لرده دوزی با قدمتی بیش از 500 سال توسط زنان روستایی هنوز زنده نگه داشته شده است

ایسنا/ براساس خبرهای واصله، لرده دوزی با قدمتی بیش از 500 سال توسط زنان روستایی هنوز زنده نگه داشته شده است.

«لرده دوزی روستای بیابانک» از هنرهای قدیمی استان سمنان است که زنان روستایی این استان هنوز آن را زنده نگه داشته اند. قدمت «لرده دوزی» بنا به گفته هنرمندان قدیمی روستا دست کم به بیش از 500 سال می رسد.

«لرده دوزی» مجموعه ای از هنرهای دستی مانند تکه دوزی، گل دوزی، بخارا دوزی، خامه دوزی، پولک دوزی، قیطان دوزی، ساقه دوزی، سیاه دوزی، زری دوزی و سرمه دوزی است. «لرده» به معنای یک سطح صاف است که این فرآیندهای هنری روی آن پیاده سازی می شود. پارچه ابریشمی، پولک مسی، نخ دست دوز، تکه هایی از پارچه مخمل، سوزن، نوار قیطان، نخ کاموا، سکه و غیره از مواردی است که برای «لرده دوزی» استفاده می شود.

در هنر «لرده دوزی»، ابتدا طرح را روی پارچه زمینه ابریشمی می کشند و با توجه به طرح مورد نظر از هنرهای تکه دوزی، پولک دوزی، خامه دوزی و... استفاده می کنند. اگر در طرح مورد نظر قرار بر استفاده از تکه دوزی باشد، تکه را از پارچه ای با رنگ مخالف و از جنس مخمل آماده می کنند. معمولا در سوزن دوزی ها پارچه تکه با دوخت دندان موشی و ساقه دوزی یا دوخت ساده به پارچه زمینه متصل می شود ولی در «لرده دوزی» تکه را با پولک مسی به پارچه زمینه توسط نخ دست دوز متصل می کنند که این روش یکی از وجوه تمایز «لرده دوزی بیابانک» نسبت به سوزن دوزی های دیگر مناطق است.

در لرده دوزی همیشه دور کادر طرح مورد نظر از پولک دوزی استفاده می شود که به صورت منسجم و متصل به هم دوخته می شود و در آخر کار بعد از آسترکشی با پارچه کرباس، لبه کار با قیطان هایی که روی کار جلوه بهتری دارد، تزئین می شود. در «لرده دوزی» پولک های مسی در کنار هم و با فاصله دوخته می شوند و هیچگاه روی هم قرار نمی گیرند.

طرح های مورد استفاده در لرده دوزی نیز منحصر بفرد و شامل طرح های ملی و بومی بوده که هر یک معنا و مفهوم خاصی دارد، مانند طرح بز باستانی ایرانی، طرح «اله کوه» بیابانک یا همای سعادت که از همای سعادت در سرخ کوه بیابانک اقتباس شده است و به نوعی قدیمی ترین طرح لرده دوزی بشمار می آید. در این طرح مثلث های کناری، نماد دور کردن شر و بدی، پولک های محرابی شکل نماد معنویت و قاصدک نیز نماد برکت و خوبی است.

یکی دیگر از طرح های مورد استفاده، طرح سرو زندگی است که نماد حیات و چرخش زندگی است. همچنین طرح آدمک نماد تکامل انسان در زندگی، طرح نیلوفر آبی یا لوتوس نماد برکت، زایش و آزادی (در این طرح پرنده روی نیلوفر آبی با ساقه گندمی در دهان در حال پرواز است)، طرح اسب شطرنجی نشان سرعت در زندگی و آزادگی و طرح پیچک نماد عشق و علاقه، پیوند و محبت (در این طرح در گل و بوته های یک در میان نیز به صورت زوج و فرد نشان نر و ماده است) از طرح هایی هستند که در «لرده دوزی» استفاده می شوند.

هانی رستگاران، مسئول ثبت آثار و حرائم میراث ملی استان سمنان با بیان این توضیحات درباره «لرده دوزی» میراث ملی سمنان گفت: یکی از ویژگی های مهم این هنر و حرفه، انتقال بین نسلی آن است که از مادران به دختران نسل به نسل انتقال یافته است و مادران روستایی برای حفظ و انتقال آن، این هنر را به طور رایگان آموزش می دهند. در واقع دو تا از اصلی ترین ویژگی یک اثر ناملموس برای ثبت این است که نخست پذیرای جامعه محلی باشد که بخواهند این اثر را ثبت و از آن پاسداری و حفاظت کنند و دوم اینکه این اثر زنده باشد و در توالی نسل ها خود را بروز دهد. «لرده دوزی» هر دو ویژگی را با خود همراه داشت و در حال حاضر یکی از آثار ثبت شده در فهرست میراث ناملموس استان است و برای حفاظت از آن آموزش های گوناگون برگزار می شود و با کلاسهای آموزشی در حال ترویج است.

او افزود: زنان روستای بیابانک با پرداختن به هنر «لرده دوزی» علاوه بر تأمین نیازمندی های خانواده با فروش مازاد تولیدات خود سهم قابل توجهی در تامین معاش خانواده بر عهده دارند. بانوان این روستا امروزه با عشق و علاقه خاصی به این فن پرداخته و آن را میراث پیشینیان خود می دانند. روستای بیابانک هم از جمله آثار تاریخی ارزشمند سمنان است که بافت تاریخی آن در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. از دیگر اقدامات حفاظتی از این هنر دستی، تأسیس کارگاه های «لرده دزوی» در بافت تاریخی روستاست که بازدید گردشگران از این کارگاه های سنتی سبب توسعه و رونق گردشگری می شود.

«لرده دوزی» با شماره ثبت 2591 در 25 بهمن 1400 به ثبت رسیده است.