ایران در میان 10 کشور اول جهان در ثبت جهانی آثار میراث فرهنگی قرار دارد

ایرنا/ براساس آخرین گزارشات منتشر شده، ایران در میان 10 کشور اول جهان در ثبت جهانی آثار میراث فرهنگی قرار دارد.

ثبت 26 اثر فرهنگی تاریخی و طبیعی در فهرست جهانی یونسکو پس از انقلاب اسلامی نشان از جایگاه درخشان فرهنگی، تاریخی و تمدنی ایران دارد. آثاری که ثبت و معرفی آنها نه تنها منجر به جذب گردشگر و توسعه گردشگری فرهنگی -که ایران عموماً در این گروه از گردشگری قرار می گیرد- می شود، بلکه شان و جایگاه فرهنگی کشور را در جوامع بین المللی ارتقا می دهد.

آثار و بناهای تاریخی و باستانی، تولیدات هنرهای سنتی، چشم اندازهای طبیعی، بخشی از دارایی های فرهنگی، در گروه آثار و محصولات و میراث فرهنگی ملموس قرار دارند، که یا در قالب یک محوطه باستانی یا به عنوان اموال فرهنگی در موزه حفظ و نگهداری می شوند، اما آثار فرهنگی ناملموس شکل هایی از فرهنگ بشمار می روند که اگر چه قابلیت ثبت و ضبط دارند، اما قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی مانند موزه را ندارند و بواسطه ویژگی های ذاتی و خاص خود، قابل انتقال، تکرار و تجربه کردن هستند.

تا پیش از انقلاب اسلامی هیچ کدام از آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی کشور در فهرست میراث جهانی به ثبت نرسیده بود؛ در سال 1358 سه اثر چغازنبیل، تخت جمشید و میدان نقش جهان اصفهان در فهرست میراث جهانی قرار گرفت و از آن سال تا قبل از دولت یازدهم طی 35 سال، 16 اثر تاریخی جهانی شد و در دولت یازدهم و دوازدهم، به رغم تعویق اجلاس های یونسکو در دوران شیوع کرونا 10 اثر ثبت جهانی شده است.

اکنون با ثبت شهر سوخته، منظر فرهنگی میمند، محوطه باستانی شوش، بیابان لوت، قنات های ایرانی، شهر تاریخی یزد، منظر باستان شناسی ساسانی فارس و جنگل های هیرکانی، راه آهن سراسری ایران و منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان در فاصله سالهای 1394 تا 1400، ایران با ثبت 26 اثر ملموس فرهنگی، تاریخی و طبیعی در فهرست جهانی سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد در رتبه نهم جهان قرار دارد.

نیایشگاه چغازنبیل در خوزستان، تخت جمشید در فارس و میدان نقش جهان در سال 1358 (1979) در حافظه میراث جهانی یونسکو ثبت شد. از آن سال به بعد در حدود 24 سال هیچ پرونده ای برای ثبت جهانی تشکیل نشد و بعد از بیش از دو دهه، تخت سلیمان در آذربایجان غربی در سال1382 (2003) و مجموعه ارگ بم کرمان 1382 و مجموعه پاسارگاد در فارس در سال 1383 (2004) در یونسکو به ثبت جهانی رسید. این روند در سالهای بعد ادامه پیدا کرد و گنبد سلطانیه در زنجان در سال 1384 (2005) و محوطه بیستون در کرمانشاه در سال 1385 (2006) هفتمین و هشتمین اثر ملی ایران هستند که در یونسکو ثبت جهانی شده اند.

مجموعه کلیساهای آذربایجان شامل قره کلیسا، سن استپانوس و زور زور در سال 1387 (2008) و سازه های آبی شوشتر در خوزستان در سال 1388 (2009) نهمین و دهمین آثار ثبت شده ایران هستند که در فهرست جهانی ثبت شده اند و در ادامه این روند در سال 1389 (2010) ایران موفق به ثبت دو اثر در فهرست جهانی شد، بازار تبریز در استان آذربایجان شرقی و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در استان اردبیل به دلیل ویژگی های معماری و تاریخی در حافظه جهانی قرار گرفت.

با ثبت مجموعه باغ های ایرانی شامل 9باغ پاسارگاد در مرودشت فارس، باغ ارم شیراز، چهل ستون اصفهان، باغ فین کاشان، عباس آباد بهشهر، باغ شاهزاده کرمان، اکبریه بیرجند، باغ دولت آباد یزد، پهلوان پور مهریز یزد در سال 1390 (2011)، مسجد جامع اصفهان و برج گنبد قابوس در گلستان در سال 1391 (2012) و مجموعه فرهنگی تاریخی گلستان تهران سال 1392 (2013) در یونسکو تعداد آثار جهانی ایران به 16 اثر رسید.

شهر سوخته در سیستان و بلوچستان در سال 1393 (2014)، منظر فرهنگی روستای میمند در کرمان و محوطه باستانی شوش در استان خوزستان در سال 1394 (2015)، بیایان لوت که در پهنه استان های کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان قرار دارد در سال 1395 (2016) جایگاه جهانی پیدا کرد؛ همچنین در این سال مجموعه یازده رشته قنات و کاریز ایرانی شامل قصبه گناباد، بلده فردوس، زارچ یزد، حسن آباد مهریز، آسیاب آبی میرزا نصرالله مهریز، گوهرریز جوپار کرمان، دوقلوهای اکبرآباد و قاسم آباد بروات، مون اردستان، وزوان میمه و مزدآباد اصفهان که از قدیمی ترین و عجیب ترین سیستم های آبرسانی جهان و شاهکار معماری و مهندسی ایرانی است، ثبت جهانی شد.

با ثبت شهر تاریخی یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در سال 1396 (2017)، چشم انداز باستان شناسی ساسانی فارس در سال 1397 (2018) و جنگل های هیرکانی در استان های خراسان شمالی، گلستان، مازندران، گیلان و سمنان در سال 1398 (2019) و بعد از وقفه ای دو ساله ثبت راه آهن سراسری ایران (مسیر ریلی از بندر ترکمن در شمال کشور تابندر امام خمینی (ره) در جنوب کشور حدود 1400 کیلومتر) و همچنین منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان 1400 (2021)، تعداد آثار ثبتی ایران در فهرست یونسکو به 26 مورد رسید.

در طول 43 سال گذشته از مجموع ثبت 26 پرونده در یونسکو، 59 اثر فرهنگی، تاریخی، طبیعی و صنعتی ملموس ایران از 20 استان جایگاه جهانی پیدا کرده اند که 20 اثر پرونده مستقل و 39 اثر پرونده های مشترک داشته اند. پرونده قنات های ایرانی با یازده اثر، باغ های ایرانی با 9 اثر، جنگل های هیرکانی از 5 منطقه استانی، کلیساهای تاریخی با 3 اثر، بیابان لوت از 3 منطقه استانی و راه آهن سراسری از مسیری با عبور از 8 استان (گلستان، مازندران، سمنان، تهران، قم، مرکزی، لرستان و خوزستان) در یونسکو ثبت جهانی شده اند.

استان های اصفهان و کرمان هر کدام با 7 اثر جهانی در رتبه اول کشور، استان یزد با 6 اثر، استان فارس با 5 اثر به ترتیب در جایگاه دوم و سوم، استان خوزستان 4 اثر در جایگاه چهارم و استانهای آذربایجان غربی و خراسان جنوبی، مازندران و گلستان هر کدام با 3 اثر در فهرست جهانی یونسکو، در جایگاه پنجم استانی قرار دارند.

استانهای آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، تهران و سمنان هر کدام دارای دو اثر جهانی هستند و استانهای زنجان، مرکزی، اردبیل، خراسان شمالی، قم و گیلان هر کدام با یک اثر ثبت شده جهانی در یونسکو، در جهان شناخته می شوند.

اگر چه حفاظت از آثار فرهنگی تاریخی و طبیعی یک وظیفه عمومی برای ملتها و دولتهاست، اما تشکیل پرونده، معرفی و ثبت این آثار در فهرست ملی و فهرست جهانی در سازمانهای بین المللی از جمله سازمان یونسکو یکی از ماموریت ها و مسئولیت های ویژه دولتهاست. اکنون حفاظت و حراست بیشتر و دقیق تر از این 26 اثر جهانی، رسالت همه ایرانیان اعم از مردم و دولت است و باید پس از مهار کرونا، برای حضور و بازدید از همه گردشگران جهان دعوت شود تا شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن ایرانی را در مقابل چشمان جهانیان به زیبایی به نمایش گذاشته شود.