خدیر نبی سنت دیرینه مردم خلخال در ایام زمستان است

میراث آریا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده، خدیر نبی سنت دیرینه مردم خلخال در ایام زمستان است.

مراسم خدیر نبی مجموعه ای از باورها و اعتقادات را در برگرفته و به نوعی یک جشن محسوب می شود، به این صورت که در دو هفته آخر بهمن رسم قدیمی قوود المه برگزار می شود که موجب انس و الفت اقوام، بستگان و خویشاوندان می شود.

قبل از روز موعد خدیر نبی، بانوان روستا یا شهر جمع شده و گندم، عدس و کنجد را در روی ساچ برشته کرده و آن را برای خرد کردن به آسیاب می برند، شب قوود المه، شب پنجشنبه است و ظهر همان روز آش مفصلی درست کرده و بین اقوام و همسایگان توزیع می کنند.

از غروب پنجشنبه کم کم میهمانی این سنت قدیمی و آیین ماندگار در خلخال آغاز می شود؛ بساط شام و پذیرایی از میهمانان فراهم شده و اقوام پس از یک سال دور هم جمع شده و بار دیگر در کنار هم شادمانی و سرور می کنند.

پس از خواندن قرآن مراسم قوود المه شروع شده و بانوان آرد آسیاب شده با مخلوطی از پوست نارنج معطر شده را از صافی عبور می دهند، هر بانویی نیتی کرده و بر روی تشت مخصوص قووت آن را الک می کند، این جشن برای بخت گشایی جوانان مرسوم بوده و در برخی مناطق به آن سوبایلار بایرامی یعنی جشن مجردها نیز اطلاق می شود.

فصل زمستان در استان اردبیل به سه دوره مختلف تقسیم می شود، بدین ترتیب که 40 روز اول زمستان با عنوان چله بزرگ، 20 روز بعد از آن چله کوچک و 30 روز آخر فصل با عنوان بایرام آیی یعنی ماه عید نامیده می شود که چهار روز آخر چله بزرگ را بویوک چیله، یعنی چله بزرگ و سه روز اول چله کوچک را کیچیک چیله می نامند.

به این ترتیب زمان بین هفتم تا سیزدهم بهمن را خدیر نامگذاری می کنند، در این روز طی مراسمی قووت تهیه می شده و به همراه میهمانان صرف میشده و تا هفت همسایه بخشی از این خوراکی به عنوان هدیه یا احسان برای بر آورده شدن نذر، عرضه میشده است.

بنابر گفته کهنسالان در گذشته مقداری از قووت تهیه شده را در سینی بزرگی که به آن مئژمئی می گفتند، در اتاق خلوتی می گذاشتند، عقیده بر این بوده که حضرت خضر نبی با قمچی (نوعی شلاق یا تازیانه) آن را متبرک می کند.

یکی از دیرینه ترین مراسم های شب خدیر نبی تهیه قووت بوده که از ترکیب و آسیاب کردن گندم برشته، بز رک، نخودچی و عدس بدست می آمده که در سینی بزرگی در داخل پیاله هایی به میهمانان عرضه میشد، همچنین در این ایام احسان و نذری های دیگری چون آش دوغ، آش گیلدیک و... در بین همسایگان توزیع می شود.

معمولا در ایام خدیر برف زیادی می بارید بطوریکه عبور و مرور در روستا به سختی میسر میشد، کمک به یکدیگر، شب نشینی، ایجاد صفا و صمیمیت، دعوت به صرف شام از آشنایانی که وضعیت مالی ضعیفی داشتند، بازگو کردن قصه ها و داستان های فولکلور، شنیدن نصایح و صحبت های حکیمانه بزرگان از جمله مهمترین وجوه این آیین و مراسم است.

این مراسم از جمله جشن های محلی و منطقه ای منحصر بفرد در منطقه خلخال بوده و به نمایش گذاردن نوعی از آیین خاص منطقه خلخال در مسیر تاریخ بشمار می رود؛ این مراسم از ارکان هویت فرهنگی مردم دیار خلخال است.