آیین علم سلام در روستای محمودآباد بیرجند بیش از 500 سال قدمت دارد

ایرنا/ براساس آخرین گزارشات منتشر شده، آیین علم سلام در روستای محمودآباد بیرجند بیش از 500 سال قدمت دارد.

خراسان جنوبی با تاریخ کهن یکی از مناطقی است که آیین های مذهبی متعدد از گذشته های دور تاکنون در این خطه به یادگار مانده و همچنان با شور و شعور برگزار می شود.

این استان 18 آیین عزاداری ثبت شده در فهرست میراث معنوی (ناملموس) کشور دارد و روستای محمودآباد از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند با آیین «علم سلام» شهرت پیدا کرده است.

آنطور که ریش سفیدان روستا تخمین می زنند، قدمت این آیین به حدود 500 سال قبل بر می گردد و هر سال مردم محمودآباد با شکوه تر از سال قبل میزبان هیات های عزاداری چند روستای دیگر هستند تا گرد هم از رشادت و عظمت علمدار دشت کربلا یاد کنند.

محمدعلی خسروی از پیرغلامان روستای محمودآباد است که این آیین را از گذشته های دور به یاد دارد و حتی اجدادش به شرکت در آیین «علم سلام» روز هشتم ماه محرم پایبند بوده اند.

وی با بیان اینکه علم نمادی از یک وقف قدیمی در روستاست، گفت: شخص روحانی که در قدیم مسئول آموزش قرآن روستا بوده، علم حضرت عباس (ع) را به عنوان نشان وقف برپا کرده است.

این پیرغلام افزود: از آن زمان به بعد هر سال در روز هشتم محرم از روستاهای چاج، بهدان، خراشاد و اکبرآباد عزاداران میهمان علم حضرت عباس در محمودآباد هستند و به صورت دسته جمعی عزاداری می کنند.

مهدی محمودآبادی یکی دیگر از اهالی روستاست که از دوران کودکی در آیین علم سلام شرکت کرده است.

وی با اشاره به شور و حال منطقه در روز هشتم محرم گفت: زمان های قدیم هیات ها از سمت پایین روستا وارد می شدند و در رودخانه محلی بود که مراسم علم سلام انجام می شد.

محمودآبادی ادامه داد: مردان روستا پشت سر علم ها به استقبال هیات های میهمان می ایستند، بانوان هم از ظهر روز هشتم در حاشیه رودخانه به تماشا می نشینند و تا غروب مراسم عزاداری و علم سلام طول می کشد.

وی با اشاره به نحوه عزاداری تجمیعی هیات های مذهبی گفت: بعد از مراسم علم سلام هیات محمودآباد در 2 طرف ورودی آرامگاه شیخ محمود که از عارفان مدفون در این روستاست صف می کشند و هیات های میهمان پس از ورود به محوطه آرامگاه به عزاداری می پردازند.

به گفته وی، ابتدا زنجیرزنان بعد سینه زنان به ترتیب سن وارد محوطه می شوند تا عزاداری انجام شود و در پایان مراسم، هیات روستای بهدان به اجرای مراسم «حسن حسین» می پردازد که از جلوه های ویژه عزاداری روز هشتم محرم است.

رئیس هیات صاحب الزمانی (عج) روستاهای محمود آباد و عباس آباد درباره تاریخچه این آیین گفت: این رسم از زمان های قدیم نسل به نسل منتقل شده و منقول است که شخص خیری این علم را برای حفظ موقوفه ای با نیت عزاداری برپا کرده است.

جمشید محمودآبادی که این سنت را از 50 سال گذشته به یاد دارد، افزود: اجداد ما نیز این آیین را اجرا می کردند از این رو میتوان قدمت آن را بیش از 500 سال تخمین زد.

وی بانی اول برپایی علم را شخصی به نام «کربلایی آقا سید رضا» عنوان کرد و گفت: این شخص روحانی بوده و مسئولیت آموزش قرآن اهالی روستا را در زمان های قدیم برعهده داشته است.

رئیس هیات صاحب الزمانی گفت: با توجه به اینکه اولین ملک برای عزاداری در روستای محمودآباد وقف شده بود، برای اجرای نیت از روستاهای همجوار دعوت می شد که پس از گذشت چند سال کربلایی آقا سید رضا علم حضرت عباس (ع) را برپا کرد و با آن به استقبال هیات های میهمان رفت.

وی ادامه داد: این علم سالهای بعد به نسل آینده منتقل شد و رسم هنوز مطابق گذشته حتی با شکوه تر اجرا می شود.

محمودآبادی با بیان اینکه نیت موقوفه توزیع نان بین عزاداران بوده است، گفت: آن زمان به احترام موقوفه و حرمت عزاداری جمعیت زیادی از روستاهای برزج، کفکی، خراشاد و بهدان به محمودآباد می آمدند و مراسم روضه خوانی نیز اجرا می شد.

وی اضافه کرد: با افزایش جمعیت عزاداران، موقوفه نیز گسترده تر شد و حتی متولیان در روستاهای دیگر با همین نیت وقف هایی انجام دادند اما رسم «علم سلام» به همان روال سابق ادامه یافت.

رئیس شورای اسلامی روستای محمودآباد با بیان اینکه اولین مجالس روضه نیز از این روستا آغاز شد، گفت: عزاداران سایر روستاها با علم های خود به محمودآباد می آیند و هنگام ورود، علم های 2 روستا را مقابل یکدیگر قرار داده و با خواندن اشعاری از عظمت و رشادت حضرت عباس (ع) یاد می کنند.

وی با اشاره به گسترده تر شدن این مراسم در سالهای اخیر افزود: تلاش شده که عزاداری بعد از آیین علم سلام را گسترش دهیم و از فرصت حضور هیات های چند روستا برای تجمیع عزاداری به شکل باشکوه استفاده کنیم.

محمودآبادی اظهار کرد: حتی 40 سال قبل که روستا برق نداشت به وسیله یک موتور برق، تلویزیونی را در محلی از روستا مستقر کرده و با همت یکی از اهالی که آن زمان فیلمبردار ماهری بود، مراسم را پخش کردیم.

رئیس هیات صاحب الزمانی روستاهای محمودآباد و عباس آباد یکی از آثار مهم این مراسم را ایجاد فضای صمیمی بین روستاهای همجوار عنوان کرد و گفت: گزارش هایی نیز در رسانه ها از جمله صدا و سیمای خراسان آن زمان وجود دارد.

وی با بیان اینکه روستای خراشاد به واسطه ارتباط قومی و قبیله ای با محمودآباد در اجرای آیین «علم سلام» پیش قدم بوده است، افزود: از چند سال گذشته که مجتمع فرهنگی و مذهبی روستای محمودآباد با زیربنای هزار و 700 متر مربع در 2 طبقه آماده شد عزاداری بعد از آیین سلام باشکوه برگزار می شود.

محمودآبادی با تاکید بر اینکه وقف مد نظر برای عزاداری روز هشتم باید برای آیندگان ماندگار بماند، اظهار کرد: تلاش می شود که این اثر معنوی با همکاری میراث فرهنگی به ثبت ملی برسد.

بخشی از اشعار آیین «علم سلام» بعد از سلام و صلوات از سوی هیات میهمان به این شرح است: ای شه کربلا سلام علیک/ ای به غم مبتلا سلام علیک/ ای سرت بی تن و تنت بی سر شده در کربلا سلام علیک/ و در ادامه هیات میزبان پاسخ می دهد؛ علی ناصران شه تشنه لب علیک سلام/ ز صدق گریه کنان روز و شب علیک سلام/ مگر نه اید خبر از مراتب امروز/ نشسته جن و ملک در تعب علیک سلام.

کارشناسان میراث فرهنگی با اشاره به جمعی بودن این آیین معتقدند که آیین های سنتی علاوه بر عزاداری برای سید و سالار شهیدان جنبه اتحاد و همگرایی دارند. لذا با رعایت امانتداری باید حفظ شوند.