در فصل های آینده کاوش به دنبال زباله دانی باستانی شهر سوخته خواهیم بود

ایلنا/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، در فصل های آینده کاوش به دنبال زباله دانی باستانی شهر سوخته خواهیم بود.

نوزدهمین فصل کاوش در شهر سوخته درحالی به اتمام رسید که کشف لوح حسابداری در اتاق شماره 27 واقع در بخش مسکونی شرقی، یکی از مهمترین دستاوردهای این فصل از کاوش در شهر سوخته بود.

سیدمنصور سید سجادی (رئیس هیئت باستان شناسی شهر سوخته) با ارائه گزارشی از دستاوردهای این دور از کاوش ها در شهر سوخته گفت: امسال فقط در بخش مسکونی شرقی کاوش داشتیم و ساختمان جدید که بخشی از ساختمان قدیمی تر شماره 20 بود را حفاری کردیم که منجر به کشف 5 اتاق شد که مربوط به دوران سوم استقرار در شهر سوخته است. بدلیل محدودیت اعتبارات و کمبود زمان این فصل از کاوش، حفاری این بخش تمام نشد. البته کارگاه شماره 33 را نیز در دست کاوش داشتیم که حدود 4 سال است حفاری در آن انجام می شود. درصدد آن بودیم که در بخشی از این کارگاه به خاک بکر برسیم و برایمان مشخص شود که متعلق به کدام دوره استقرار است.

او درخصوص ماجرای کشف لوح حسابداری در اتاق شماره 27 نیز گفت: قبل از انقلاب همکاران ایتالیایی در این بخش کاوش داشتند اما تا خاک بکر پیش نرفته بودند و دوره های سوم و دوم استقرار در شهر سوخته را حفاری کرده بودند. از این رو از دو سال پیش تاکنون حسین مرادی، باستان شناس و معاون شورای باستان شناسی را مسئول این بخش کردم تا بخشهایی که حفاری نشده بود تا خاک بکر حفاری شود. به این امید که بتوانیم آثاری از نخستین دوره استقرار در شهر سوخته بدست آوریم، چرا که اطلاعا ما درخصوص قدیمی ترین استقرار در شهر سوخته بسیار اندک است و فقط 25 متر مربع از آن دوره حفاری شده و هرچند اطلاعات خوبی در اختیار ما قرار داد اما اطلاعات بقدر کافی نیست. از این رو دو اتاق 88A و 88B حفاری شد که منجر به کشف مدارک مرتبط با فاز نهم شهر سوخته شد. حفاری در اتاق شماره 27 ادامه پیدا کرد و سرانجام لوح حسابداری در این اتاق پیدا شد.

سجادی گفت: لوح حسابداری مذکور پس از 50 سال آن هم چسبیده به دیواری در کنار یک زباله دانی باستانی پیدا شد و این حدس را می زنیم و امیدواریم که اگر بتوانیم سال آینده آن بخش از زباله دانی را حفاری کنیم، به آثار و اطلاعات بیشتری دست یابیم. از آنجایی یک طرف این لوح شکسته است این احتمال را می دهیم که دور انداخته شده بود.

او درخصوص منظورش از زباله دانی باستانی گفت: زباله دانی باستانی همانند زباله دانی امروزی نیست بلکه در این بخش می توانیم اشیایی از پیکرک های شکسته گرفته تا سفال های شکسته و مهرهای شکسته و حتی الواح دیگر که شکسته شده اند را پیدا کنیم. اشیا و وسایل اداری و سازمان یافته وقتی شکسته می شدند، به این بخش منتقل می شدند. از این رو به عنوان زباله دانی باستانی از آن یاد می کنیم. امیدواریم در حفاری های بعدی همین اتاق را گسترش دهیم و اصل زباله دانی را پیدا و حفاری کنیم.

امیدوارم اینجا بخشی باشد که اینگونه اشیای زائد را انداخته باشند. درحال حاضر نیز به صورت موقت این احتمال را می دهیم که تاریخ لوح حسابداری تازه کشف شده به حدود 2900 قبل از میلاد برسد. این تاریخ از روی اثر مهری که در پایین لوح وجود دارد تخمین زده شد، چرا که این لوح فقط دربردارنده اعداد و ارقام است و هیچ نوشته ای روی آن نیست. تاریخ قطعی را زمانی می توانیم اعلام کنیم که بتوانیم زباله دانی مدنظر را حفاری و مواد بیشتری برای آزمایش و آنالیز بدست آوریم.

رئیس هیئت باستان شناسی شهر سوخته در پاسخ به این سوال که آیا از نقش مهری که روی لوح حسابداری وجود دارد میتوان به این پی برد که متعلق به چه کسی است یا از کدام قشر و طبقه اجتماعی شهر سوخته بوده، گفت: خیر نمی توانیم چنین اطلاعاتی از این نقش مهر بدست آوریم، چرا که این لوح هیچ نوشته ای ندارد و فقط اعداد روی آن هستند و مشابه نقش مهری که پایین آن وجود دارد نیز در هیچیک از نقش مهرهای دیگر دیده نشده. هرچند شبیه آن را در کاوش های قبرستان پیدا کرده ایم که تاریخ آنها به 2800 قبل از میلاد می رسد اما عین این نقش مهر تاکنون بدست نیامده است. از آنجایی که با کمبود و نبود بودجه و اعتبارات روبرو هستیم فعلا قبرستان را حفاری نمی کنیم.

سجادی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا کشف لوح حسابداری در بخش مسکونی می تواند اطلاعاتی در این خصوص در اختیار ما بگذارد که افرادی یا مردمان عادی که در بخش مسکونی شهر سوخته زندگی می کردند نیز از الواح حسابداری استفاده می کردند و این الواح فقط در بخش اداری مورد استفاده نبود، گفت: در آن زمان مردم عادی با مردم بخش اداری تفاوت چندانی نداشتند. اما نکته آنجاست که لوح حسابداری بدست آمده نسبت به لوح های که تاکنون کشف کرده ایم، بزرگتر است. این تبلت 11 سانتیمتر طول و 7 سانتیمتر عرض دارد که حدود 3 سانتیمتر آن شکسته شد. تبلتی به این بزرگی عموما نمی تواند برای مردم عادی باشد و عموما باید مربوط به تشکیلاتی باشد. ارائه اطلاعات دقیق تر در این خصوص به کاوش های فصل آینده موکول می شود.

او درخصوص حضور باستان شناسان ایتالیایی در نوزدهمین فصل از کاوش شهر سوخته نیز گفت: باستان شناسان ایتالیایی نه در قالب هیات مشترک بلکه در قالب همکار و کار تعاملی با گروه باستان شناسان ایرانی همراه بودند و مسئولیتی در کاوش های شهر سوخته ندارند و تمام تصمیمات توسط تیم ایرانی گرفته می شود. شهر سوخته هیچگاه حفاری مشترک با هیچ تیم خارجی نداشته است. خارجی ها کارشناسان میهمان گروه ایرانی هستند.

رئیس هیئت باستان شناسی شهر سوخته دلیل دعوت از باستان شناسان خارجی به عنوان تیم مهمان در کاوش های شهر سوخته را استفاده از ابزار و امکانات آزمایشگاهی آنها عنوان کرد و گفت: برخی از آزمایش ها در ایران امکان پذیر نیست یا آنکه بسیار هزینه بر است درحالی که همراه شدن باستان شناسان خارجی با ما این آزمایش ها را برایمان رایگان تمام می کند. نمونه های مورد نظر برای آزمایش شامل خاک، استخوان جانور و… با تایید پژوهشگاه میراث و گردشگری برای آزمایش به خارج فرستاده می شود.

به گفته این باستان شناس، باستان شناسی ایران در بخش میان رشته ای با کمبود کارشناس روبروست درحالی که هر سال شاهد فارغ التحصیل شدن باستان شناسان در مقاطع فوق لیسانس و دکترا هستیم که در نهایت بیکار می مانند اما در بخش میان رشته ای مانند استخوان-باستان شناس، جانور-باستان شناس، گیاه- باستان شناس و… با کمبود کارشناس روبرو هستیم و گاها ناچار می شویم از غیر ایرانی ها در کاوش ها استفاده کنیم. اما بهتر است وابستگی به خارجی ها را با آموزش کارشناسان ایرانی در حوزه های میان باستان شناسی کاهش دهیم.

او در ادامه از انتشار یک مجموعه جدید خبر داد و گفت: به فارسی نام این مجموعه مقالات شهر سوخته است. جلد دوم فارس و اول انگلیسی سال گذشته منتشر شد و امسال جلد سوم فارسی و دوم و سوم انگلیسی منتشر خواهد شد. امیدواریم این کتابها که مختص حفاری های سال گذشته است تا عید 1401 منتشر شود که دربردارنده حدود 50 مقاله است. طی 5 سال گذشته گروه باستان شناسی شهر سوخته 169 کتاب و مقاله به زبانهای فارسی، انگلیسی، ایتالیایی و آلمانی منتشر کرده است.