سفر به شهر کاشان و آشنایی با معروف ترین جاذبه های دیدنی کاشان

کاشان محل زندگی انسان و اقوام گوناگون بوده و تمدنی کهن را در خود جای داده است. قدمت تاریخی منطقه کاشان مربوط به یکی از کهن ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران موسوم به سیلک (siahk) هست. مردمان هفت هزار سال پیش در این قسمت که در دو کیلومتری جنوب غربی کاشان قرار دارد، تمدنی را بنیان نهادند که آبادانی کنونی منطقه کاشان می تواند ادامه همان تمدن باشد. کاشان به لحاظ آب و هوایی متنوع بوده و در اکثر فصول و ایام سال برای سفر مناسب است. با ما در راهنمای سفر به شهر کاشان همراه شوید تا شما را با تعدادی از معروف ترین جاذبه های دیدنی کاشان آشنا کنیم.

تپه های باستانی سیلک

تپه های باستانی سیلک در 3 کیلومتری جنوب غربی کاشان قرار دارند و بنابر تحقیقات باستان شناسی، یکی از نخستین مراکز تمدن و اسکان بشر ما قبل از تاریخ شناخته شدند. سیلک در حال حاضر مشتمل بر یک تپه شمالی و یک تپه جنوبی بوده که به فاصله 500 متر از یکدیگر قرار دارند و در جلوی آنها گورستان هایی از انسانهای ما قبل تاریخ وجود دارند. باتوجه به بررسی های علمی پروفسور گریشمن در سال 1311 شمسی، قدمت این مورد از معروف ترین جاذبه های دیدنی کاشان به هزاره پنجم تا اول قبل از میلادی می رسد و آثاری از اشیای باقی مانده آنها در لوور فرانسه، موزه ملی ایران و باغ فین موجود هستند.

باغ فین

باغ فین در جنوب کاشان و در مجاورت چشمه سلیمانیه به مساحت 23700 مترمربع قرار دارد و شامل مجموعه های ذیل است: سردر و برج و بارو، شترگلوی صفوی، شترگلوی قاجاری، حمام کوچک، حمام سلطنتی، بنای خلوت کریم خانی، اتاق شاه نشین و موزه. در اثر زلزله سال 982 هجری قمری باغ به کلی ویران شد و باغ فعلی به دستور شاه عباس صفوی در حدود سال 1000 هجری قمری بنا گردید که این باغ نیز بر اثر حوادث مختلف از جمله زلزله و حمله افاغنه چندین دفعه تخریب شد، ولی دوباره بازسازی گردید. از جمله وقایع سیاسی و تاریخی مهم که در باغ فین کاشان رخ دادند، میتوان به تاجگذاری شاه اسماعیل و شاه عباس دوم و قتل امیرکبیر اشاره کرد.

خانه بروجردی

خانه بروجردی در محله قدیمی سلطان امیراحمد قرار دارد و در حوالی سال 1275 هجری قمری توسط استاد علی مریم، یکی از معماران معروف کاشان ساخته شد. این خانه توسط شخصی به نام سیدحسن نطنزی، یکی از بازرگانان معروف کاشان بنا نهاده شده و بواسطه مراوده تجاری که این شخص با بروجرد داشت، به خانه بروجردی معروف گردید. مساحت این بنا حدود 3000 مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی است. نقاشی های این بنا در شیوه های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار نقاشی ایران یعنی کمال الملک طراحی و اجرا گردیدند. در بام تالار نیز نورگیر و بادگیرهای فوق العاده جالبی خودنمایی می کنند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران هستند.

خانه طباطبایی

خانه طباطبایی در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیراحمد قرار دارد و بخاطر اینکه سنگ بنای این خانه را شخصی به نام حاج سیدجعفر طباطبایی بنا نهاد، به خانه طباطبایی مرسوم و مشهور گردیده است. این مورد از معروف ترین جاذبه های دیدنی کاشان در زمینی به مساحت 4730 مترمربع و در حدود سال 1250 هجری قمری با مهارت و هنرمندی معمار معروف کاشانی، استاد علی مریم احداث گردید. بنای این خانه شامل 5 درب ورودی و چهار حیاط بوده و قسمت اندرونی خانه شمال اتاق پنج دری ساده و سرداب بزرگ با مشخصات منحصر بفرد هست. براساس راهنمای سفر به شهر کاشان باید بدانید که قسمت بیرونی شامل تالار بزرگ در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک و دو جداره به همراه یک حیاط اصلی و یک حیاط که متعلق به خدمه بود، است.

خانه عباسیان

خانه عباسیان در سال 1245 هجری قمری در محله سلطان امیراحمد ساخته شده و بنابر نظر کارشناسان معماری، جز برجسته ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی اسلامی است. معمار این خانه مشخص نیست. این مجموعه با مساحت حدود 5000 مترمربع شامل 5 حیاط بوده که معماری آنها به صورت گودال باغچه هست و یکی از حیاط های آن به صورت دو طبقه با حیاط مسقف ساخته شد. خانه عباسیان به لحاظ معماری دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطار بندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت است.

خانه عامری ها

خانه عامری ها در محله سلطان امیراحمد واقع شده و بزرگترین خانه تاریخی کاشان بشمار می رود. قدمت اولیه این خانه به زمان زندیه برمی گردد و حیاط های اصلی اندرونی و بیرونی در همان زمان ساخته شده اند. سپس، در زمان قاجاریه توسط حسام السلطنه حیاط هایی به این خانه اضافه گردیدند. براساس راهنمای سفر به شهر کاشان باید بدانید که این خانه شامل 7 حیاط و حدودا 85 اتاق بوده که 5 حیاط آن مرمت شده و قابل بازدید هستند. در تمام حیاط های این خانه سیستم معماری به صورت گودال باغچه بوده و سیستم حوضخانه و گردش جریان آب طراحی گردیده که در تابستان استفاده می شده است. طراحی و معماری این خانه بدلیل داشتن مسیرهای زیرزمینی در نوع خود بی نظیر بوده و مساحتش حدودا 7000 مترمربع است.

حمام سلطان امیراحمد

حمام سلطان امیر احمد در محله سلطان امیراحمد واقع شده و قدمت آن را به دوران صفوی نسبت می دهند. بعد از زلزله 1192 هجری قمری حمام اولیه تخریب و حمام فعلی در زمان قاجاریه بر روی بازمانده های حمام قبلی بنا گردید. این حمام زیبا شامل قسمت هایی از قبیل ورودی، سربینه، خزینه، گرمخانه و محل نظافت بوده و کانال هایی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه ها در کف حمام وجود دارند. دیوارهای حمام در تاریخ 1355 در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیدند.

قلعه جلالی

در کنار مرکز بافت تاریخی کاشان، دیوارهای بلند کاهگلی وجود دارند که از بقایای حصار معروف عهد سلجوقی هستند. این برج و بارو در اواسط قرن پنجم هجری قمری به همت یکی از رجال نامدار دولت سلجوقی به نام خواجه مجدالدین ابوالقاسم کاشانی ساخته شد و اسناد تاریخی نشان می دهند که دژ مستحکم چندین بار اهالی کاشان را از دست حملات سخت دشمنان و قتل عام های وحشیانه نجات داد. در کنار این دیوار، قلعه ای به نام قلعه جلالی وجود دارد که به دستور جلال الدین ملکشاه ساخته شده است. این بنای عظیم خشتی مدتی ارگ و مرکز حکومتی کاشان بود. در داخل و خارج قلعه، دو بنای گنبدی شکل موسوم به یخچال وجود دارند. این بناها در سالهای 1350 و 1355 به ثبت آثار ملی رسیدند.

مسجد آقا بزرگ

مسجد آقا بزرگ در دوران قاجاریه و با سرمایه شخصی به نام حاج محمدتقی خانبان طی سالهای 1250 تا 1260 هجری قمری جهت برپایی نماز جماعت و برگزاری مجالس درس و بحث ملامهدی نراقی ملقب به آقابزرگ بنا شد. معمار این بنا شخصی به نام استاد حاج شعبان بوده و تمامی بنا از جمله گنبد مدرسه با آجر ساخته شده اند. تزئینات بکار رفته در این بنای عظیم عبارتند از کاشیکاری، آجرکاری، کتیبه های نفیس ترکیبی گچی و کاشی، مقرنس کاری، خطاطی ثلث، نستعلیق و نقاشی استاد محمد ابراهیم و استاد محمدحسین و بسمله های طغری استاد سید صادق کاشانی. این بنا در تاریخ 1330 به ثبت آثار ملی رسید.

بازار کاشان

قدمت بازار کاشان را مربوط به دوران سلجوقی می دانند اما دوران رواج بازار مربوط به زمان صفویه و بخصوص دوران شاه عباس اول است و به همین علت اکثر سیاحان و جهانگردانی که در زمان صفویه و قاجاریه به ایران آمده و از کاشان هم بازدید کرده اند، عظمت و شکوه بازار کاشان را ستایش کرده اند. در مجموعه تاریخی بازار علاوه بر راسته بازارهای اصلی نظیر مسگرها، زرگرها، کفاش ها، بزازها و بازارچه های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، کاروانسراها، تیمچه ها، حمام ها و آب انبارهای متعدد و مختلفی وجود دارند. ضمنا، مراکز مختلف فرش فروشی، صنایع دستی و سوغات کاشان هم در این بازار بچشم می خورند. این مورد از معروف ترین جاذبه های دیدنی کاشان به سال 1355 به ثبت آثار ملی رسید.

مدرسه و مسجد امام خمینی (سلطانی)

این مجموعه به دستور فتحعلی شاه قاجار در سالهای 1221 تا 1229 هجری قمری ساخته شد. معمار این بنا شخصی به نام استاد محمد شفیع بوده که این مدرسه را به سبک مدارس چهارباغ و صدر اصفهان بنا نموده است. این بنا شامل کتیبه های گچی و کاشی کاری های هفت رنگ بخصوص در محرابی که در زیر گنبد واقع گردیده و مقرنس های زیبای گچی در جبهه سردر و گنبد است. فضای صحن مدرسه را درختان کاج پوشانیده اند و در میان صحن، آبنمای بزرگ مدرسه به خوبی خودنمایی می کند. در اطراف صحن غالب بر 50 حجره جهت سکونت طلاب ساخته شده اند. این بنا در 1315 به ثبت آثار ملی رسید.

تیمچه امین الدوله

تیمچه امین الدوله در یکی از نقاط مرکزی بازار موسوم به میانچال قرار دارد و معماری آن مربوط به دوران قاجاریه است. این بنا به دستور یکی از رجال نامدار عصر قاجاریه به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله و با معماری استاد علی مریم در اواخر قرن سیزدهم هجری ساخته شد. این بنای با عظمت در 3 طبقه و با طول و عرض زیاد بنا گردیده و ارتفاع گنبد و نوع معماری آن چشم هر ببینده ای را به خود جلب می کند. طبقات زیرزمینی به صورت انباری، طبقات همکف، حجره و طبقات بالایی هم مورد استفاده نقاشان قالی قرار می گرفته اند. همه ساله در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله حسین (ع) این تیمچه میعادگاه هیات مذهبی عزاداران کاشان هست.

کارگاه سنتی صنایع دستی

این کارگاه در خیابان ملافتح اله جنب دیوار یک هزارساله دوران سلجوقیان واقع شده است. در حال حاضر، دستگاه های صنایع دستی از جمله مخمل بافی، زری بافی، سفال گری و معرق چوب در این مرکز راه اندازی و مشغول فعالیت هستند.

شاهزاده ابراهیم

شاهزاده ابراهیم در محور امیرکبیر نزدیک باغ فین واقع شده است. بنای اولیه این بقعه در نیمه قرن 13 هجری قمری به همت یکی از اهالی فین به نام خاله بیگم احداث گردید. نقاشی های نفیس این بقعه اثر عبدالرحیم ضرابی کاشانی بوده و بقعه مذکور از نظر کاشی کاری، آینه کاری و نقاشی بسیار زیبا و دیدنی است.

چشمه سلیمانیه

این چشمه منسوب به حضرت سلیمان پیامبر (ص) بوده و در پشت قسمت غربی باغ فین واقع است. براساس راهنمای سفر به شهر کاشان باید بدانید که در کنار چشمه ساختمانی بنا گردیده که قسمت شرقی آن در زمان شاه سلیمان صفوی و قسمت غربی آن در سال 1329 شمسی توسط بازرگانان کاشانی با الهام از معماری دوره ساسانی ساخته شد.

مسجد جامع کاشان

مسجد جامع کاشان دارای مناره آجری زیبایی بوده که دارای کتیبه آجری، به خط کوفی و دارای تاریخ 466 هجری قمری است. در لایه برداری های اخیر از گچبری های محراب عصر سلجوقی، آثار و تزئیناتی متعلق به دوره آل بویه کشف و شناسایی شدند. در شبستان تابستانی این بنا که در زیر شبستان زمستانی قرار دارد، طرح های بسیار زیبای کاشی کاری دیده می شوند و در کف این شبستان آثاری از کوره های پخت ظروف چینی توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشف شدند. براساس مقاله سفر به شهر کاشان باید بدانید که این بنا دارای گنبدی آجری است که پس از زلزله معروف سال 1192 هجری قمری به وسیله عبدالرزاق خان کاشی به صورت اساسی تعمیر گردید.

ابیانه

روستای ابیانه که در 40 کیلومتری مرکز شهرستان نطنز و از توابع آن بوده، یکی از خوش آب و هواترین روستاهای اطراف و نزدیک منطقه کاشان است. ابیانه جز روستاهای ایران و جز کهن ترین آنها از حیث معماری سنتی بوده و آثاری از دوره هخامنشیان تا قاجاریه در این منطقه دیده می شوند. بافت فشرده روستا، کوچه های پیچ در پیچ، ساباتهای زیبا و سایه روشن های دلپذیر ناشی از آنها، مسجد جامع و پنجره های مشبک و زیبای آن و حفظ آداب و رسوم زندگانی بخصوص طرز لباس پوشیدن سنتی مردم روستا مورد توجه هستند. این اثر در سال 1354 جز آثار ملی به ثبت رسید.

مشهد اردهال

مشهد اردهال علاوه بر اینکه از آثار تاریخی و هنری کاشان بوده، به لحاظ اینکه مدفن یکی از امامزادگان معتبر یعنی امامزاده سلطان علی بن محمد بن باقر هست، از اهمیت مذهبی خاصی برخوردار است. هر ساله و در سال روز شهادت آن امامزاده، در مراسم معروف سنتی مذهبی قالیشویان علاقمندان از سراسر کشور جهت بازدید از این مراسم به این محل می آیند. بنای اولیه این بقعه متعلق به دوران سلجوقیان است و صحن، بقعه و بارگاه آن توسط خواجه مجدالدین ابوالقاسم کاشانی احداث شده اند. براساس راهنمای سفر به شهر کاشان باید بدانید که در قرون یازدهم و دوازدهم این بنا تعمیر و قسمت هایی به آن اضافه شده اند و دارای 3 صحن است.