صنایع دستی خارجی تهدیدی خاموش برای هنرهای سنتی ایرانی است

ایرنا/ براساس گزارشات بدست آمده، صنایع دستی خارجی تهدیدی خاموش برای هنرهای سنتی ایرانی است.

صنایع دستی محصول هنر دست انسان است که با چاشنی هنر، خلاقیت و ایده به اثری منحصر بفرد و دستمایه تمدن، فرهنگ و تاریخ بدل می شود، اثری که تکرار نشدنی و یگانه است؛ هر اثر صنایع دستی اگرچه به سایر محصولات تولیدی در همان صنعت شباهت ظاهری دارد اما قطعا و حتما به دلیل دخالت دست انسان در تولید آن، دارای ویژگی های منحصر به خود است.

صنایع دستی و هنرهای سنتی در دوره های مختلف به اقتضای نیاز و ضرورت زندگی توسط هنرمندان خلاق ایجاد و توسعه یافته و در طی قرون با حفظ سنتهای اصیل، مراحل شکل گیری خود را سپری کرده و با اعتقادات، بینش، اندیشه، آداب و رسوم، محیط زندگی و شیوه معیشت مردم درهم آمیخته اند.

هنرها و صنایعی که با دستان پرتوان، اذهان خلاق و سلیقه های نشأت گرفته از فرهنگ غنی توسط زنان و مردان هنردوست و هنرپرور تولید می شوند و تلاشی را که با فرهنگ و هنر درآمیخته است، به خوبی به نمایش می گذارند.

صنایع دستی ایران علاوه بر سابقه تاریخی هفت هزار ساله از تنوع، جذابیت و زیبایی خاصی برخوردارند که می توانند به عنوان یکی از تولیدات مهم هنرمندان ایران زمین در توسعه گردشگری و مبادلات فرهنگی بین المللی نقش بسزایی ایفا کنند.

هنرهای دستی هر کشور بازگو کننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی آن سامان و نمادی از هویت ملی اقوام است که می تواند عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن ملل مختلف و نیز هویت بخشی به نسل های آینده هر کشور باشد و همین امر حفاظت و صیانت از این هنرها و صنایع را به یک الزام بی چون و چرا تبدیل می کند.

اگرچه وجود رقابت در بازار موجب ایجاد تعادل در قیمت، امکان حق انتخاب برای مصرف کنندگان و نیز گرایش تولید به سوی بهبود کیفیت می شود اما در شرایطی که هنوز حیات و تداوم موجودیت یک هنر صنایع دستی در خطر نابودی و فراموشی است و حمایت، رمز ماندگاری آن محسوب می شود دیگر رقابت و ضرورت وجود آن بی معنی به نظر می رسد.

اگرچه متولیان صنایع دستی و حامیان هنرمندان صنایع دستی بومی بر ضرورت حمایت از این صنایع و برنامه های مختلف تاکید کرده و در این راستا اقداماتی از جمله پرداخت تسهیلات، آسان سازی دسترسی به مواد اولیه و حرکت به سمت تجاری سازی، برندسازی و نوآوری با هدف حفظ این هنرها در مراحل اجرایی را دارند اما همچنان معضل واردات قاچاق صنایع دستی خارجی پابرجاست.

با وجود چنین الزامات و ضرورت هایی، وجود صنایع دستی خارجی که اغلب نیز چینی است، به دردی چندین ساله در بازار مشهد بدل شده است و این در حالی است که تولید این صنایع با ماشین و بدون برخورداری از ویژگی های هنرهای سنتی و صنایع دستی، اطلاق عنوان "صنایع دستی" را برای این محصولات با شک و تردید همراه کرده است.

صنایع دستی مختلف خارجی که بعضا در حوزه محصولات مرتبط با حوزه زیارت مانند سجاده، مهر، تسبیح و غیره پررنگ تر است در حالی مشاهده می شود که ارزان تر بودن آن از محصولات مشابه بومی، ویژگی برجسته این اقلام است و همین به خودی خود موجب جذابیت آن برای خریداران می شود.

در کنار واردات صنایع دستی خارجی، حضور هنرهای سنتی و صنایع دستی دیگر مناطق کشور از جمله تبریز، همدان، اصفهان، یزد و غیره نیز در بازار سوغات مشهد قابل تامل است.

خطه تاریخی خراسان رضوی به عنوان میراث دار بخش عظیمی از فرهنگ و تاریخ ایران زمین در عرصه صنایع دستی و هنرهای سنتی، حرف های فراوانی برای گفتن دارد؛ هنرهایی مانند تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، ابریشم بافی، فیروزه تراشی، سنگ تراشی، گلدوزی، کاشیکاری، آینه کاری و غیره که در نوع خود بی نظیر و جزو رشته های مزیت دار این خطه محسوب می شود.

ممنوعیت ورود صنایع دستی خارجی

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: به منظور حمایت از صنعت گران و هنرمندان صنایع دستی و با مکاتبات و پیگیری های انجام شده، واردات کالاها و محصولات صنایع دستی خارجی به استان ممنوع اعلام شده است.

سید جواد موسوی پیرامون اینکه صنایع دستی خارجی تهدیدی خاموش برای هنرهای سنتی ایرانی است، بیان کرد: متاسفانه آنچه در بازار و از حیث وجود صنایع دستی خارجی مشاهده می شود تماما قاچاق و به صورت غیرقانونی وارد استان می شود.

وی تاکید کرد: در خلق صنایع دستی، هنرمند روح خود را در تار و پود صنایع ماندگار می کند اما در صنایع ماشینی این گونه نیست، چرا که ماشین روح ندارد و یکنواخت عمل می کند.

این مسئول بیان کرد: فناوری و صنعت در هر عرصه ای خود را نشان می دهد و اکنون دوره ای نیست که با این مساله به صورت بسته برخورد کنیم چرا که فناوری سیلی است که چه بخواهیم و چه نخواهیم ما را تحت تأثیر خود قرار می دهد.

وی پیرامون اینکه صنایع دستی خارجی تهدیدی خاموش برای هنرهای سنتی ایرانی است، تاکید کرد: اگر فناوری به صنایع دستی لطمه ای نزند باید حضورش را به رسمیت شناخت، در غیر این صورت حضورش بر ما تحمیل خواهد شد بنابراین باید نوآوری را در صنایع دستی مورد توجه قرار داد تا از وضعیت موجود کمترین لطمه را دیده و در حاشیه قرار نگیرد.

او با بیان اینکه حمایت از هنرمندان صنایع دستی و فعالان این حوزه، محوری ترین برنامه این اداره کل در حوزه صنایع دستی است که قویا پیگیر آن هستیم، اظهار کرد: با تلاش های انجام شده میزان فروش داخلی صنایع دستی در یک سال گذشته به 60 هزار میلیارد تومان رسیده و پیش بینی می شود با برنامه های حمایتی و تجاری سازی، این میزان فروش امسال به 68 میلیارد تومان افزایش یابد.

مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: به دنبال تجاری سازی و ویژندسازی محصولات و تولیدات صنایع دستی داخلی هستیم و در این میان حمایت ها رنگ و بوی بیشتری به خود می گیرد.

وی با بیان اینکه صنایع دستی، شناسنامه هویتی هر کشور و نشانی از تمدن یک ملت است، اظهار کرد: اشتغالزایی و ارزآوری صنایع دستی بر همه روشن است و باید به هر روش ممکن نسبت به معرفی جهانی صنایع دستی بومی ایران به خصوص خطه خراسان رضوی اقدام شود.

موسوی اظهار کرد: هر سال یک سوم جمعیت ایران به مشهد سفر می کنند و این امر فرصتی برای معرفی و فروش محصولات صنایع دستی هنرمندان است، در این راستا راه اندازی خانه های صنایع دستی و افزایش پوشش بیمه تامین اجتماعی از اقدامات حمایتی انجام شده است.

میدان خالی و جولان صنایع دستی خارجی

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با تاکید براینکه حوزه صنایع دستی نیازمند حمایت است و انتظار می رود کلانشهر مشهد با حجم بالای گردشگر و با توجه به نقش و ارتباط مستقیم گردشگری و بازار صنایع دستی شاهد اتفاقات متفاوتی در این شهر باشیم، بیان کرد: متاسفانه با وجود فعالیت هزاران هنرمند صنایع دستی در استان و حضور سالانه یک سوم مردم ایران در مشهد حتی یک بازار تخصصی صنایع دستی در این کلانشهر نداریم.

رضا ابراهیم نیا پیرامون اینکه صنایع دستی خارجی تهدیدی خاموش برای هنرهای سنتی ایرانی است، تصریح کرد: میدان که خالی باشد، جولان صنایع دستی غیربومی و خارجی چیز چندان عجیبی نیست و به جد نیازمند حمایت و همراهی شهرداری مشهد برای ایجاد یک مکان موجه برای ایجاد و راه اندازی بازار تخصصی صنایع دستی هستیم.

معاون صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه از سال 2016 کلانشهر مشهد به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ ها معرفی شد و دبیری این شهر جهانی به شهردار مشهد رسیده است، بیان کرد: در سایر شهرهای ایران که با عنوان شهرهای جهانی معرفی شدند حداقل یک خیابان یا میدان به نام آن رشته صنایع دستی نامگذاری شده است، حال آنکه در مشهد با وجود مکاتبات و پیگیریهای بسیار این امر محقق نشده است.

وی با بیان اینکه واردات تولیدات مشابه، ارزان قیمت و اکثراً بی کیفیت خارجی و نبود امکانی برای رقابت محصولات سنتی دست ساز با این اقلام از چالش های مهم این حوزه است، افزود: در حالی که هنرمندان صنایع دستی برای ساخت یک اثر هنری تلاش فراوانی می کنند، واردات کالاهای مشابه، آن هم ارزان و البته بی کیفیت برای این هنرمندان و فروش محصولات هنری آنان مشکل آفرین می شود.

16 میلیون دلار صادرات صنایع دستی خراسان رضوی

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: صادرات گمرکی در این حوزه در یکسال اخیر 16 میلیون دلار بوده است که امیدوار به افزایش آن به 18 میلیون دلار هستیم.

موسوی بیان کرد: فرش، تابلوفرش، گلیم، سنگ هرکاره، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، پرچم ها و پرده های مذهبی و سفال از جمله اقلام مهم صادراتی صنایع دستی استان است.

او افزود: این درحالی است که علاوه بر این، صادرات چمدانی و خارج از آمار گمرکی صنایع دستی بومی استان را هم داریم که رقم قابل توجهی است.

وی بیان کرد: برای تقویت و افزایش صادرات صنایع دستی استان در حوزه بازاریابی و تجاری سازی، تلاش های متناوبی انجام شده و همین امر رشد هر ساله در صادرات این حوزه را رقم زده است.

وی با تاکید بر اینکه اغلب هنرها و صنایع دستی خراسان رضوی جذابیت های فراوانی برای گردشگران خارجی دارند، ادامه داد: با توسل به نوآوری و تعریف کاربردهای جدید با اصل حفظ اصالت و ماهیت هنرمندانه تولید این صنایع، تلاش شده تا شاهد افزایش معرفی این محصولات به گردشگران خارجی و حتی داخلی باشیم.

خطه خورشید، دارنده بیشترین شمار هنرمندان کشور

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی بیان کرد: این استان از میان بیش از 290 رشته صنایع دستی شناخته شده در کشور، دارنده 92 رشته فعال صنایع دستی است که در نوع خود بی نظیر است.

او با اشاره به اینکه هم اکنون حدود 23 هزار هنرمند در حوزه تولید محصولات و اقلام صنایع دستی و هنرهای سنتی در استان فعالیت دارند، اظهار کرد: از حیث شمار هنرمندان صنایع دستی، خراسان رضوی رتبه نخست کشور را دارد و این به معنای ظرفیت بالای موجود در این حوزه است.

ابراهیم نیا افزود: ایجاد سه هزار اشتغال و صدور و تمدید چهار هزار مجوز کارگاهی و انفرادی برای هنرمندان و پرداخت 266 میلیارد ریال از محل اعتبارات اشتغال خانگی به هنرمندان از اقدامات مهم این اداره کل در یکسال گذشته بوده است.

وی گفت: برگزاری نمایشگاه های متعدد صنایع دستی و افتتاح بازارچه صنایع دستی از دیگر اقدامات انجام شده است که این موارد در هفته صنایع دستی که از 18 خردادماه آغاز شده، تداوم می یابد.

ابراهیم نیا با بیان اینکه در یکسال گذشته حدود 27 میلیارد تومان از محل تسهیلات تبصره 18 به هنرمندان صنایع دستی استان پرداخت شده است، گفت: در این زمینه خراسان رضوی رتبه نخست کشور را دارد که موجب ایجاد 180 فرصت شغلی شده است.

وی ادامه داد: همچنین از محل اعتبارات مشاغل خانگی با پرداخت 21 میلیارد تومان تسهیلات، برای 600 نفر ایجاد اشتغال شده است.

چهار روستای ملی صنایع دستی

معاون صنایع دستی خراسان رضوی، معرفی چهار روستای ملی صنایع دستی در استان را از برنامه های مهم اداره متبوع خود برشمرد و گفت: روستای «اقداش» در کلات در هنر گلیم بافی، روستای «رشته» در تایباد و روستای «بزد» در تربت جام هر 2 برای هنر فرت بافی و روستای «لایین» در کلات برای نواربافی به زودی به عنوان روستاهای ملی صنایع دستی معرفی می شوند.

ابراهیم نیا افزود: در حوزه ویژندسازی صنایع دستی و ارتقای تولیدات صنایع دستی هنرمندان نیز تلاش های بسیاری انجام شده است و فعالیت آزمایشی مرکز شتاب دهی و نوآوری صنایع دستی در استان با همکاری جهاد دانشگاهی از اقدامات قابل توجه این حوزه است.

وی با تاکید بر اینکه خلاقیت و مولفه های متعددی برای کاربردی کردن صنایع دستی باید مد نظر باشد، بیان کرد: بروزآوری کلیه رشته های صنایع دستی و نیز ارتقای سطح کیفی بسته بندی، ویژندسازی و استاندارسازی محصولات در تمامی رشته های صنایع دستی در دستور کار است.

معاون صنایع دستی خراسان رضوی افزود: برخی رشته ها مانند مصنوعات چرمی دست دوز در زمینه نوآوری رشد و توسعه مطلوبی داشته است.

رشد فروش نوروزی صنایع دستی، گردشگران خواهان هنر

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: در ایام نوروز امسال 12 میلیارد و 320 میلیون تومان محصولات هنرهای سنتی و صنایع دستی استان به فروش رفت که این رقم در مقایسه با مدت مشابه پارسال بیش از 40 درصد افزایش داشته است.

موسوی افزود: در مدت مشابه پارسال تنها هشت میلیارد و 774 میلیون تومان فروش در این بخش ثبت شده بود.

وی با بیان اینکه امسال رونق بازارچه های صنایع دستی در سراسر خراسان رضوی پررنگ تر از سالهای گذشته بود، اضافه کرد: نوروز امسال 52 بازارچه فروش صنایع دستی با 710 غرفه در استان برپا شده بود و 25 شهرستان استان میزبان این تعداد بازارچه بودند.

وی تاکید کرد: این امر نشان از وجود جذابیت در صنایع دستی استان برای گردشگران و اقبال گردشگران نسبت به صنایع دستی بومی و هنرهای سنتی است، بنابراین ظرفیت های رشد و توسعه صنایع دستی پابرجاست و باید برای بهره گیری از این ظرفیت ها همراهی و همکاری دستگاههای مختلف و مرتبط را داشته باشیم.

موسوی اظهار کرد: بیشترین فروش امسال محصولات صنایع دستی و هنرهای سنتی مربوط به فرت بافی، چرم، سفال، سرامیک، بافته های داری، زیورآلات و گوهرسنگها و در نهایت محصولات چوبی بوده است.