قدمگاه نیشابور یکی از منزلگاه های اصلی شاهراه بزرگ شرق یا راه ابریشم بوده است

ایسنا/ براساس آخرین گزارشهای منتشر گشته، قدمگاه نیشابور یکی از منزلگاه های اصلی شاهراه بزرگ شرق یا راه ابریشم بوده است.

رجبعلی لباف خانیکی اظهار کرد: از جمله مکانهای معنوی در فرهنگ اعتقادی برخی از ملتها «قدمگاه ها» هستند. آنها جایگاه هایی هستند که به باور معتقدان در گذشته های دور شخصیت های والامقامی اثر پایی در آن از خود به جا گذاشته اند.

وی افزود: کوه «راهون» یا همان کوه اسطوره ای و معروف «سراندیب» واقع در جنوب سریلانکا از جمله کوههای مقدسی است که میان پیروان مذاهب مختلف جایگاه ویژه ای دارد، زیرا برفراز آن کوه شکل ردپای بزرگی کوبیده شده و پیروان گوناگون آن را به اولیاء خود نسبت می دهند.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی تصریح کرد: بوداییان این کوه را «سری پادا؛ جای پای بودا» نامگذاری و ستایش می کنند. هندوان معتقدند این محل «جای پای شیوا؛ یکی از خدایان هندی» است که به آن احترام می گذارند.

وی بیان کرد: مسیحیان آن را «جای پای حضرت آدم» می دانند و مسلمانان محلی سریلانکا نیز اعتقاد دارند که خداوند حضرت آدم (ع) را پس از رانده شدن از بهشت در این مکان بر روی یک پا ایستاده نگه داشت تا توبه اش پذیرفته شود، بنابراین این اثر، جای پای حضرت آدم (ع) است. حقیقت اعتقادات این ادیان که هر کدام در سریلانکا پیروانی دارند؛ هر چه باشد این کوه محل تلاقی اعتقاد مشترک آنها مبنی بر قداست آن محل است.

لباف خانیکی عنوان کرد: در نقاط مختلف ایران و در مسیر راههای ارتباطی نیز مکان های فراوانی بر جای مانده و مورد مراجعه مردم است که به «قدمگاه» معروفند و به باور مردم به ائمه اطهار و اولیاء الله منسوب هستند مانند «قدمگاه ابوالفضل» در شادگان خوزستان، «چشمه قدمگاه» در اقلید فارس، «قدمگاه خضر نبی» در آبادان، «قدمگاه علی» در مرودشت فارس، «غار قدمگاه» در آذرشهر آذربایجان شرقی، «قدمگاه خوراشاد» منسوب به امام رضا (ع) در تفت یزد و قدمگاه دیگری در ابرقوی یزد وجود دارد اما در مسیر حرکت امام رضا (ع) به خراسان یکی از معروف ترین قدمگاه ها وجود دارد که به «قدمگاه نیشابور» معروف است. این قدمگاه در فاصله 24 کیلومتری شرق شهر نیشابور و در مرکز بخش زبرخان واقع است.

وی اظهار کرد: آنچه به آن محل قداست بخشیده، قطعه سنگ سیاه رنگی است که بر روی آن 2 نقش شبیه ردپا حک شده است. برخی از دوستداران امام هشتم باور دارند که آن نقش، ردپای امام رضا (ع) بر سنگ است اما برخی از پژوهشگران مانند «محمد کاظم امام» در کتاب «مشهد طوس» آن را احداث شده یا حک شده بر روی سنگ توسط علویان می دانند. بنابراین بدیهی است که این نظریه علمی تر و منطقی تر به نظر می رسد.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی گفت: به استناد این نظریه میتوان این فرضیه را طرح کرد که امام رضا (ع) پس از آن که ولایتعهدی مأمون را پذیرفتند و در سال200 هجری قمری از مدینه عازم مرو شدند تا دارالخلافه مرو رسما خلافت ایشان پس از مأمون الرشید را تأیید و اعلام کند. ایشان گویا پس از اینکه مدتی در نیشابور اقامت داشتند، شبی را هم در «رباط سعد» در نزدیک قدمگاه بر کناره راه ابریشم ماندند و روز بعد در روستای «الحمراء» (قدمگاه فعلی) که روستای خوش آب و هوای ییلاقی بود نماز ظهر را با اطرافیانشان به جای آوردند و راه مرو (اقامتگاه مأمون) را پیش گرفتند.

وی اضافه کرد: علویان که از شیفتگان امام رضا (ع) و مشتاق بودند که خلافت مسلمانان از عباسیان به علویان انتقال یابد و با ولایتعهدی امام رضا (ع) به مقصود خود به نشانه پیروزی نزدیک شده بودند، بر روی سنگ سیاهی ردپایی را حک کردند، به کنایه اینکه با آن اتفاق علویان عباسیان را زیرپا گذاشتند، زیرا رنگ خانوادگی عباسیان سیاه بود و آن سنگ به مثابه نماد خاندان عباسی در آن ایده محسوب میشد.

لباف خانیکی افزود: آن سنگ بسیار مورد احترام علویان و دیگر شیعیان بود و از آن به خوبی مراقبت می کردند و عزیز می شمردند. آن سنگ پس از شهادت امام رضا (ع) در سال203 هجری قمری ارزش و اعتبار بیشتری پیدا کرد تا سال 1010 هجری قمری که شاه عباس صفوی در راه مشهد، در منزل قدمگاه فرود آمد و متولیان آن سنگ منقوش، آن نقش را ردپای واقعی قلمداد و بر او عرضه کردند.

وی ادامه داد: شاه عباس با باور اینکه آن نقش ردپای امام رضا (ع) بر سنگ است دستور داد بنای سنگی قدیمی را در کنار چشمه ای که اکنون به «چشمه رضوی» شهرت دارد، تخریب و جمع آوری کنند و به جای آن بقعه ای بسازند و سنگ منقور به ردپا را بر دیواره نصب و علاوه بر آن باغ های مطبق در جلو بقعه ایجاد کنند و بر دوسوی آن باغها بر کنار راههایی که به بقعه منتهی میشد، غرفه هایی مانند ایوانچه جهت اقامت زوار احداث و مسیر قدمگاه تا راه اصلی نیشابور سنگ بست چهارباغی باصفا ایجاد کند و تعداد زیادی نهال چنار، گل و گیاه بکارند.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی خاطرنشان کرد: بعدها آن چهارباغ و باغ های مطبق قدمگاه مورد توجه مستشرقین قرار گرفته که توصیف آنها در سفرنامه های آنها آمده است. هنوز معدودی از آن چنارها در درون باغ های قدمگاه مشاهده می شوند.