کلیسای مریم مقدس ماکو (کلیسای زور زور)

در فاصله 20 کیلومتری ماکو، روستایی به نام بارون قرار دارد که در آن نیز سدی با همین نام احداث شده و نزدیک سد کلیسای زور زور دیده می شود. وجود کلیسا، دریاچه و نمای کلی از آنها فضایی درست شبیه به سرزمین های اروپایی را تداعی می کند. از آنجایی که کلیسای زور زور در منطقه حساس مرزی و در کنار تاج سد بارون قرار گرفته است ورود به منطقه و بازدید از آن نیاز به هماهنگی با نیروهای محافظتی و اداره میراث فرهنگی ماکو دارد. کلیسای زور زور در سال 1315 میلادی توسط اسقف اعظم کلیسای تادئوس مقدس با طرحی صلیبی ساخته شده و دلیل نامگذاری هم این بوده که کلیسا زیر نظر عالیجناب هوانس یرز نقاش، معروف به زور زورتسی اداره می شده است. کلیسای زور زور در سال 1367 هجری شمسی با آب گیری سد بارون به زیر آب می رفت اما با همت ارامنه و تخصص کارشناسان ایرانی، طرح انتقال کامل کلیسا به محلی مرتفع در همان مکان اجرا شد. محل جدید در فاصله 600 متری و با اختلاف ارتفاع 110 متر نسبت به مکان قبلی است و این جابجایی یکی از اتفاقات مهم در تاریخ نگهداری میراث فرهنگی و تاریخی کشور ایران است.

کلیسای زور زور ماکو

کلیسای مریم مقدس که به آن کلیسای زور زور هم گفته می شود، یکی از دیدنی ترین بناهای تاریخی ایران است که در کنار سد بارون در 20 کیلومتری ماکو در روستایی به نام بارون قرار دارد. در سال های 1315 تا 1324 میلادی کلیسا و دیر مریم مقدس به وسیله اسقف بسداچی زاکاریا ساخته شده است و این بنا در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار دارد. بنای کلیسا صلیبی شکل است که بیشتر به یک نمازخانه کوچک شباهت دارد و با سنگ های تراشیده شده در حجم های مختلف ساخته شده است. نمای کلیسا بسیار ساده است و فقط در اطراف پنجره ها و نورگیری ها با ستون های کاذبی که به قوسی جناغی منتهی می شوند تزیین شده است.

مشخصات بنا

پلان کلیسای مریم مقدس هم از داخل و هم از خارج صلیبی شکل بوده و دارای گنبدی 16 ضلعی با چهار نورگیر است. مصالح بکار رفته در کلیسای مریم مقدس سنگ خوش تراش و ملاط است. پس از تغییر مکان کلیسا به بالای بلندی مشرف به دریاچه آن را بر روی صفه ای بنا نموده و آن قسمت هایی از کلیسا را که در محل نخست خود تخریب شده بود با استفاده از سنگ های جدید مرمت کردند.
کلیسا بنایی تقریبا مربع شکل است با اضلاع حدود 4 متر. ارتفاع این کلیسا از کف حدود 7 متر است. کلیسای مریم مقدس دربی فلزی دارد که روی آن به خط ارمنی نوشته شده زور زور و زیر این نوشته صلیبی نقش بسته است و درب کلیسا معمولا بسته است. بر روی تعدادی از سنگهای دیوار کلیسا نیز، صلیب نقش بسته است. مرمت کلیسا به دقت صورت گرفته و علی رغم زیرسازی مناسبی که برای استحکام بنا به کار رفته است، از سنگهای قدیمی در تجدید بنا به نحو احسن استفاده شده است. سنگهایی که متعلق به بنای اصلی نبوده با رنگ سفید متمایز شده اند.

کلیسای زور زور جا به جا شد!

این کلیسا، از محل خود جا به جا شده است! این اتفاق در سال 1367 افتاد و دلیلش آن بود که در جریان احیای زمین های دشت ماکو احتمال تخریب ساختمان کلیسا وجود داشت. در آن زمان سازمان میراث فرهنگی با هماهنگی خلیفه گری ارمنیان آذربایجان کلیسا را به مکانی امن منتقل کرد. کار جا به جایی کلیسا 25 روز طول کشید و سنگ به سنگ این بنا پس از شماره گذاری درست به همان شکلی که از اول ساخته شده بود، به محل مورد نظر که 600 متر دورتر و روی یک برآمدگی صخره ای که در حدود 110 متر مرتفع تر از محل اولیه کلیسا بود منتقل شد. پس از پایان عملیات جا به جایی، لوح سنگی نیز بر دیوار کلیسا نصب شد. کلیسای زور زور علاوه بر فهرست یونسکو در فهرست آثار ملی نیز ثبت گردیده است.

مسیر دسترسی

فاصله کلیسا تا شهر ماکو حدود 20 کیلومتر است و با توجه به جاده مناسب، طبیعت منحصر به فرد و وجود دریاچه ای زیبا، می تواند گردشگران زیادی را جذب کند. از شهر ماکو به سمت سد بارون حرکت کنید. جاده سد که در قسمت غربی شهر ماکو به سمت ارتفاعات جنوبی شهر قرار دارد، برخلاف بسیاری دیگر از جاده های فرعی خارج شهر، وضعیت بهتری دارد. مراتع سرسبز، زیبایی خاصی به این مسیر پر خطر داده است. به تدریج که ارتفاع می گیریم، شهر ماکو را در زیر پای خود می بینیم. شاید اولین چیزی که نظر بینندگان را در این ارتفاع به خود جلب می کند، ابهت کوه های آرارات بزرگ و کوچک است. با رسیدن به خط الراس، با منظره ای فوق العاده در قسمت جنوبی مواجه می شویم. دریاچه ای بزرگ در میان چند دره زیبا. کلیسا را در این قسمت از منطقه و جایی در شمال دریاچه می توان یافت. جاده آسفالته به ناگاه مسدود میشود و ادامه مسیر تنها با مجوز مخصوص از ارگان ها و ادارات ذی ربط با گذر از قسمتی که به ظاهر مربوط به اداره تاسیسات سد است، امکان پذیر می شود. جاده ای خاکی به سمت دریاچه می رود و عده ای که معمولا از شهر ماکو برای تفریح به این منطقه می آیند برای رسیدن به کنار دریاچه از آن استفاده می کنند. همچنین اهالی روستای بارون نیز برای رسیدن به مزارع خود از این جاده که تا پشت دریاچه ادامه دارد سود می برند. ولی هر چه جلوتر می رویم فاصله ما با کلیسا بیشتر می شود. ظاهرا که تنها راه رسیدن به کلیسا همان جاده مسدود شده است ولی راه همین است و فقط باید مجوز داشت. از اینجا حدود 500 متر در جاده آسفالته حرکت می کنیم، سپس وارد جاده خاکی فرعی که با تابلو کلیسای مریم مقدس (زور زور) مشخص شده است، می شویم. حدود 700 متری تا کنار کلیسا فاصله است.
توصیه مهم: از آنجا که این کلیسا در منطقه حساس مرزی و در کنار تاج سد بارون قرار گرفته، ورود به منطقه نیاز به هماهنگی با نیروهای حفاظتی و اداره میراث فرهنگی ماکو دارد. برای کسب اطلاعات در این زمینه می توانید با شماره 33489851- 044 اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی تماس بگیرید.