کاروانسرای صفوی امین آباد یکی از مجموعه های اقامتی شهرضا به شمار می رود

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارشهای منتشر شده، کاروانسرای صفوی امین آباد یکی از مجموعه های اقامتی شهرضا به شمار می رود.

اگر جاده اصفهان به شیراز را پیش بگیرید، 40 کیلومتر بعد از شهرضا به روستای امین آباد خواهید رسید، کاروانسرای صفوی امین آباد در منتهی الیه جنوب اصفهان و میان دو محور رفت و برگشت بزرگراه شهرضا-آباده قرار دارد و اکنون به یک مجموعه اقامتگاهی سنتی تبدیل شده است.

جاده اصفهان به شهرضا به عنوان جاده مواصلاتی شمال به جنوب ایران، قدمتی بالغ بر هزار سال دارد که معبر ورودی قلب پادشاهی ساسانی را تشکیل میداد و یکی از جاده های شاهی ایران بشمار می رفت. کاروانسرای صفوی امین آباد نیز که تنها کاروانسرای هشت ضلعی ایران است و در همه گوشه های خارجی آن 8 برج طراحی شده در ابتدا قلعه ای متعلق به دوره ساسانی بود که در عصر صفوی به عنوان یکی از کاروانسراهای برون شهری تغییر کاربری یافت. هنوز هم بدنه سنگی این کاروانسرا بقایای همان قلعه ای است که از دوران ساسانیان بجا ماند.

بعد از پایان مرمت کاروانسرای صفوی امین آباد در سال 1398، این بنا به یک مجموعه اقامتگاه سنتی دل انگیز تبدیل شد که دارای هتل، رستوران، قهوه خانه و کافی شاپ، محل برگزاری کلاس، ورکشاپ، ایونت ها، غرفه های صنایع دستی و سالنی برای برگزاری جلسات است. از موارد جالب در کاروانسرای صفوی امین آباد این است که سقف کافی شاپ و قهوه خانه به صورت طاق چشمه ای آجری است، در سقف هتل یزدی بری و رسمی بندی کار شده است.

سقف های دوجداره گنبدی در سه فضای خان نشین دیده می شود، سقف تالار جلسه ها به صورت گره چین است و رستوران دارای سقف های مدور ساسانی است. همچنین یکی دیگر از نکات جالب توجه در این اقامتگاه، استفاده از اسامی آذرمیدخت، آرتا، آرمیتان، آتموس، آرشین، آتوسا و انوشه برای نامیدن اتاق های هتل این کاروانسراست که هر یک از آنها بانوان تأثیرگذار در دوره های هخامنشیان تا ساسانیان بوده اند.

جهانشاه محمدخدایی، مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد اظهار کرد: هنگامیکه اصفهان در دوران صفویه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، شاه عباس یکم به منظور بازسازی و احیای جاده ابریشم نسبت به احداث کاروانسراهای بسیاری اقدام کردد که از جمله ویژگی های مشترک کاروانسراهای این دوره میتوان به حجره ها، طاق ها، اندرونی ها و بیرونی های متعدد اشاره کرد. کاروانسرای صفوی امین آباد نیز مانند سایر کاروانسراهای فلات مرکزی ایران به قرن دهم هجری قمری یعنی دوران صفویه باز می گردد و هرچند سازه اصلی این بنا یک قلعه نظامی متعلق به ساسانیان است که این بخش از سنگ ساخته شده و وظیفه اصلی کسانی که در این قلعه حضور داشتند، حفظ امنیت راهها و ساماندهی منطقه بوده است.

البته در روستای امین آباد قلعه مسکونی قدیمی دیگری نیز با بیش از هزار سال قدمت و از خشت و گل وجود داشت که متأسفانه در سال 71 بطور کامل تخریب شد.

او ادامه داد: کاروانسرای صفوی امین آباد در جنوب استان اصفهان و در مسیر جاده اصفهان به شیراز و بطور مشخص بین شهرهای شهرضا در استان اصفهان و ایزدخواست در استان فارس واقع شده است. به عبارتی این بنا در منتهی الیه جنوب اصفهان قرار گرفته و از اصفهان130 کیلومتر، از شهرضا 40 کیلومتر و از شیراز 350 کیلومتر فاصله دارد. جاده اصفهان به شهرضا یکی از جاده های شاهی ایران بوده و درواقع جاده مواصلاتی شمال به جنوب ایران بالغ بر هزار سال سابقه دارد و معبر ورودی قلب پادشاهی ساسانی را تشکیل میداد و اهمیت بسیاری داشته است؛ بنابراین این مکان از نظر استراتژیک حائز اهمیت است.

محمدخدایی با اشاره به نام امین آباد گفت: وجه تسمیه نام امین آباد از این جهت است که در قدیم اگر کاروانی به این روستا تردد میکرد و به دلایلی نمیتوانست مال التجاره خود را همراه ببرد، آن را در این کاروانسرا به امانت میگذاشت و پس از بازگشت، آن را دریافت میکرد. به همین دلیل این روستا به امین آباد یا امن آباد شهرت یافت.

او افزود: این قلعه ساسانی اگرچه در دوره صفوی به کاروانسرا تبدیل شد، اما همچنان بخشی از قوای نظامی در این مکان باقی ماند تا در صورت نیاز به عنوان یک پاسگاه نظامی از آن استفاده شود و تا اوایل دوره پهلوی دوم نیز کماکان به عنوان پاسگاه مورداستفاده بود، از دیگر شواهد این موضوع وجود بقایای یک فرودگاه هواپیمایی تک موتوره در عمق یک کیلومتری همین آبادی بود که در زمان رضا شاه تأسیس شد، ولی متأسفانه بعدها به دلیل نداشتن متولی بطور کامل از بین رفت.

مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد با بیان اینکه این بنا یکی از معدود کاروانسراهای عصر صفویه با پلان 8 ضلعی است که در تمام گوشه های خارجی آن درمجموع 8 برج طراحی شده که علاوه بر زیبایی و استحکام بنا، در تأمین امنیت کاروانیان نیز اثرگذار بوده، تصریح کرد: عنصر 8 ضلعی از نمادهای نظامی گری پایگاه های نظامی ساسانی بشمار می رفت که در عصر صفوی به عنوان یکی از کاروانسراهای برون شهری تغییر کاربری یافت. برخی از کاروانسراها یا درون شهری یا برون شهری یا روز استراحت و شب اقامت هستند که کاروانسرای صفوی امین آباد از نوع برون شهری و هم روز استراحت و هم شب اقامت بوده است.

محمدخدایی پیرامون اینکه کاروانسرای صفوی امین آباد یکی از مجموعه های اقامتی شهرضا به شمار می رود، توضیح داد: در سال 1376 طرحی به نام پردیسان در کشور رقم خورد که هدف از آن شناسایی ابنیه تاریخی و بازسازی و مرمت آنها بود. براساس این طرح 128 ابنیه در ایران شناسایی و از این تعداد حدود 77 بنا مرمت شد که از میان بناهای مرمت شده نیز تعداد بنا 10 بنا بطور صد درصد مرمت شدند. آغاز مرمت کاروانسرای صفوی امین آباد نیز از سال 1376 آغاز شد، اما ناتمام باقی ماند و دولت نهم را نیز تجربه کرد ولی بازهم به اتمام نرسید تا اینکه به دولت سیزدهم رسید.

به این ترتیب در حالی که یک طرح بلند مدت ملی وقتی رقم خورده بود و باید طی 15 سال به پایان می رسید به مدت 24 سال معطل ماند و در نهایت، سال 1396 ما در هلدینگ آرمانی که مرمت قلعه شور و انگورستان ملک را نیز در دست انجام داشت تقاضا کردیم که به موضوع مرمت این بنا ورود کنیم.

او اضافه کرد: پس از موافقت، مرمت کاروانسرای صفوی امین آباد از سال 96 آغاز و سال 98 به پایان رسید و به یک مجموعه اقامتگاه سنتی تبدیل شد، ولی متأسفانه افتتاح آن با ورود کرونا ویروس در جهان هم زمان شد و یک سال بطور کامل تعطیل بود. همچنین از اوایل سال 1400 نیز شش دوره پیک کرونا را تجربه کردیم و در این بنا بطور مداوم باز و بسته میشد تا اینکه بطور رسمی از مرداد امسال با سفر استانی رئیس جمهور به اصفهان بازگشایی شد.

مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد که دارای دکترای فناوری اطلاعات سلامت است، ادامه داد: 90 درصد درصد کارکنان از اهالی امین آباد هستند و در حال حاضر در هتل 3 نفر، در کافی شاپ و قهوه خانه 4 نفر، در قسمت پذیرش رستوران 4 نفر و در آشپزخانه نیز 4 نفر مشغول بکار هستند، اما در صورت رونق گردشگری، امکان اشتغال تا 43 نفر پیش بینی شده است.

مدیر کاروانسرای صفوی امین آباد با بیان اینکه یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم نداشتن تابلوی های معرفی بین راه است، بیان کرد: بیشتر از دو سال است که تلاش می کنیم و در واقع می جنگیم تا تابلوهای بین راهی برای معرفی کاروانسرای صفوی امین آباد نصب شود و علی رغم 85 میلیون تومان هزینه، اجازه نصب تابلوها داده نشده است. در نهایت به ما اعلام کردند شما به عنوان سرمایه گذار باید 500 متر از سمت چپ و راست جاده را از محور خریداری و جاده سازی کنید و راهی به پارکینگ محل کاروانسرا بدهید! من به آنها عرض کردم پس نقش اداره راه و شهرسازی چیست؟ اینطور پاسخ دادند که شما سرمایه گذار هستید و اینجا پول پارو می کنید!

محمدخدایی تأکید کرد: مهمترین دغدغه ما نداشتن تابلوهای بین راهی است. کسی که از اصفهان به سمت شیراز حرکت می کند از ورودی شهرضا اطلاعات و تابلویی درباره کاروانسرای صفوی امین آباد نمی بیند. از سمت شیراز نیز نزدیکترین شهر به این کاروانسرا ایزدخواست است که از این شهر به سمت شهرضا نیز تابلوی از این کاروانسرا وجود ندارد.

او با بیان اینکه دانشگاه هنر اصفهان می تواند از کاروانسرای صفوی امین آباد بطور رایگان برای برگزاری دروس عملی خود استفاده کند، گفت: تاکنون جلسه رسمی بزرگداشت مقام زن از سوی فرماندار شهرضا در این کاروانسرا برگزار شده و شهردار و اعضای شورای شهر نیز در این مکان حضور یافته اند، پایان اردیبهشت سال گذشته نیز دومین نشست اتحادیه بومگردی های استان اصفهان در کاروانسرای صفوی امین آباد برگزار شد اما با وجود اینکه بطور رسمی از دانشگاه هنر اصفهان نیز تقاضا کردیم، هر یک از دانشکده ها می توانند 3 واحد از درسهای عملی خود را در این مکان بگذرانند و از آن به عنوان یک محیط علمی بهره ببرند، اما پاسخی از سوی آنها داده نشد. در حالی که می توانند از این مکان به صورت رایگان بهره ببرند تا جامعه علمی ایران و جهان بدانند چنین بنایی مرمت شده و حرفی برای گفتن دارد.

کاروانسرای صفوی امین آباد یکم دی 1348 با شماره 884 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.