مسجد جامع کاشان

مسجد جامع کاشان مربوط به دوره سلجوقیان است و در خیابان بابا افضل، محله میدان کهنه واقع شد. این اثر در تاریخ 30 خرداد 1315 با شماره 252 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در لایه برداری های اخیر از گچبری های محراب دوره سلجوقی، آثار و تزئیناتی متعلق به دوره آل بویه کشف و شناسایی شد. در شبستان تابستانی این بنا که در زیر شبستان زمستانی قرار دارد، طرح های بسیار زیبای کاشیکاری دیده می شود و در کف این شبستان آثاری از کوره های پخت ظروف چینی به وسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی در گذشته کشف شد. این بنا دارای گنبدی آجری بوده که احتمالا پس از زلزله معروف سال 1192 هجری قمری که این مسجد آسیب فراوانی دید، به وسیله عبدالرزاق خان کاشی به صورت اساسی تعمیر و این موضوع در کتیبه خط ثلث در زیر گنبد مسجد به سال 1207 هجری قمری نیز مشخص شده است.

مسجد جامع کاشان از کهنسال ترین بناهای تاریخی این شهر به شمار می رود و بر روی بنایی کهنسال تر پایه گذاری شد که به عقیده برخی از کارشناسان، قدمت آن مربوط به قبل از اسلام است. برخی دیگر از کارشناسان با توجه به آثار کوره های پخت سفال و سایر فضاهای کاوش شده در زیر شبستان های مسجد، آن را مربوط به قرون اولیه دوره اسلامی می دانند. بنا به برخی روایات تاریخی، این مسجد به دستور صفیه خاتون، دختر مالک اشتر بنا نهاده شده است. این مسجد دارای دو قبله بوده که یکی از آنها به دلیل رعایت نشدن جهات دقیق قبله از عمد تخریب شد. به دلیل اینکه برای نمازگزاران مشتبه نشود، محراب دیگری در نزدیکی همان محراب ساخته اند اما مردم عامی اعتقاد دارند که این محراب به طرف بیت المقدس بوده و بعد از اینکه قبله در سال دوم هجرت تغییر یافت، این محراب تخریب شد.

در محراب دیگر که به سمت مسجدالحرام است آیه تغییر قبله از بیت المقدس به طرف مکه به چشم می خورد که خود دلیل بر اعتقاد مردم نسبت به این موضوع است. گفته می شود در این مسجد سلطان علی بن محمد باقر نماز گزارد. از این رو مردم کاشان این مسجد را بسیار قابل احترام می دانند و قدیمی ترین کتیبه ای که در مسجد وجود دارد، به تاریخ 466 هجری قمری است. این مسجد مرکز بزرگترین و قدیمی ترین هیئت مذهبی کاشان بوده که قدمتی بیش از صد سال دارد. این بنا دارای گنبد آجری با مقصوره و ایوان مرتفع، صحن وسیع و حوضخانه ای در وسط و سه شبستان بزرگ است.