نگاهی به وضعیت دستکند زیرزمینی تفرش و بازگشایی آن

ایلنا/ این خبر پیرامون نگاهی به وضعیت دستکند زیرزمینی تفرش و بازگشایی آن برای شما نوشته شده است.

شهر زیرزمینی و دستکند تفرش محوطه ای تاریخی باستانی در شهر تفرش است که کاوش این محوطه به سفارش شهرداری تفرش و توسط گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور در سال 1398 آغاز شد. شنیده ها حکایت از انجام دو مرحله کاوش در این محوطه دارند اما بنظر می رسد که کاوش این محوطه باستانی هنوز بطور کامل به پایان نرسیده است.

براساس داده های باستان شناسان، این محوطه دارای سه طبقه استقراری بوده و با 150 هکتار وسعت، قدمت آن به بیش از 1000 سال می رسد و متعلق به دوره سلجوقی است. راههای دسترسی به این محوطه در زمانه تاریخی خود به دلایلی پر و بسته شده و این دوره از بعد از دوره تاریخی ایلخانیان در معرض دسترس انسان نبوده است.

سعید حیدری (باستان شناس و کنشگر میراث فرهنگی) در خصوص دستکند زیرزمینی شهرستان تفرش (فاز 2) منسوب به دیاوار و وضعیت کنونی این مجموعه گفت: این دستکند در آبان 1399 توسط مهدی موسوی نیا کاوش شد و در تاریخ 7/6/1400بدون استحکام بخشی به بهره برداری رسید و شرکت توسعه عمران تفرش در تاریخ 2/1/1401 بهره برداری دستکند را به عهده گرفت، در شهریور 1401 حفاری غیرمجاز در دستکند زیرزمینی (فاز 1) در روز روشن زیر سایه مسئولین در حال انجام بود که با گزارشات مردمی به پژوهشکده میراث فرهنگی و فرستادن بازرسین پژوهشکده دستکند پلمپ شد.

او پیرامون نگاهی به وضعیت دستکند زیرزمینی تفرش و بازگشایی آن ادامه داد: طبق بازرسی بازرسان میراث فرهنگی از دستکند زیرزمینی (فاز 2) که در حال بهره برداری بود، آنها متوجه خطر ریزش این دستکند شدند. لذا با توجه به همین استناد، خبر خطر ریزش دستکند همراه با گزارش های مردمی به دادگستری شهرستان تفرش و فرماندار ارسال شد. با توجه به گزارشهای مردمی و پیگیری های متعدد علاقمندان به میراث فرهنگی، کارشناسان دادگستری با بازرسی از این دستکند به شرکت توسعه عمران تفرش یک ابلاغیه در تاریخ 16/8/1401 با فرصت یک ماهه برای رفع نواقص و استحکام بخشی ارسال کردند.

اما با تمام شدن مهلت داده شده جهت رفع نواقص، شرکت توسعه عمران همچنان به بهره برداری از این دستکند ادامه داد. سرانجام در بهمن 1401 این دستکند به دستور قضایی پلمپ شد. با توجه به اینکه شرکت توسعه عمران تفرش آیتمی به عنوان بهره برداری از امکان گردشگری در اساسنامه خود نداشت اما شهردار تفرش بدون ترک تشریفات، دستکند را به شرکت توسعه عمران واگذار نمود که یک تخلف آشکار است.

حیدری خاطرنشان کرد: در تاریخ 13/6/1401 دانشگاه شهید بهشتی جهت استحکام بخشی از این دستکند اعلام آمادگی نموده اما با مخالفت مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی مواجه شد بعد از این نیز شرکتهای دیگری به همین منظور اعلام آمادگی نمودند اما در تاریخ 17/11/1401 و طی جلسه ای در مورخ 4/12/1401 با انعقاد قرارداد با شرکت چکامه کهن تفرش، سهامدار شرکت توسعه عمران، مبنی بر رفع خطر و استحکام بخشی به تفاهم رسیدند که بازهم تاکنون هیچ اقدامی در جهت رفع خطر و انجام استحکام بخشی صورت نگرفته است.

این در حالی است که حدود دو ماه پیش، بخشی از این دستکند ریزش کرد. شنیده ها حاکی بر این است که شرکت توسعه عمران بدون رفع نواقص و استحکام بخشی لازم باتوجه به رطوبت نسبتا بالا در این سازه که باعث ریزش این دستکند خواهد شد، سعی در بازگشایی آن در ایام نوروز 1402 دارد. این کار بدون توجه به خطرات احتمالی انجام می گیرد. حال آنکه با توجه به شرایط کنونی احتمال خطر و مواجه شدن با متروپل دیگری می رود.

حسین محمودی (معاون میراث فرهنگی استان مرکزی) پیرامون نگاهی به وضعیت دستکند زیرزمینی تفرش و بازگشایی آن گفت: شهرداری که دستکند و بهره برداری از آن را در اختیار دارد، شرکت مشاوری برای رفع خطر اضطراری گرفته که قرار است طرح خود را ارائه و شهرداری آن را اجرا کند تا به صورت موقت برای چند ماه آینده شاهد بازگشایی دستکند زیرزمینی شهرستان تفرش باشیم.

او درخصوص اجرای طرح رفع خطر اضطراری و اینکه آیا ایمن سازی صورت گرفته یا خیر گفت: هنوز این طرح اجرا نشده و از این رو هنوز امکان بازدید از مجموعه دستکند زیرزمینی تفرش فراهم نیست. اگر این طرح اجرا و بعد از بازدید کارشناسان میراث مورد تایید قرار گیرد، اجازه بازگشایی و بازدید از این مجموعه داده می شود. هنوز چند روز تا نوروز 1402 باقی مانده است. البته فعلا طرحی به ما ارائه نشده که بتوانیم رفع خطر را تایید یا تکذیب کنیم. تایید ما نیز منوط به نظر مشاور است و اگر مشاور تایید کند که این مجموعه می تواند بازگشایی شود، نظر او را تایید می کنیم. ضمن آنکه مشاور توسط ما معرفی و مورد تایید ماست. این مشاور گرید مرمت و ابنیه دارد و کارهای مشابهی نیز انجام داده است.

محمودی تصریح کرد: چند نقطه در مجموعه شهر دستکند تفرش امکان ریزش دارند. شاید برای مثال طرح اضطراری رفع خطر اینگونه ارائه شود که اگر در فلان نقطه دو شمع و دو تیرک زده شود فعلا می تواند به صورت موقت مورد استفاده قرار گیرد. این طرح یک طرح رفع خطر اضطراری است.

معاون میراث فرهنگی استان مرکزی همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر آنکه اگر به هر دلیلی اجازه بازدید از این مجموعه داده شود و اتفاقی گردشگران را تهدید کند و حادثه ای رخ دهد چه کسی پاسخگو خواهد بود، گفت: قطعا شرکت مشاور باید پاسخگو باشد.

او همچنین در خصوص کاوش باستان شناسان در مجموعه دستکند تفرش و اینکه گفته می شود کاوش غیرمجاز در این مجموعه صورت گرفته و شنیده ها حاکی از کشف و خروج تعدادی از آثار بدست آمده در این کاوش ها و فروش آنها در کشورهای عربی است، گفت: چنین چیزی نیست. تنها دریچه ورودی قرار بود ساماندهی شود و کاوشی در میان نبود. حتی شخصی که یک فصل کاوش انجام داد، مدارک خود را به پژوهشگاه میراث و گردشگری ارائه داد و مجوز لازم برای این کار را داشت و البته همان فرد به دلیل حرف و حدیث های بوجود آمده دیگر برای کاوش به این محوطه نیامد.

معاون میراث فرهنگی استان مرکزی افزود: من در جریان اشیای بدست آمده و نتیجه کاوش در این دستکند نیستم و دقیق نمی دانم چه چیزهایی بدست آمده است.

بهرنگ مقدسیان (مدیرعامل شرکت توسعه عمران) به عنوان بهره بردار از مجموعه دستکند تفرش نیز درخصوص وضعیت این مجموعه گفت: یکسری کارهای مقدماتی است که شهرداری باید انجام دهد تا مجموعه برای بازگشایی و بازدید آماده شود. از جمله این اقدامات میتوان به نورپردازی و ایمن سازی بخش های خاصی از مجموعه اشاره کرد که البته چیز خاصی هم نیست.

او درخصوص طرحی که قرار است برای رفع خطر اضطراری در این مجموعه اجرا شود نیز گفت: تیم مشاور قرار است طرح مورد نظر را ارائه دهد. البته تاکنون چند بار طرح ارائه شده و در دست بررسی است. ما به عنوان بهره بردار فعال هستیم و در واقع تمام کارها باید توسط شهرداری به عنوان متولی امر انجام شود و در نهایت مجموعه را تمام و کامل در اختیار بهره بردار که ما هستیم، قرار دهد تا بتوانیم از آن استفاده کنیم.

مقدسیان معتقد است: ایمن سازی که از آن برای مجموعه دستکند تفرش یاد می کنیم کار خاصی نیست و احتمال خطر در آن بالا نیست. در واقع سازه های ایمنی احتمالی را در چند نقطه قرار می دهند تا شرایط برای بازدید عموم فراهم شود. سعی برآن است تا مجموعه برای بازدید نوروز آماده شود.

او در پاسخ به این سئوال که آیا این کارها در پی ریزش های این مجموعه صورت می گیرد، گفت: خیر ریزشی در کار نبوده و تاکنون هیچ ریزش در کار نبوده و خودمان آنجا مشغول به کار هستیم.

مجید قنبری (شهردار تفرش) نیز درخصوص وظایف شهرداری درخصوص رفع خطر و طرحی که قرار است توسط شرکت مشاور ارائه شود، گفت: فعلا در حال پیش بردن کار هستیم و در واقع شرکت چکامه کهن تفرش توسط اداره میراث فرهنگی به شهرداری تفرش معرفی شده و قرار است قرادادی منعقد شود تا طرح مشاوره ای خود را اعلام کند تا برای تایید به میراث فرهنگی ارسال کنیم. البته قرار است طرح و اجرای کار توسط شرکت چکامه کهن تفرش انجام شود و قرار شد درخصوص اجرایی شدن این طرح توسط خودشان یا ما اطلاع دهند.

او ادامه داد: اگر اجرای طرح رفع خطر به شهرداری واگذار شود بعد از تایید میراث فرهنگی اجازه بازدید می دهیم. ایمن سازی در چند نقطه از دستکند انجام می شود و هوادهی موقت نیز صورت خواهد گرفت.

شهردار تفرش در پاسخ به این سئوال که در شرایط فعلی آیا ضروری است که طرح رفع خطر اضطراری در مجموعه اجرا و برای نوروز اجازه بازدید داده شود، گفت: سعی ما بر آن است که در ایام نوروز بازگشایی شود اما اگر مورد تایید قرار نگیرد، این کار را متوقف می کنیم. تاییدیه کار می تواند پاسخگوی اتفاقات و حوداثی باشد که ممکن است رخ دهد.

او با تاکید بر آنکه مجموعه دستکند تفرش مشکلات زیادی برای بازگشایی و بازدید عموم ندارد، درخصوص چرایی پلمپ این مجموعه در بهمن گفت: مشکل وجود دارد اما زیاد نیست و باید رفع خطر شود. باید دید پروسه کار چقدر طول میکشد.

شهردار تفرش همچنین درخصوص شرکت مشاور که قرار است طرح رفع خطر اضطراری برای مجموعه دستکند تفرش ارائه دهد، گفت: شرکت چکامه کهن تفرش مورد تایید میراث فرهنگی است و همچنین یکی از سهامداران شرکت توسعه عمران نیز هست و قرار است طرح رفع خطر و استحکام بخشی را ارائه دهد.