کاربری طبقه پایین کاخ سبز در سعدآباد چه بود؟

ایرنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که کاربری طبقه پایین کاخ سبز در سعدآباد چه بود؟

بنایی با زیربنای بیش از 1203 مترمربع، با نمای سنگ مرمرهای سبز از سنگهای سبز منحصر بفرد معادن خمسه زنجان، به همین دلیل به کاخ سبز معروف شد. بنای اولیه این کاخ نیم طبقه ای متعلق به علیخان والی از زمین داران سرشناس قاجار بوده است که توسط رضاخان در زمان سردار سپهی در سال 1301 به مبلغ هفت هزار تومان خریداری شد. سپس میرزا جعفرخان معمارباشی بی آنکه ساختمان قبلی را از بین ببرد، کاخ تابستانی وی را پس از هفت سال تلاش بر روی آن ساخت.

حجاری های بسیار زیبا مزین شده هنر دست استاد حسین خان زنجانی معروف به حجارباشی، انواع هنرهای ایرانی شامل آیینه کاری، گچ بری، حجاری، تذهیب، خاتم کاری، آثار اساتید به نامی چون شیخان، حاج علی آخوندی، حسین طاهرزاده بهزاد، صنیع خاتم شیراز با نرده های چوبی پلکان کاخ به سبک حجاری های سربازان مادی، پارسی، هخامنشی در تخت جمشید منبت کاری شده اثر استاد مختاری است.

در مصالح این بنا از سرب استفاده شده است که از خرد شدن سنگها به علت تغییرات آب و هوایی جلوگیری می کند، چهار ستون سفید رنگ در بالای پلکان ها از سنگ مرمر سفید رنگ بدون رگه معادن کارارا در ایتالیا، همراه با دو کتیبه نصب شده بیرون ساختمان به دولت ایران اهدا گردیده و به دستور پهلوی اول در این مکان نصب گردیده است.

این کاخ در زمان پهلوی اول به کاخ سنگی و در زمان محمدرضا شاه به نام کاخ شهوند اما آنچه این کاخ را در تاریخ سیاسی جهان معروف کرده است، پیمان سعدآباد یا عهدنامه عدم تعرض است. پیمانی که در 17 تیر 1316 در این کاخ در سعدآباد تهران، میان چهار کشور ایران (رضا شاه پهلوی)، عراق (ملک غازی اول)، افغانستان (محمد ظاهرشاه) و ترکیه (مصطفی کمال آتاترک) به امضا رسید. دولت های امضا کننده این پیمان متعهد شدند که از مداخله در امور داخلی یکدیگر خودداری کنند، مرزهای مشترک را محترم بشمارند، از هرگونه تجاوز نسبت به خطوط مرزی یکدیگر خودداری ورزند و از تشکیل جمعیت ها و دسته بندی هایی جلوگیری کنند که هدف آنها اخلال در صلح میان کشورهای همجوار و هم پیمان باشد.

وسایل داخل کاخ سبز از عتیقه فروشی ها و حراجی های فرانسه خریداری شد

شیوا ضیغم پیرامون اینکه کاربری طبقه پایین کاخ سبز در سعدآباد چه بود؟ گفت: این ساختمان در دوره پهلوی اول ساخته شده است. رضاخان در دوره ای که سردار سپه بود این محوطه را از پسر علی خان والی خریداری کرد؛ دستور ساخت آن در سال 1301 صادر کرد و کار آن سال 1307 پایان یافت. علت نامگذاری این ساختمان به کاخ سبز، سنگ نماهای بیرونی این ساختمان که مرمر سبز است، البته پیش از پیروزی انقلاب اسلامی (دوره پهلوی دوم) به کاخ شهوند هم معروف بود.

مسئول کاخ موزه سبز افزود: این ساختمان دو طبقه است؛ طبقه بالا محل اقامت پهلوی اول بود و طبقه پایین (زیرزمین) به عنوان انبار استفاده میشد؛ البته در اواخر دهه 1340 خورشیدی به خواست پهلوی دوم این ساختمان بازسازی کلی شد و دو سوئیت طراحی شد، همه وسایل داخل اتاق ها تعویض و به وسایل جدید و مدرن روز تجهیز شد، این وسایل بیشتر از عتیقه فروشی ها و حراجی های فرانسه خریداری شد، همه این تزیینات همان زمان انجام شد. آن زمان میهمانان تراز اول خارجی که به ایران می آمدند و میهمان پهلوی دوم بودند، در این سوئیت ها اقامت می کردند.

ضیغم گفت: طبقه بالای این ساختمان تالار تشریفات یا تالار آینه معروف است و در زمان پهلوی اول همه آرایه های معماری این ساختمان از جمله آینه کاری ها، گچ بری ها، خاتم کاری ها و منبت کاری اینجا و اتاق های مجاور توسط استادکاران هنرمندان چیره دست ایرانی آن زمان انجام شده است.

مسئول کاخ موزه سبز تصریح کرد: فرش های داخل کاخ سبز در دوره پهلوی اول و توسط کارگاه های فرش بافی و منحصرا برای ابعاد و اندازه همان اتاق بافته شده است، فرش اتاق تشریفات که یکی از نفیس ترین بافته های موجود در کاخ سبز است 71 مترمربع و بافت کارگاه عمواقلی مشهد است که یکی از مشهورترین کارگاه های فرش بافی در دوران پهلوی اول است.

وی گفت: اتاق مجاور اتاق تشریفات، دفتر کار پهلوی اول بود، تزییات دیوار این اتاق خاتم کاری استاد صنیع خاتم شیرازی است، نقاشی های دیواری آن توسط استاد حسین طاهرزاده بهزاد کار شده است، دفتر کار پهلوی به اتاق خاتم معروف است زیرا بیشتر وسایل این اتقا خاتم کاری است، اتاق مجاور دیگر اتاق غداخوری خصوصی پهلوی اول بوده است.

آینه کاری و نقاشی های دیواری کاخ سبز مرمت می شود

ضیغم درباره مرمت بنای کاخ سبز گفت: این مجموعه در 2 دوره زیر نظر پژوهشکده مرمت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مرمت شده، اکنون هم درصدد هستیم آینه کاری و نقاشی های دیواری این کاخ را زیر نظر این پژوهشکده پاکسازی و مرمت کنیم.

وی موزه داری را جز مشاغل حساس دانست و گفت: بسیاری از نفایس ملی و تاریخی کشور باید حفظ و حراست شود تا به نسل های بعد تحویل داده شود، امیدوارم کسانی که در این رشته تحصیل و کار می کنند بتوانند از این مواریث ملی به خوبی حفاظت کنند.

مسئول کاخ موزه سبز گفت: کوشک احمدشاهی بنایی قدیمی و برای اواخر دوره قاجار است، اما کاخ سبز جدیدتر از آن اما جز قدیمی ترین کاخ های مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد است. ما همیشه پذیرای بازدیدکنندگان هستیم و راهنمایان هم مجموعه را چنان جذاب برای مردم توضیح می دهند تا بیبشتر به تماشای این مجموعه راغب شوند و دیگران را نیز به این موزه دعوت کنند.

پرده های اتاق خاتم در دوره پهلوی دوم تعویض شد

سحر عبداللهی امین اموال کاخ موزه سبز درباره اتاق کار پهلوی اول در این کاخ توضیح داد: این اتاق از تزیینات بسیار زیبای ایرانی پوشیده شده است، تذهیب کاری های روی دیوار کار استاد حسین طاهرزاده بهزاد است، در واقع تابلوهایی کنار هم در گوشه گوشه اتاق چیده شده که هر کدام از نظر طرح و نقشه با هم متفاوت است.

وی گفت: خاتم کاری های قسمت پایین این دیوارها هنر دست استاد صنیع خاتم شیرازی استاد بی بدیل خاتم کاری است، کارگاهشان همین جا دایر بوده است، بجز پایین دیوارها، کتیبه پرده ها و گل میخ های پرده ها، همچنین میزکار پهلوی اول و تعدادی میز دیگر از جمله میز پذیرایی همه خاتم کاری است؛ میز بزرگ وسط اتاق هم اثر خاتم کاری استاد صنیع خاتم است و میز کوچک هم خاتم کاری اثر استاد کشتی آرا شیرازی است. البته پرده های اتاق در دوره پهلوی دوم تعویض شدند، این پرده ها پته دوزی کرمان بوده که فقط مقدار کمی از آن باقی مانده است، بخش زیاد آن پوسیده شده بود.

فرش اتاق بافت تهران است اما کارگاهش مشخص نیست

عبداللهی درباره سایر وسایل اتاق پهلوی اول گفت: بجز وسایلی که محصول هنر ایرانی است، تعدادی اشیا عتیقه اروپایی اتاق کار او وجود دارد، دو کمد کوتاه (اثر آدرین دلورم (Adrien Delorme) هنرمند مشهور فرانسوی قرن هجدهم) که مبلمان لویی پانزدهم دهم در کاخ ورسای ساخته است، در گوشه های اتاق قرار دارد. که احتمالا خریده شده چون هیچ پلاکی مبنی برا اهدا ندارد؛ معمولا همان زمان این وسایل را از حراجی های هنری پاریس می خریدند.

امین اموال کاخ موزه سبز گفت: فرش این اتاق بافت تهران قدیم است و جز معدود فرش هایی است که از تهران باقی ماند. اسم کارگاه آن را نمی دانیم.

قرآن خاتم کاری هدیه حافظ اسد

عبداللهی گفت: لوستر اتاق کار پهلوی هم از اشیا شاخص این کاخ است ساخت فرانسه مربوط به دوره ناپلئون است، البته روشنایی این لوستر با شمع بود اما بعدا هنگام نصب در اینجا، با لامپ های برقی راه اندازی شد. درهای اتاق های کاخ سبز از چوب است، و منبتی کاری و اثر استاد علی مختاری از هنرمندان قدیمی گلپایگان روی هر کدام از درها یک داستان متفاوت از شاهنامه یا نمادهای تخت جمشید منبت کاری و روایت شده است.

امین اموال کاخ موزه سبز همچنین به قرآن خاتم کاری داخل اتاق اشاره کرد و افزود: این قرآن را حافظ اسد (رئیس جمهور فقید سوریه) به پهلوی دوم اهدا کرده است. خاتم کاری این قرآن نفیس مربوط به هنرمندان سوریه است.