صفویه و قاجار بود.

بخش ایلخانی موزه مراغه حاوی آثار ارزشمندی شامل مجموعه های سفال، سکه و بخش های کاشی، آبگینه، فلز و کتابت است. سفالینه های موجود از آثار باستانی مراغه در این موزه دارای تنوع نقوش بوده و در تزئین آنها از نقوش هندسی، گل برگ های اسلیمی، نقوش حیوانی، انسانی، کتیبه و تلفیقی از آنها استفاده شد. سکه های موزه مراغه مجموعه نسبتا کامل و بی نظیر از سکه های ایلخانیان ایران در جهان بوده و از مجموع 17 فرمانروای ایلخانی به جز یکی از آنها که بیش از یک قرن حکومت کرده اند، سکه هایی در این موزه وجود دارند.

شهرهای مراغه، تبریز و سلطانیه در این دوره از ضرابخانه های سلطنتی محسوب می شدند. در بخش فلز موزه ایلخانی مراغه نمونه های ارزشمندی از ظروف فلزی، پیه سوزها و شمعدان های دوره ایلخانی نگهداری شده که حاوی تزئینات قلمزنی و ریخته گری هستند. در بخش شیشه و آبگینه موزه هم نمونه های باارزشی از شیشه های ایلخانی نگهداری شده که با روش های مختلف شیشه گری شامل دمیده آزاد، دمیده در قالب، تراش، نقوش افزوده در فرم های صراحی، قندیل، بطری و ظروف نگهداری دارو ساخته شده اند. در بخش کتابت این موزه نمونه هایی از صفحات قرآن که برای اولین بار ترجمه در آنها رایج شده، وجود دارد. این قرآن ها روی کاغذ موسوم به خانبالغ نوشته شده و دارای تزئینات زرنگار است.

رصدخانه مراغه

پس از انتخاب شهر مراغه به عنوان پایتخت هلاکوخان، بر اثر تقاضا و به تشویق حکیم دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی موجبات ایجاد یکی از معتبرترین مراکز علمی جهان یعنی رصدخانه مراغه به دستور هلاکو فراهم آمد و این مرکز علمی بر روی یکی از تپه های غربی مشرف به شهر احداث گردید. مجموعه واحدهای رصدخانه در نیمه جنوبی این تپه بنا شده است. خواجه به جدیت و مهارت تمام کار رصدخانه را تمام و زیج ایلخانی تدوین نمود و دانشمندان و منجمین بزرگ را جهت همکاری به مراغه دعوت کرد؛ بزرگانی چون فخرالدین مراغی، محی الدین اخلاطی، قطب الدین شیرازی، حسام الدین شامی، علی بن محمود نجم الدین اسطرلابی و حکیم دامغانی.

در این رصدخانه مجتمع پژوهشی و آموزشی کامل با امکانات برج مرکزی رصدخانه و واحدهای نجومی وابسته به آن، مدرس هایی برای آموزش محققان و منجمین جوان در زمینه های ریاضیات، فیزیک، نور، نجوم کتابخانه ای با ظرفیت چهارصد هزار جلد کتاب و سرای استادان و پژوهشگران احداث شدند. جدیت و اقدامات این مردان آزاده و بلندهمت سبب شهرت این مرکز علمی در بیشتر سرزمین ها گشت و توجه بسیاری از دانشمندان و صاحب نظران را به سوی مراغه جلب کرد. این جاذبه نخستین بنای عصر ایلخانی بوده که پس از ربع قرن دوران ویرانگری مغولان در مراغه ساخته شده و منشا رستاخیز مجدد معماری اسلامی ایران است.

گنبد سرخ مراغه

گنبد سرخ مراغه از آثار ارزشمند دوره سلجوقی بوده که در قسمت جنوب غربی شهرستان مراغه قرار گرفته و برای علاقمندان می درخشد. گنبد سرخ بنایی با پلان مربع بوده، از سردابه و اتاق اصلی تشکیل شده که بر روی سکوی سنگی قرار دارد و به وسیله هفت ردیف پله به آن میتوان دسترسی یافت. پنج پله در جلوی سکو واقع شده و پله ششم و هفتم جزو آستانه درگاه محسوب می شوند. این اثر گنبدی دوپوش داشته که پوشش فوقانی آن از بین رفته و پوشش زیرین هنوز سالم است. این جاذبه دارای چهار کتیبه کوفی با آجرتراش هست.

کتیبه ضلع شمالی نشانگر نام و القاب بانی گنبد و تاریخ احداث بنا بود، کتیبه ضلع شرقی و جنوبی آن هم از آیات قرآنی است و کتیبه ضلع غربی آن نام سازنده بنا را دارد. تاریخ احداث بنا براساس کتیبه کوفی سردر 542 هجری قمری است. شیوه خاص معماری آجری و تزئینات هر یک از طاقنماها این اثر را کاملا برجسته کرده و برابر نظر اریک شرودر در کتاب صنایع ایران، تزئینات ستون های آجری نمای ورودی آن از شاهکارهای معماری آجری جهان است. تلفیق کاشی و آجر در عصر سلجوقی برای اولین بار از این اثر آغاز شده و استفاده از کاشی به صورت محدود در نمای ورودی و در بالای سردر به شیوه هنرمندانه جلوه خاصی را به آن بخشیده است.

برج مدور مراغه

برج مدور مراغه در فاصله ده متری گنبد کبود ساخته شده است. این اثر برجی استوانه ای شکل بوده که با ظاهری ساده از جنس آجر قرمز محلی و ازاره سنگی و در دو طبقه ساخته شد. این اثر دارای پوشش گنبدی بوده که به مرور از بین رفته و برای جلوگیری از تخریب بیشتر با پوشش شیروانی محفوظ شده است. از ویژگی های برجسته این اثر علاوه بر آجرچینی زیبای قسمت بیرونی، تزئینات تخمیری سردر ورودی آن بوده که با تلفیق آجر و کاشی تزئینات بدیعی را پدید آورده اند.

سردر ورودی این برج دارای قاب و طاقی هلالی شکل بوده و درگاه بنا را احاطه کرده است. در قسمت بالا و زیر طاق هلالی هم کتیبه ای کوفی با نقوش تلفیقی از آجر و کاشی فیروزه ای به چشم می خورد که آیه 35 سوره انبیا و تاریخ احداث بنا را به تاریخ 563 هجری قمری معلوم می نماید. قسمت داخلی شبستان دوازده ضلعی بوده و تزئینات گچی دارد که از بین رفته است. قسمت سردابه آن به شکل چلیپا بوده و احتمالا شخصی در آن مدفون هست. بنای مذکور به عنوان بنای یادبود روی مقبره احداث شد ولی از بانی و شخص مدفون در آن هیچ اطلاعی در دست نیست.

گنبد کبود مراغه

تاریخ احداث گنبد کبود مراغه برابر بقایای کتیبه سردر ورودی و بازخوانی آندره گدار 593 هجری قمری است که حدود 10 سال پس از نمونه اولیه خود مومنه خاتون نخجوان ساخته شد. این جاذبه دارای گنبد مخروطی دوپوش بوده که با مرور زمان از بین رفته و اینک با پوشش شیروانی محفوظ شده است. نمای بیرونی آن به شکل ده ضلعی اجرا و در زوایای ده گانه آن ستونی مدور با تزئینات تخمیری تعبیه شده که تا پای طاق گنبد ادامه می یابند. زیر قوس طاق نماها با سه ردیف مقرنس آجر و کاشی فیروزه ای تزئین شده و نگین های فیروزه ای کاشی در ترکیب با آجر قرمز جلوه خاصی را به بنا بخشیده اند.

گنبد کبود از نظر ترکیب کلی شبیه سایر برج مقبره های موجود در مراغه بوده و مرکب از شبستانی است مرتفع و سردابه ای که از سنگ ساخته شد. طبقه فوقانی یا شبستان گنبد از قسمت داخل دارای پلان ده ضلعی بوده و هر ضلع آن 6/2 متر هست. همچنین، گلوگاه گنبد حاوی کتیبه ای گچبری است که پیرامون مقبره را دوره می زند. این کتیبه به خط ثلث بوده و با قسمتی از آیه اول سوره ملک قرآن مجید زینت یافته است. تمام فضای داخلی مقبره به گچبری و نقاشی و کتیبه ها مزین بوده که قسمت اعظم آن از بین رفته و فقط آثار کمی از تزئینات برجای مانده اند.

تزئینات گنبد کبود را میتوان مجموعه ای از رمز و نمادها دانست که به شیوه های مختلف اجرا شده اند. تزئینات گره سازی تخمیری آجر تراش در دو بعد ارتفاعی، تزئینات معقلی مرکب از آجر و کاشی فیروزه ای با نقوش خلاقانه هندسی، تزئینات قطار مقرنس و لعاب تراش از آن جمله اند. تزئینات گنبد کبود در زیر اتاق اصلی و سردابه برج هم گچبری کتیبه ای از آیات قرآنی همراه با نقوش پرکار اسلیمی است. علاوه بر آن، تزئینات استامپی که به توپی های ته آجری معروف بوده، در میان بند گچی بین آجرها اجرا شد.

گنبد غفاریه مراغه

گنبد غفاریه مراغه در شمال غربی شهرستان مراغه قرار گرفته است. این گنبد در زمان حکومت سلطان ابوسعید بهادرخان و با الهام از گنبد سرخ و به شکل مربع آجری بر روی سکوی سنگی استوار شده و چهار گوشه آن با ستون هایی که دارای تزئینات آجری به شکل لوزی بوده، ساخته شده است. تاریخ احداث بنا در فاصله سالهای 572 الی 728 هجری قمری بوده و حدود 15 سال بعد از گنبد سلطانیه توسط امیر شمس الدین قراء سنقر الچر کسی منصوری حاکم وقت مراغه ساخته شده و بعدها خود در آن دفن گشته است.

درگاه ورودی بنا رو به شمال بوده و دارای یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند در طرفین هست. درگاه ورودی بنا حاوی تزئینات زیبای معقلی با نقوش زیبای هندسی و کتیبه از آجر و کاشی های تراش به رنگ های سیاه، سفید، لاجورد و فیروزه ای بوده و کتیبه های آن با خط ریحان نام و القاب بانی و فرمانروای معاصر ایلخانی را بازگو می کنند. ورودی سردابه سنگی هم از جانب شرق است.

پل سرچشمه روستای مردق

پل سرچشمه روستای مردق جزو مهمترین و سالم ترین پل های تاریخی آذربایجان شرقی و تنها پل این شهرستان است که در لیست آثار ملی به ثبت رسید. پل سرچشمه روستای مردق دارای سیل شکن و پایه های سنگی از نوع سنگ بومی منطقه و آجرهای قرمز بومی است. این جاذبه بلندترین پل تاریخی شهرستان مراغه محسوب می شود.

مقبره آقالار مراغه

مقبره آقالار مراغه بنایی چهار ضلعی و آجری بوده که بر روی قبر میر عبدالفتاح موسوی مراغی، شاعر و عارف نامی دوره زندیه ساخته شده است. وی در سال 1175 هجری قمری وفات یافت و در این بنا به خاک سپرده شد. این بنا در سال 1247 هجری قمری توسط حاج عباسعلی بنایی به طور کامل مرمت گردید و خود وی پس از وفات در این مقبره دفن شد. همچنین، به دلیل ارادت خاص ظل السلطان به میرفتاح مراغی، این جاذبه مورد توجه وی بود.

این مقبره بعدها به محل دفن بزرگان، عرفا و شیوخ مراغه تبدیل شده و شخصیت های مهمی چون شاهزاده رضاقلی میرزا متخلص به مجنون علیشاه، عبدالحسین سالار یحیی پور فرماندار شهرستان مراغه در آن دفن شدند و بر این اساس، به مقبره آقالار (بزرگان) معروف شده است. بنای مقبره آقالار در سال 1381 هجری شمسی و پس از مرمت به موزه تبدیل شده و تحت عنوان موزه، سنگ نگاره ها و آثار نفیسی از سنگ مزارهای تاریخی را در خود جای داد.

معبد مهر مراغه

معبد مهر مراغه یکی از غارهای دست ساز و منحصر بفردی است که ظاهرا توسط پیروان آئین مهری ساخته شد. این نیایشگاه از نظر حجم کار و دقت و هنرمندی در حجاری جزو نمونه های ارزنده معابد کهن ایران قبل از اسلام به شمار می رود. معبد دارای راهروها، تالارها، دالان ها و محرابی در وسط بوده و حالت خاص آن به طرح محراب بسیاری از معابد مهری یا مهراب ها شباهت دارد. در گذشته، سقف معبد گنبدی داشته و بعد از اسلام به خصوص در سده هشتم تغییراتی در آن صورت گرفت.

در قسمتی از دیوار غربی تالار بزرگ کتیبه زیبایی به خط ثلث قرار دارد که بیشتر آن فروریخته و مضمون آن آیه 129 سوره آل عمران است. در وسط فضاهای زیرزمینی و به منظور روشن ساختن فضای داخل اتاق ها نورگیرهایی در سقف تعبیه شدند. امروزه هم اهالی روستا این محل را امامزاده معصوم می نامند که محل دفن آخوند ملامعصوم مراغی از علمای فاضل مراغه بود.

کلیسای هوانس

کلیسای هوانس یکی از کلیساهای ارامنه کاتولیک بوده و نام آن برگرفته از اسم یکی از حواریون عیسی (ع) به نام یوحنا هست. این کلیسا در داخل شهر مراغه واقع شده و تنها کلیسای موجود است. کلیسای هوانس شهرستان مراغه در دوران حکومت ایلخانان مغول از موقعیت خاصی برخوردار بوده و شامل سه بخش محل اسکان اسقف اعظم، مدرسه و روشن کردن شمع و عود است. سردر ورودی کلیسا دارای گنبد رک هرمی با روکش شیروانی بوده و ناقوس کلیسا نیز در این محل واقع شده است. فضای اصلی این جاذبه مستطیلی شکل بوده و مرکب از سه طاقنما با قوس جناغی هست. طاقنمای طرفین بزرگتر بوده و در داخل این طاقنماها دو پنجره مستطیل شکل وجود دارند که به شیشه های الوان مزین شده اند.

غار هامپوئیل مراغه

غار هامپوئیل مراغه یکی از غارهای استان آذربایجان شرقی است که در 5 کیلومتری جنوب شرق شهر مراغه و در نزدیکی روستای تازه کند سفلی واقع شد. در ابتدای ورودی غار میدان بزرگی وجود دارد که سقف آن لانه کبوتران است. پس از تونل کم ارتفاعی که در سمت راست قرار داشته، میدان نسبتا بزرگ دیگری نیز وجود دارد. در این میدان چهار حلقه چاه به عمق تقریبی 10 تا 12 متر دیده شده که همه آنها به یک میدان بزرگ در اعماق زمین منتهی می شوند.

در این میدان صخره های بزرگی دیده می شوند که تا خرداد به دلیل ریزش آب های زیرزمینی سطح آنها لغزنده بوده و عبور از آنها احتیاط زیادی را می طلبد. سپس، این میدان بزرگ به اتاق های بزرگ و در نهایت به تونل های باریکی ختم می شود. در سقف اتاق ها صدها خفاش به حال آویزان دیده شده که با هماهنگی خاصی به طور موزون در نوسانند. رسوبات آهکی متعددی هم طی میلون ها سال تشکیل یافته و مناظر زیبایی را بوجود آورده اند. تاکنون هیچ کس نتوانسته به انتهای این غار دسترسی پیدا کند.

سد علویان

سد علویان سدی خاکی با هسته رسی بر روی رودخانه صوفی چای است که در نزدیکی روستای علویان و در 3 کیلومتری شمال شهر مراغه در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. این سد آب آشامیدنی شهرستان های مراغه، میاندوآب، بناب، عجب شیر و ملکان را تأمین می کند. حجم مخزن این سد 60 میلیون متر مکعب است و توانایی تنظیم سالانه 126 میلیون متر مکعب آب را دارد که 25 میلیون متر مکعب آن برای تأمین آب شرب مصرف می شود و باقی آن برای کشاورزی در شهرستان مراغه و بناب.

در سواحل، جنگل های پراکنده و دشت های اطراف این سد منطقه گردشگری سد علویان قرار دارد که با چشم اندازی بی بدیل، زیبا و فرح بخش فضایی بسیار دلنشین برای گردشگران فراهم کرده و از جاذبه های توریستی منطقه جنوب آذربایجان شرقی است. پادگان ایلخی هم که از بزرگترین مرکزهای پرورش اسب کشور بوده و دارای پیست اسب سواری است، در حاشیه جاده دسترسی به این سد قرار دارد.

رودخانه صوفی چای

رودخانه صوفی چای با جریان شمالی و جنوبی تمامی مزارع و باغ های اراضی شهرستان مراغه را سیراب می کند و از جنوب آن وارد منطقه بناب می شود. بر روی صوفی چای بندی وجود دارد به ارتفاع 11 متر و عرض 65 متر که اکنون این بند با رسوبات رودخانه پر شده و سد علویان نیز بر روی این رودخانه احداث گردید. در این رودخانه به مقدار قابل توجهی ماهی قزل آلا وجود دارد. در بخش خروجی شهرستان مراغه و روی صوفی چای هم دو پل بسیار زیبا احداث شده است.

صوفی چای به عنوان شریان حیاتی شهر مراغه با گذر از داخل شهر وسعتی بالغ بر 15 هکتار را به طور مستقیم تحت تاثیر خود قرار داد. شهرداری شهرستان مراغه هم در سالهای اخیر با استفاده از امکانات موجود و در قالب یک پروژه طراحی منظر شهری نسبت به ساماندهی و بهسازی صوفی چای در 3 فاز عملیاتی اقدام به ایجاد امکانات تفریحی، ورزشی و فرهنگی کرده است.

معرفی سوغاتی های شهر مراغه

سیب

مراغه قطب اول تولید سیب در آذربایجان شرقی است و نزدیک به 70 درصد سیب تولیدی شهرستان به خاطر مرغوبیت و کیفیت بالا به دیگر شهرهای کشور و خارج از کشور صادر می شود. این شهرستان به خاطر داشتن 21 هزار هکتار باغ علاوه بر سیب، در تولید محصولات باغی در استان جایگاه نخست را دارد. در باغ های شهرستان مراغه تولید سیب بستگی به بارش باران در فصل گلدهی و بالا بودن رطوبت دارد و به طور متوسط 25 تن در هکتار است.

فرش ابریشم

تجلی اعجاز انگیز ذوق و اندیشه هنرمندان طراح قالی در گردش گل بوته ها و گلبرگ ها بر بستر رنگ های دل انگیز چون نگارستانی بی بدیل نمایان می شود. این شهر اولین تولید کننده فرش ابریشم کشور بوده و سالانه بیش از 60 هزار متر مربع فرش ابریشم در شهرستان تولید و به بازارهای جهانی عرضه می شوند. نقوش قالی ایپک مراغه با الهام از گل ها و درختان منطقه چون آینه ای در انعکاس زیبایی های طبیعی عمل می نماید.

صابون سنتی مراغه

بیش از نیم قرن است که صابون سنتی مراغه خود را در سبد سوغات جای داده و توسط مسافران و گردشگرانی که به این شهر سفر می کنند در تمام نقاط کشور گسترده می شود. یکی از امتیازات صابون مراغه، شیمیایی نبودن مواد اولیه آن بوده و همین امتیاز توانسته تا سالها مشتریان خود را حفظ کند. این صابون در رنگ های سفید، سیاه و زرد و در قالبی مستطیل شکل به دور از بروشور و اتیکت های تجاری جهت مصرف مشتریان به بازار عرضه می شود.

ماده اولیه در ساخت این صابون دنبه گوسفند و سود سوزآور هست هر چند که ممکن است با چیزهای دیگر چون گل ختمی، حنا، آب هندوانه و مواد طبیعی دیگر ترکیب شود. صابون مراغه علاوه بر موارد کاربردی خود که جهت استحمام، سرشویی و شستن البسه بوده، جهت رفع عوارض پوستی و جلوگیری از ریزش موی سر نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

عسل

شهرستان مراغه از نظر تولید کمی و کیفی عسل مقام اول استان آذربایجان شرقی را به خود اختصاص داده است. غنی بودن مراغه از نظر مراتع کوهستانی و تنوع گل های به ویژه در مراتع سهند از عمده دلایل تولید زیاد و مرغوبیت عسل این شهرستان است. زنبورداران شهرستان مراغه کندوهای خود را مثل عشایر منطقه به ییلاق و قشلاق می برند. استفاده بهینه از گل های خدادادی در دامنه کوه سهند به طوری بوده که هر زنبوردار در منطقه ای خاص کندوهای خود را جهت آوردن شیره بکار می گیرد، چرا که دامنه کوه سهند از تنوع گل و گیاهی بالایی برخوردار هست.

خشکبار مراغه

شهرستان مراغه با 20 هزار هکتار باغ میوه از جمله سیب، انگور، بادام، گردو و آلوچه یکی از قطب های مهم تولید محصولات باغی در شمال غرب ایران محسوب می شود و به این خاطر لقب باغ شهر را به خود گرفته است. این منطقه با داشتن 25 واحد تولیدی صادراتی در حوزه صادرات خشکبار و برابر اعلام فائو، جمهوری اسلامی ایران در صادرات انواع کشمش سومین صادر کننده جهان بوده و منطقه مراغه نیز در صادرات انواع کشمش و خشکبار مقام دوم استان را داراست.

سجوق و باسلوق

دو نوع شیرینی محلی یعنی سجوق و باسلق مراغه که زبانزد خاص و عام بوده، از عمده ترین سوغاتی های این منطقه به حساب می آیند. باسلوق از نشاسته، آب، شکر، گلاب، گردو، کره، پودر نارگیل و سجوق از شیره انگور، نشاسته، مغز بادام یا مغز هسته شیرین زردآلو و هل تهیه می شود.

شیرینی چای (قند پنیری)

شیرینی چای سوغاتی دلچسب مراغه است. شکر که ماده اولیه این محصول محسوب می شود، در کارگاه های آب نبات سازی مراغه فرآوری شده و پس از طی مراحل مختلف به شیرینی چای تبدیل می شود. این سوغات در طعم های مختلف مانند هل، پرتقالی، لیمویی، آناناسی و دارچین تولید می گردد.