بسیاری از لغات ایرانی کهن با اندک تغییری در زبان بلوچی به جا مانده اند

ایسنا/ براساس خبرهای واصله، بسیاری از لغات ایرانی کهن با اندک تغییری در زبان بلوچی به جا مانده اند.

از دیگر زبان ها و لهجه های ایرانی شرقی، پشتو است. پشتو، زبان محلی مشرق افغانستان و قسمتی از ساکنان سر حدات شمال غربی هندوستان است. هر چند زبان فارسی و عربی در این زبان نفوذ یافته ولی این زبان که در افغانستان بیش از گذشته مورد توجه بوده است، بسیاری از خصوصیات اصیل زبان های ایرانی را حفظ کرده و خود لهجه های مختلف دارد. در پشتو تشخیص جنس (مذکر و مؤنث) رایج است.

زبان پشتو صاحب آثار و ادبیات است، از جمله آثار شاعر معروف این زبان «خوشحال خان» را میتوان ذکر کرد. همچنین مقدار زیادی اشعار محلی و داستان و افسانه به این زبان موجود است. در ایامی که این زبان مورد نظر دولت افغانستان قرار گرفت، آثار متعددی به این زبان انتشار یافت.

در فلات پامیر میان افغانستان و هندوستان و چین و ترکستان، عده ای از زبان ها و لهجه های ایرانی رایج بوده است. عده کسانی که به هر یک از این زبان ها سخن می گویند معدود است و بعضی از این لهجه ها به تدریج رو به زوال رفته و برخی نیز از میان رفته است. این زبان ها به سبب دور بودن از مراکز و تغییرات اجتماعی توانسته اند بسیاری از خصوصیات صوتی زبان های قدیم ایرانی را محفوظ نگه دارند. مطالعه این زبان ها از لحاظ تحقیق زبان های کهن ایران اهمیت خاص دارد. بسیاری لغات اصیل زبان هند و اروپایی در این زبان ها، بخصوص در «وخانی» محفوظ مانده که در سایر زبان های ایرانی یا هندی به جا مانده است.

مهمترین زبان ها و لهجه های فلات پامیر عبارتند از وَخانی یا وَخی، اُرُشُری، یَزغُلامی، روشالی، سنگلیچی، ایدغه، اورموری، پراچی و... است.

در این زبان ها با وجود شباهت و نزدیکی آنها به یکدیگر میتوان دسته های مختلف تشخیص داد.

وخانی در این میان از دیگر زبان ها ممتاز است و ظاهرا بازمانده یکی از زبان های مستقل قدیم ایرانی است.

این زبان ها مانند سغدی و سکایی و آسی همه متعلق به دسته شمالی زبان های شرقی اند. اورموری و پراچی که در قسمت غربی تر و جنوبی تر افغانستان رایجند به دسته جنوبی زبان های شرقی تعلق دارند و با یکدیگر پیوسته و نزدیکند.

زبان ها و لهجه های دسته غربی کثرت و تنوع بیشتری دارند. اهم آنها بدین قرار است:

بلوچی در قسمتی از بلوچستان و همچنین در نواحی ترکمنستان شوروی رایج بود. در بلوچستان علاوه بر بلوچی زبان دیگری نیز به نام براهوی متداول است که از جمله زبان های بومیان هندوستان (قبل از نفوذ اقوام آریایی) بوده است.

بلوچی اصولا از گروه شمالی زبان های غربی است و بلوچ ها ظاهراً از شمال به جنوب کوچ کرده اند ولی بلوچی به علت مجاورت با زبان های شرقی ایرانی بعضی از عوامل آنها را اقتباس کرده است.

زبان بلوچی لهجه های مختلف دارد که مهمترین آنها بلوچی غربی و بلوچی شرقی است که هر یک تقسیمات فرعی دارند. اما روی هم رفته به علت ارتباط قبایل بلوچ با یکدیگر تفاوت میان این لهجات زیاد نیست.

بلوچی از بعضی زبان های دیگر غربی مانند فارسی محافظه کارتر است و بسیاری از لغات ایرانی کهن با اندک تغییری در آن بجا مانده است.