تخریب خانه ترابی باید یک هشدار برای جلوگیری از تخریب سایر خانه ها تلقی شود

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله، تخریب خانه ترابی باید یک هشدار برای جلوگیری از تخریب سایر خانه ها تلقی شود.

​موضوعی که مطرح شد دیدگاه دوستداران میراث فرهنگی خمینی شهر است که با تخریب خانه تاریخی ترابی و در نامه ای به قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ضمن این هشدار، خواستار پیشگیری از تخریب بافت تاریخی خمینی شهر شده اند.

اما تخریب خانه تاریخی ترابی و دیوارکشی در محل آن در حالی انجام شد که در جلسه مورخ 29 تیر 1401 شورای عالی شهرسازی و معماری توقف اجرا و بازنگری طرح جامع در محدوده بافت تاریخی خمینی شهر توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تصویب و 26 مرداد 1401 به استاندار این شهرستان ابلاغ شد. این مصوبه به این دلیل صادر شد که نتیجه اقدامات اجرایی توسعه و تعریض معابر براساس مصوبات پیشین و طرح جامع در بافت خمینی شهر منجر به ایجاد زمینه تخریب بافت تاریخی بلافصل جدید و گسترش آن به درون بافت، تهدید ساختار اصلی شهر و تعرض به عرصه و حرایم بناهای تاریخی و تغییرات اساسی در انسجام کالبدی و ساختار زندگی اجتماعی در محلات و بافت های تاریخی خمینی شهر شده است.

در بخشی از این مصوبه که از سوی فرزانه صادق مالواجرد، معاون شهرسازی و معماری و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به سید رضا مرتضوی، استاندار و رئیس شورای برنامه ریزی و توسعه استان اصفهان ابلاغ شده، آمده است که وضعیت کالبدی شبکه معابر و ضوابط و مقررات بافت تاریخی خمینی شهر با رویکرد حفاظت و احیا، در طرح تفصیلی در دست تهیه مورد بازنگری قرار گیرد؛ لذا هرگونه اقدام اجرایی درخصوص اصلاح شبکه معابر و طرح جامع در محدوده بافت تاریخی مصوب منوط به تصویب طرح تفصیلی با رویکرد مذکور خواهد بود.

خانه تاریخی ترابی در حالی بطور کامل تخریب شد که در این مصوبه اشاره شد که تا زمان تصویب طرح تفصیلی محدوده بافت تاریخی، ضروری است کلیه مراجع و نهادهای ذیربطِ محلی از هرگونه توافق، صدور مجوز و ایجاد تعهد، تملک و تخریب و اقدام اجرایی در راستای تعریض و بازگشایی معابر در محدوده بافت تاریخی خودداری کنند. همچنین در بخش دیگری از آن تأکید شد: به منظور پیشگیری از ادامه تخریب های ثانویه حاصل از احداث خیابان مرکزی و شهدای خوزان و ضرورت بهبود وضعیت محیط زندگی ساکنین، لازم است ساماندهی و مرمت بدنه معابر و بافت پیرامون آنها توسط شهرداری و با همکاری اداره کل راه و شهرسازی و اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان و بر مبنای ضوابط حفاظتی و راهکارهای فنی مرمتی و احیا در قالب طرح موضعی انجام شود.

علی قربانی از دوستداران میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر پیرامون اینکه تخریب خانه ترابی باید یک هشدار برای جلوگیری از تخریب سایر خانه ها تلقی شود، گفت: متأسفانه به رغم مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری که در آن آمد تا زمان تصویب طرح تفصیلی محدوده بافت تاریخی، ضروری است کلیه مراجع و نهادهای ذی ربط محلی از هرگونه توافق، صدور مجوز و ایجاد تعهد، تملک و تخریب و اقدام اجرایی در راستای تعریض و بازگشایی معابر در محدوده بافت تاریخی خودداری کنند؛ اما چند روزی می شود یکی از خانه های این محدوده که به نام خانه ترابی شناخته میشد تخریب شده است.

او ادامه داد: اگرچه این خانه توسط شهرداری تخریب نشده است اما شهرداری، قبل از این مصوبه با مالک بر سر تخریب و گویا تجاری سازی توافق کرده بود و در حال حاضر برخلاف مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری، مجوز عقب نشینی با همان عرض 20 متر را هم صادر کرده است؛ در حالیکه با توجه به این مصوبه تا زمان تصویب طرح تفصیلی محدوده بافت تاریخی نباید هیچ مجوزی صادر میکرد، چرا که هنوز این موضوع تصویب نشده که آیا عرض خیابان 20 متر است یا کمتر یا اینکه اصلا می خواهند خیابان بیندازند یا خیر؛ بنابراین اقدام شهرداری مبنی بر مجوز عقب نشینی به مالک خانه ترابی نوعی تخلف است و حتی اگر مالک خودش خانه را تخریب کرده باشد شهرداری نباید عقب نشینی صادر میکرد.

قربانی گفت: آنطور که گفته می شود تعداد دیگری از مالکان ابنیه واقع در محدوده خیابان بخشداری نیز به انحائی با شهرداری توافق کرده اند و در این صورت اگر شهرداری بخواهد براساس توافقات قبلی پیش برود و به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری توجهی نکند یکی یکی سایر خانه ها و بناها هم تخریب می شوند.

او تأکید کرد: شاید الآن این موضوع را مطرح کنند که یک خانه تخریب شده و مهم نیست، اما مسئله این است که در مورد دو خیابان مرکزی و شهدای خوزان هم به همین شکل عمل شد. یعنی تعدادی از ابینه تدریجاً خراب شده و عقب نشینی کردند و بعد هم یک دفعه گفتند دیگر چیزی نمانده و بهتر است این باقیمانده را هم خراب کنیم و برویم؛ بنابراین تخریب خانه ترابی باید یک هشدار باشد.

همچنین پیرو این تخریب، فرزانه صادق مالواجرد، معاون شهرسازی و معماری و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران یکبار دیگر در نامه مورخ 16 شهریور خطاب به سید رضا مرتضوی، استاندار اصفهان درخصوص اقدامات اجرائی صورت گرفته در بافت تاریخی خمینی شهر بار دیگر تأکید کرد که تا زمان تصویب طرح تفصیلی محدوده بافت تاریخی، ضروری است کلیه مراجع و نهادهای ذیربط محلی از هرگونه توافق، صدور مجوز و ایجاد تعهد، تملک و تخریب و اقدام اجرایی در راستای تعرض و بازگشایی معابر در محدوده بافت تاریخی خودداری کنند.

ضمن اینکه سید هادی احمدی روئینی، مدیرکل حفظ و احیا بناها، محوطه ها و بافت های تاریخی در نامه ای به علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان به تاریخ 19 شهریور 1401 موضوع تخریب دو بنا در خیابان بخشداری خمینی شهر را یادآور شد و آن را نقض آشکار مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری از سوی نهادهای محلی شهر برشمرده و خواستار پیگیری حقوقی در این خصوص شده است.

اما منصور جعفری پور، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر درباره تلاش این اداره برای حفظ خانه های تاریخی محدوده خیابان بخشداری باتوجه به توافق شهرداری با مالکان تعدادی از خانه های تاریخی این محدوده برای تجاری سازی یا دریافت معوض گفت: این خانه ها ثبتی نیستند و اینطور نیست که خانه ها در فهرست میراث فرهنگی قرار گرفته باشند و تخریب شوند. آنجا هیچ خانه ای در فهرست میراث فرهنگی ثبت نشده و اکثر خانه ها نوساز هستند. ما به شهرداری اعلام کردیم و مشاور طرح تفصیلی نیز خط بدنه را لحاظ کردند و هنوز هم دستور اکید میراث فرهنگی برای احداث خیابان به آنها داده نشده و ما بنابر وظیفه، درخصوص تخریب خانه ترابی اخطار داده و آن را از طریق مراجع قضایی دنبال می کنیم.

او درباره تلاش اداره میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر برای ثبت خانه های واجد ارزش محدوده خیابان بخشداری مانند خانه ترابی توضیح داد: ثبت شدن یک بنای تاریخی به رعایت یکسری موارد قانونی نیاز دارد و صرفاً نمی شود خانه ی یک نفر را بدون رضایت مالک ثبت کنیم، سلسله مراتبی در بحث میراث دارد که باید رعایت شود. البته این کار در خمینی شهر انجام شده و خانه های واجد ارزش شناسایی و به شهرداری اعلام شده و مراتب ثبت خانه های تاریخی یکی یکی درحال انجام است؛ اما آن چیزی که الآن توسط شهرداری درحال انجام است بنابر اقداماتی است که خودش یا مالکان انجام می دهند و به این بر میگردد که ما موضوع را در مراجع قضایی بررسی کنیم.

جعفری پور افزود: موضوع تخریب خانه ترابی توسط این اداره در مراجع قضایی در حال پیگیری است که به چه عنوان و با چه مجوزی تخریب شده و آیا این تخریب توسط مالک انجام شده است یا شهرداری؟ فعلاً در حال پیگیری این موضوع هستیم.

جعفری پور درخصوص احداث خیابان بخشداری و امکان آسیب به مسجد آخوند و حمام درب سید گفت: الآن بسیاری از بناهای تاریخی کنار خیابان هستند، آیا برای آنها مشکلی پیش آمده یا مشکلی برای آنها پیش می آید؟ وقتی که حریم آنها رعایت شود حتی اگر خیابان هم از کنار آن عبور کند مشکلی برای بنا ایجاد نمی کند. بنابراین اگر قرار باشد خیابانی هم احداث شود حریم بناهای تاریخی ثبتی در این محدوده رعایت شده و آن ها که ثبت میراث هستند حفظ شده و کسی با آنها کاری ندارد. مطمئناً شهرداری هیچ وقت کاری نمی کند که یک بنای تاریخی ثبتی میراث فرهنگی دچار مشکل شود! بحث ما روی گذر و توافقات شهرداری با مالکان است که این کاری به ما ندارد، ما ازطریق وزارتخانه و واحد حقوقی بعضی از مواردی که باید رعایت شود را دنبال می کنیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر تأکید کرد: هنوز توافقی از طرف میراث فرهنگی برای شهرداری درخصوص احداث خیابان بخشداری و تخریب خانه ها انجام نشده و باید حریم خانه هایی که ما درنظر گرفتیم حفظ شوند، اما در مورد خانه هایی که نوساز هستند و قدمت چندانی ندارد به شهرداری برمیگردد که میخواهد با آنها چکار کند، ولی حریم حمام و مسجد تاریخی که در فهرست میراث ملی ثبت شده اند حفظ می شود و شهرداری اجازه ندارد کوچکترین تعرضی به آنها بکند.

همچنین تعدادی خانه تاریخی هم شناسایی شده و به آنها اعلام کرده ایم که شهرداری در این موارد هم حق تخریب ندارد؛ ضمن اینکه هیچگونه مجوز و یا توافقی از سوی میراث فرهنگی به شهرداری برای تخریب صادر نشده است، یعنی هیچ تأییدیه ای از هیچ جایی وجود نداشته و اگر تخریبی هم انجام شده توسط مالک صورت گرفته که البته نمی دانیم آیا شهرداری هم با آنها بوده یا نبوده است.

با این وجود، دوستداران میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر تخریب خانه تاریخی ترابی را هشداری برای جلوگیری از تخریب های تدریجی دیگری می دانند که در پیش از این در خیابان های مرکزی و شهدای خوزان خمینی شهر نیز صورت گرفته است.

آنها در نامه ای به قائم مقام و معاون محترم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با موضوع پیشگیری از تخریب بافت فرهنگی و تاریخی خمینی شهر در گذر تاریخی بخشداری و با اشاره به تخریب خانه ترابی آورده اند که: متأسفانه علیرغم تأکید مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری به تاریخ 26 مرداد 1401 مبنی بر خودداری از هرگونه تخریب و اقدام اجرائی در راستای تعریض و بازگشایی معابر در محدوده بافت تاریخی تا زمان تصویب طرح تفصیلی، اما یکی از خانه های تاریخی کوچه بخشداری در مورخ 1401/6/11 بر اساس توافق با شهرداری تخریب شد که این تخریب به گفته مالک توسط وی و در ازای کسب پروانه تجاری صورت گرفته است.

در بخش دیگری از این نامه اشاره شد که برای بخش باقیمانده دقیقا در سر حد عرض 20 متری دیوارکشی شده، در حالیکه مجوز احداث خیابان بخشداری، آن هم با عرض 20 متر مورد تأیید شورای عالی شهرسازی قرار نگرفته است و اگرچه شهرداری خمینی شهر مجری تخریب این خانه نبوده ولی در آن سهیم بوده است، چرا که تا همان عرض تأیید نشده 20 متری دستور عقب نشینی صادر کرده و عملاً باعث تعریض معبر شده و این تخلف از مصوبه اخیر شورای عالی است.

در این نامه همچنین آمد که اگر تخریب ابنیه گذر بخشداری به دست خود مالکین، یکی از این سیاست های پنهان باشد تا نهادهای ذی ربط محلی را در تخلف از مصوبه مذکور مبرا کرده و از هر نوع تعقیب قانونی مصون بدارد، شکی نکنید که تا رسیدن به آن هدف خطرناک تداوم خواهد یافت. بازیگری همیشگی نهادهای ذینفع در پشت پرده تخریب بافت ها و بناهای تاریخی بخصوص در مواردی که با موانع قانونی روبرو می شوند، یک امر غیرقابل انکار و در این شهرستان نیز مسبوق به سابقه است.

این سیاست از جهتی قوانین و مصوبات حفاظتی را خنثی کرده و از طرفی با جلو انداختن مردم، مانع برخورد قانونی با ادارات و مدیران متخلف می شود. بنابراین لازم است تا در این باره همه نهادهای بالادستی خصوصا وزارت میراث فرهنگی و شورای عالی شهرسازی با هوشمندی به مسائل ورود کرده و پیش از آنکه بافت تاریخی و فرهنگی کوچه بخشداری، دانه به دانه و گام به گام تخریب شود، در همین نقطه آغازین با متخلفین برخورد جدی کنند.