کاشان در بهار؛ تاریخچه مراسم گلاب گیری کاشان و جاذبه های گردشگری

کاشان یکی از شهرهای زیبا و گردشگرپذیر ایران به شمار می رود و در بین علاقمندان به گردشگری طرفداران بسیاری دارد. فصل بهار هم که از راه می رسد، انگار کاشان تمامی زیبایی های خود را به یکباره برای گردشگران به نمایش می گذارد و بیش از هر زمان دیگر برایشان جذاب می شود. در این فصل، کاشان آب و هوای بی نظیری داشته و با جشنواره های متعدد و جاذبه های تاریخی و طبیعی که در بطن خود دارد، آماده پذیرایی از میهمانان داخلی و خارجی می شود. با ما در این مقاله خواندنی همراه شده تا شما را با تاریخچه مراسم گلاب گیری کاشان و همچنین دیدنی های کاشان در فصل بهار آشنا نماییم.

تاریخچه گلاب گیری

یکی از جشنواره هایی که در فصل بهار برای کسانی که به کاشان سفر می کنند بسیار جالب و دیدنی هست، جشنواره گلاب گیری است. مراسم گلاب گیری از 15 تا 25 اردیبهشت هر سال در این منطقه برگزار شده و حال و هوای خاصی را به شهر می بخشد. گل محمدی یکی از گلهای خوش عطر و زیبا بوده که در اردیبهشت رشدش کامل شده و برای برداشت آماده می شود. این گل پایه اصلی مراسم گلاب گیری بوده که در کاشان و خصوصا قمصر اجرا می گردد.

ایرانی ها از نخستین افرادی بودند که با ایجاد دستگاهی جدید، اقدام به تقطیر و جمع آوری اسانس گلها و گیاهان کردند. حکمای یونان باستان هم فقط از عصاره گل برگهای قرمز و روغن آن استفاده بهره می گرفتند و از علم تقطیر مایعات آگاه نبودند. تقطیر اساس بسیاری از علوم شیمیایی بوده و آب تقطیر شده گل محمدی هم برای تقویت معده و درمان دردهای معده و روده امروزه بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. مراسم گلاب گیری کاشان 140 سال قدمت داشته و امروزه با شکوه هر چه تمام تر برگزار می گردد.

مراحل گلاب گیری

در ابتدای مراسم گلاب گیری، دیگ های بزرگی را بر روی آتش می گذارند و حدود 3 برابر حجم گلها به آن آب اضافه می کنند. آتش زدن هیزم ها مهمترین بخش کار است که 4 ساعت طول می کشد و بهتر است در کنار آب روان و با خواندن دعاها صورت بگیرد. سپس، تمام منافذ و درب دیگ را پوشانده تا بخار در درون آن محبوس شود. بعد از جوشیدن کامل، بخار را در درون پارچی که با استفاده از آب خنک می گردد، رها می کنند. این بخارها پس از سرد شدن گلاب را ایجاد می نمایند. براساس تاریخچه مراسم گلاب گیری کاشان باید بدانید که برای ساخت عطر هم می توانید روغن سطح گلاب را جدا کنید و از آن بهره ببرید.

اگر هم خواستید گلاب دو آتیشه باشد، باید دوباره گلاب را بجوشانید. در جشنواره گلاب گیری، گلاب و عرقیجات گیاهی در بین مردم و گردشگران توزیع شده و خاطره ای شیرین را از حضور در کاشان برایشان بجا می گذارد. این مراسم هر سال در بهار در قمصر و نیاسر برگزار شده و شما می توانید از تاکسی های شهری استفاده کرده و خود را به آسانی از کاشان به محل جشنواره رسانده و از مراحل گلاب گیری آگاه شوید.

جاهای دیدنی کاشان

باغ فین

باغ فین در جنوب کاشان و در مجاورت چشمه سلیمانیه به مساحت 23700 متر مربع قرار دارد و شامل مجموعه های ذیل است: سردر و برج و بارو، شترگلوی صفوی، شترگلوی قاجاری، حمام کوچک، حمام سلطنتی، بنای خلوت کریم خانی، اتاق شاه نشین و موزه. در اثر زلزله سال 982 هجری قمری باغ به کلی ویران شد و باغ فعلی به دستور شاه عباس صفوی در حدود سال 1000 هجری قمری بنا گردید که این باغ نیز بر اثر حوادث مختلف از جمله زلزله و حمله افاغنه چندین دفعه تخریب شد ولی دوباره بازسازی گردید. از جمله وقایع سیاسی و تاریخی مهم که در این جاذبه رخ دادند، میتوان به تاجگذاری شاه اسماعیل و شاه عباس دوم و قتل امیرکبیر اشاره کرد.

خانه بروجردی ها

خانه بروجردی ها در محله قدیمی سلطان امیراحمد قرار دارد و در حوالی سال 1275 هجری قمری توسط استاد علی مریم، یکی از معماران معروف کاشان ساخته شد. این خانه توسط شخصی به نام سید حسن نطنزی، یکی از بازرگانان معروف کاشان بنا نهاده شده و بواسطه مراوده تجاری که این شخص با بروجرد داشت، به خانه بروجردی معروف گردید. مساحت این بنا حدود 3000 مترمربع و شامل دو حیاط اندرونی و بیرونی است. نقاشی های این بنا در شیوه های متنوع و با رنگ و روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار نقاشی ایران یعنی کمال الملک طراحی و اجرا گردیدند. در بام تالار نیز نورگیر و بادگیرهای فوق العاده جالبی خودنمایی می کنند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران هستند.

تپه های باستانی سیلک

تپه های باستانی سیلک در 3 کیلومتری جنوب غربی کاشان قرار دارند و بنابر تحقیقات باستان شناسی، یکی از نخستین مراکز تمدن و اسکان بشر ما قبل از تاریخ شناخته شدند. سیلک در حال حاضر مشتمل بر یک تپه شمالی و یک تپه جنوبی بوده که به فاصله 500 متر از یکدیگر قرار دارند و در جلوی آنها گورستان هایی از انسانهای ما قبل تاریخ وجود دارند. با توجه به بررسی های علمی پروفسور گریشمن در سال 1311 شمسی، قدمت آن به هزاره پنجم تا اول قبل از میلادی می رسد و آثاری از اشیای باقیمانده آنها در لوور فرانسه، موزه ملی ایران و باغ فین موجود هستند.

خانه طباطبایی ها

خانه طباطبایی ها در جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیراحمد قرار دارد و بخاطر اینکه سنگ بنای این خانه را شخصی به نام حاج سیدجعفر طباطبایی بنا نهاد، به خانه طباطبایی مرسوم و مشهور گردیده است. این بنا در زمینی به مساحت 4730 متر مربع و در حدود سال 1250 هجری قمری با مهارت و هنرمندی معمار معروف کاشانی، استاد علی مریم احداث گردید. بنای این خانه شامل 5 درب ورودی و چهار حیاط بوده و قسمت اندرونی خانه شمال اتاق پنج دری ساده و سرداب بزرگ با مشخصات منحصر بفرد هست. قسمت بیرونی شامل تالار بزرگ در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک و دو جداره به همراه یک حیاط اصلی و یک حیاط که متعلق به خدمه بوده، است.

مسجد جامع کاشان

مسجد جامع کاشان دارای مناره آجری زیبایی بوده که دارای کتیبه آجری، به خط کوفی و دارای تاریخ 466 هجری قمری است. در لایه برداری های اخیر از گچبری های محراب عصر سلجوقی، آثار و تزئیناتی متعلق به دوره آل بویه کشف و شناسایی شدند. در شبستان تابستانی این بنا که در زیر شبستان زمستانی قرار دارد، طرح های بسیار زیبای کاشی کاری دیده می شوند و در کف این شبستان آثاری از کوره های پخت ظروف چینی توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشف شدند. این مسجد دارای گنبدی آجری است که پس از زلزله معروف سال 1192 هجری قمری به وسیله عبدالرزاق خان کاشی به صورت اساسی تعمیر گردید.

تیمچه امین الدوله

تیمچه امین الدوله در یکی از نقاط مرکزی بازار موسوم به میانچال قرار دارد و معماری آن مربوط به دوران قاجاریه است. این بنا به دستور یکی از رجال نامدار عصر قاجاریه به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله و با معماری استاد علی مریم در اواخر قرن سیزدهم هجری ساخته شد. این بنای با عظمت در 3 طبقه و با طول و عرض زیاد بنا گردیده و ارتفاع گنبد و نوع معماری آن چشم هر ببینده ای را به خود جلب می کند. طبقات زیرزمینی به صورت انباری، طبقات همکف، حجره و طبقات بالایی هم مورد استفاده نقاشان قالی قرار می گرفته اند. همه ساله در ایام سوگواری حضرت ابا عبدالله حسین (ع) این تیمچه میعادگاه هیات مذهبی عزاداران کاشان هست.

بازار کاشان

قدمت بازار کاشان را مربوط به دوران سلجوقی می دانند اما دوران رواج بازار مربوط به زمان صفویه و بخصوص دوران شاه عباس اول است و به همین علت اکثر سیاحان و جهانگردانی که در زمان صفویه و قاجاریه به ایران آمده و از کاشان هم بازدید کرده اند، عظمت و شکوه بازار کاشان را ستایش کرده اند. در مجموعه تاریخی بازار علاوه بر راسته بازارهای اصلی نظیر مسگرها، زرگرها، کفاش ها، بزازها و بازارچه های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، کاروانسراها، تیمچه ها، حمام ها و آب انبارهای متعدد و مختلفی وجود دارند. ضمنا، مراکز مختلف فرش فروشی، صنایع دستی و سوغات کاشان هم در این بازار بچشم میخورند.

مسجد آقا بزرگ

مسجد آقا بزرگ در دوران قاجاریه و با سرمایه شخصی به نام حاج محمدتقی خانبان طی سالهای 1250 تا 1260 هجری قمری جهت برپایی نماز جماعت و برگزاری مجالس درس و بحث ملامهدی نراقی ملقب به آقا بزرگ بنا شد. معمار این بنا شخصی به نام استاد حاج شعبان بوده و تمامی بنا از جمله گنبد مدرسه با آجر ساخته شده اند. تزئینات بکار رفته در این مسجد عبارتند از کاشیکاری، آجرکاری، کتیبه های نفیس ترکیبی گچی و کاشی، مقرنس کاری، خطاطی ثلث، نستعلیق و نقاشی استاد محمد ابراهیم و استاد محمدحسین و بسمله های طغری استاد سید صادق کاشانی.

حمام سلطان امیر احمد

حمام سلطان امیر احمد در محله سلطان امیر احمد واقع شده و قدمت آن را به دوران صفوی نسبت می دهند. بعد از زلزله 1192 هجری قمری حمام اولیه تخریب و حمام فعلی در زمان قاجاریه بر روی بازمانده های حمام قبلی بنا گردید. این حمام زیبا شامل قسمت هایی از قبیل ورودی، سربینه، خزینه، گرمخانه و محل نظافت بوده و کانال هایی جهت تعویض آب خزینه ها و حوضچه ها در کف حمام وجود دارند. دیوارهای آن در تاریخ 1355 در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیدند.

خانه عامری ها

خانه عامری ها در محله سلطان امیر احمد واقع شده و بزرگترین خانه تاریخی کاشان بشمار می رود. قدمت اولیه این خانه به زمان زندیه بر می گردد و حیاط های اصلی اندرونی و بیرونی در همان زمان ساخته شده اند. سپس، در زمان قاجاریه توسط حسام السلطنه حیاط هایی به این خانه اضافه گردیدند. این خانه شامل 7 حیاط و حدودا 85 اتاق بوده که 5 حیاط آن مرمت شده و قابل بازدید هستند. در تمام حیاط های این خانه سیستم معماری به صورت گودال باغچه بوده و سیستم حوضخانه و گردش جریان آب طراحی گردیده که در تابستان استفاده میشده است. طراحی و معماری خانه عامری ها به دلیل داشتن مسیرهای زیرزمینی در نوع خود بی نظیر بوده و مساحتش حدودا 7000 متر مربع است.

خانه عباسیان

خانه عباسیان در سال 1245 هجری قمری در محله سلطان امیراحمد ساخته شده و بنابر نظر کارشناسان معماری، جز برجسته ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی اسلامی است. معمار این خانه مشخص نیست. این مجموعه با مساحت حدود 5000 متر مربع شامل 5 حیاط بوده که معماری آنها به صورت گودال باغچه هست و یکی از حیاط های آن به صورت دو طبقه با حیاط مسقف ساخته شد. خانه عباسیان به لحاظ معماری دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطار بندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت است.

بهترین رستوران های کاشان

• رستوران باغ بهشت فین کاشان
• رستوران سنتی مظفری
• رستوران خاتون
• رستوران پاداش
• رستوران خانه منوچهری ها

بهترین هتل و اقامتگاه های کاشان

• هتل نگارستان
• هتل سیاح
• هتل آریانا کاشان
• هتل سنتی منوچهری
• هتل امیرکبیر
• اقامتگاه بومگردی خانه محبوب
• اقامتگاه سنتی عمارت محمودیه
• اقامتگاه بومگردی سرای سایه
• اقامتگاه سنتی کاشانه روشن
  

  

برنامه سفر به کاشان

روز اول

سفر خود را به کاشان شروع می کنیم. بعد از اینکه اقامتگاهی مناسب را یافتیم، به سراغ گردش و تفریح می رویم. اولین جاذبه ای که قصد داریم به دیدنش برویم، باغ فین است. بازدید از این مورد از دیدنی های کاشان در فصل بهار 3 ساعت طول میکشد. وسعت باغ بالغ بر 23 هزار متر مربع بوده و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شد. در مقایسه با بسیاری از باغهای ایرانی، باغ فین با آب قابل توجهی آب رسانی می شود. به استناد منابع، زلزله مهیب سال 1573 میلادی باعث تخریب کلی باغ شد. بقایای باغی در چند صد متری باغ فین (باغ نو) موجود بوده که به باغ کهنه معروف است.

باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را یافته بود. به هر حال، ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباس بزرگ نسبت داده شده و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث الدین جمشید کاشانی میداند. کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاه عباس دوم نیز ادامه یافت و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمام ها محصول این دوره بوده اند. همچنین شاه سلیمان صفوی صفه ای پیرامون چشمه فین را بنا نمود که احتمالا موجب تغییر نام چشمه فین به چشمه سلیمانیه بوده است. از اواخر دوره صفویه تا دوره زندیه و هم زمان با حمله افغان و لشکرکشی های نادر شاه توجهی به باغ نشد.

در دوره کریمخان زند و هم زمان با وقوع چند زلزله پیاپی باغ و ابنیه موجود در آن مورد مرمت قرار گرفت و بنای خلوت کریمخانی به آن افزوده گشت. در دوره سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشهایی زیادی به ابنیه باغ افزوده شد. تقریبا مابقی ابنیه موجود در باغ همگی محصول این دوران هست ولی با مرگ فتحعلی شاه، کار رسیدگی به باغ و درختان آن رها شد و حتی بخشهایی از باغ از میان رفت. با ثبت ملی این اثر در هفتاد سال پیش رسیدگی و توجه به آن اهمیت بیشتری یافت. در دوره پهلوی هم بنای موزه ملی کاشان بر خرابه های خلوت نظام الدوله و همچنین بنایی در حد فاصل کتابخانه و حمام ها ساخته شد و سایر ابنیه نیز مورد مرمت قرار گرفت.

مهمترین گیاهان باغ فین شامل 579 اصله درخت سرو و 11 اصله درخت چنار است. با توجه به قدمت این درختان به نظر می رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفت. اغلب درختان باغ بین 100 تا 470 سال سن دارند. طی پانزده سال گذشته و بخصوص بعد از سال 1386 مجموعه ای از عوامل موجب بروز فاجعه خشکی و بیماری درختان شد. در طراحی اولیه باغ حفظ تقارن اهمیت ویژه ای داشته است. به تدریج و با دخالت شاهان از این تقارن کاسته شد. این خروج از تقارن هم در محورهای تردد در باغ و هم در ابنیه اضافه شده پس از دوره صفویه بچشم میخورد.

در مرکز باغ کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می دهند. کوشک قاجاری با نقاشی های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. پس از آن، با حدود 15 دقیقه رانندگی خود را به مسجد جامع کاشان می رسانیم. بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. مسجد جامع کاشان مربوط به دوره سلجوقیان است و در خیابان بابا افضل، محله میدان کهنه واقع شد. این بنا دارای گنبدی آجری بوده که احتمالا پس از زلزله معروف سال 1192 هجری قمری که این مسجد آسیب فراوانی دید، به وسیله عبدالرزاق خان کاشی به صورت اساسی تعمیر و این موضوع در کتیبه خط ثلث در زیر گنبد مسجد به سال 1207 هجری قمری نیز مشخص شده است.

مسجد جامع کاشان از کهنسال ترین بناهای تاریخی این شهر به شمار می رود و بر روی بنایی کهنسال تر پایه گذاری شد که به عقیده برخی از کارشناسان، قدمت آن مربوط به قبل از اسلام است. برخی دیگر از کارشناسان با توجه به آثار کوره های پخت سفال و سایر فضاهای کاوش شده در زیر شبستان های مسجد، آن را مربوط به قرون اولیه دوره اسلامی می دانند. بنا به برخی روایات تاریخی، این مسجد به دستور صفیه خاتون، دختر مالک اشتر بنا نهاده شده است. این مسجد دارای دو قبله بوده که یکی از آنها به دلیل رعایت نشدن جهات دقیق قبله از عمد تخریب شد. به دلیل اینکه برای نمازگزاران مشتبه نشود، محراب دیگری در نزدیکی همان محراب ساخته اند اما مردم عامی اعتقاد دارند که این محراب به طرف بیت المقدس بوده و بعد از اینکه قبله در سال دوم هجرت تغییر یافت، این محراب تخریب شد.

در محراب دیگر که به سمت مسجدالحرام است آیه تغییر قبله از بیت المقدس به طرف مکه به چشم می خورد که خود دلیل بر اعتقاد مردم نسبت به این موضوع است. گفته می شود در این مسجد سلطان علی بن محمد باقر نماز گزارد. از این رو مردم کاشان این مسجد را بسیار قابل احترام می دانند و قدیمی ترین کتیبه ای که در مسجد وجود دارد، به تاریخ 466 هجری قمری است. این مسجد مرکز بزرگترین و قدیمی ترین هیئت مذهبی کاشان بوده که قدمتی بیش از صد سال دارد. این بنا دارای گنبد آجری با مقصوره و ایوان مرتفع، صحن وسیع و حوضخانه ای در وسط و سه شبستان بزرگ است.

پس از آن، دیگر وقت ناهار فرا رسیده و ما هم با حدود 3 دقیقه رانندگی خود را به رستوران هفت پنجره رسانده و خستگی خود را برطرف می کنیم. پس از کمی استراحت، راهی جاذبه بعدی یعنی حمام سلطان امیر احمد شده که با رستوران در حدود 2 دقیقه رانندگی فاصله دارد. بازدید از این مجموعه 2 ساعت زمان می برد. حمام سلطان امیر احمد از نظر معماری و تزئینات یکی از زیباترین حمام های ایران هست. قدمت این بنا را با توجه به آثار و شواهد به دوران سلجوقیان نسبت می دهند. بنای فعلی سربینه حمام هم بازمانده دوران قاجار است. حمام تاریخی سلطان امیر احمد با وسعت 1000 متر مربع در محله سلطان امیر احمد واقع شده و شامل دو حمام کوچک و بزرگ بود که در ایام خاص هفته مورد استفاده اهالی محل قرار میگرفته است.

یکی از موارد مهم بنا آهک بری و گچبری هایی بوده و از دیگر شاهکارهای آن بام زیبای حمام است که این بام یکی از زیباترین بام های گنبدی شکل ایران بود. روی هر گنبد شیشه های عدسی محدب قرار گرفته تا ضمن تامین نور کافی برای قسمتهای مختلف حمام، مانع دید به داخل شود. جلو خان، سردر ورودی، هشتی، راهروهای ارتباطی، سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه، صفه شاه نشین، اتاق نظافت، تون، گربه رو (چپیله)، دستک، برف انداز، جام خانه و چاه خانه قسمتهای حمام سلطان امیر احمد هستند. فضای اول حمام بینه یا سربینه، رختکن و جای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده و سربینه مهمترین و زیباترین فضای حمام است؛ فضایی وسیع و پر تزئین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان.

در اطراف فضای میانی بینه هم سکوهایی برای استراحت مراجعین است که برای ورود به آنها باید از چند پله بالا می رفتند و پاها را قبل از ورود در حوض های روی سکوها می شستند. بیشترین تزئینات حمام همیشه در بینه است. کف بینه و غرفه های اطراف آن معمولاً سنگی هست. نورپردازی منظم بینه بر تاثیر این تزئینات می افزاید. حوض درون سربینه و فواره آن آرامش فضا را دوچندان می کند. حمام در قدیم فقط محل استحمام نبود بلکه مکانی برای گذراندن اوقات فراغت، گفتگو و تبادل نظر، رفع خستگی و حتی عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی است. فضای دوم یعنی گرمخانه محل شستشو و تطهیر بدن است. گرمخانه اغلب فضایی ساده تر از بینه بوده و گوشه هایی برای نشستن و شستشو دارد.

خزینه آب گرم و حوض آب سرد و فضاهایی خصوصی تر برای استحمام در مجاورت گرمخانه قرار دارد. روشنایی گرمخانه از نورگیرهای سقفی تامین می شود. پس از آن بهتر است کم کم راهی جاذبه بعدی یعنی خانه تاریخی بروجردی ها شویم. حدود 1 دقیقه زمان نیاز داریم که به این بنا برسیم. 1 ساعت هم بازدید از آن وقت می گیرد. خانه بروجردی ها توسط سید حسن نطنزی در نیمه دوم قرن 13 هجری و در زمان قاجار ساخته شد. این خانه با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبا بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیباترین جلوه های معماری ایرانی را به معرض نمایش می گذارد.

مساحت این خانه 1700 متر مربع و زیربنای آن 1000 مترمربع بوده و شامل 2 قسمت بیرونی و اندرونی، 2 ورودی اصلی و فرعی، هشتی، راهرو، حیاط، تابستان نشین، زمستان نشین، آشپزخانه، حیاط های سرپوشیده و زیرزمینی بزرگ است. خانه بروجردی ها دو طبقه و در قسمت جنوبی با سرداب 3 طبقه هست. نقاشی های ارزنده و گچ بری های این خانه زیر نظر صنیع الملک، نقاش بزرگ ایران و عموی کمال الملک اجرا شد. خانه تاریخی بروجردی های کاشان از نظر محبوبیت جاذبه توریستی به عنوان انتخاب برتر یونسکو در سال 2015 و 2016 اعلام شد. این خانه یکی از لوکیشن های سریال شبکه نمایش خانگی قبله عالم هست.

برای پایان روز هم به سراغ خانه تاریخی طباطبایی ها می رویم که به اندازه 1 دقیقه رانندگی با خانه بروجردی ها فاصله دارد. بازدید از این بنا 2 ساعت زمان نیاز داشته و بسیار دیدنی هست. خانه طباطبایی ها در نیمه دوم سده 13 هجری و مصادف با دوره قاجار در محله سلطان امیر احمد احداث شد. این خانه 4730 متر مربع وسعت دارد و ساختش به سفارش سید جعفر طباطبایی در حدود سال 1250 هجری قمری به استاد علی مریم کاشانی به عنوان طراح و سازنده سپرده شد. این خانه مشتمل بر چهار صحن و حیاط می شود که حیاط مرکزی متعلق به قسمت بیرونی، دو حیاط متعلق به اندرونی و یک حیاط متعلق به خدمه بوده است.

قسمت اندرونی خانه شامل اتاق پنج دری ساده در مرکز و دو حیاط در دو طرف آن بوده است. حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر، تعداد اتاق های آن بیشتر و دارای سرسرای پذیرایی مجزایی هست. در زیر قسمت اندرونی مخصوصا اتاق مرکزی سرداب بزرگی قرار دارد که دارای مشخصات منحصر بفرد خود بوده و به علل مختلفی مانند وجود بادگیر، سقف ضربی، نوع مصالح بکار رفته در بدنه، دو جداره بودن بدنه، وجود حوضی که قبلا در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه حدود 8 تا 10 متر و نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می شود، باعث شد تا بخصوص در فصل تابستان 15 تا20 درجه اختلاف دما بین زیرزمین و بیرون آن مشاهده شود.

قسمت بیرونی خانه شامل تالار بزرگ (شاه نشین) در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دو جداره که عمودی باز و بسته شده، می شود. این اتاق دارای تزئینات نقاشی و آینه کاری و گچ بری های جالب از جمله پنجره های مشبک گچی است که همچون پارچه توری ظریفی به نظر می رسد. در دو طرف اتاق شاه نشین اتاق های گوشواره بنا شده است. در جلوی اتاق شاه نشین، ایوانی با آینه کاری و گچ بری های جالب دیده می شود. در طرفین تالار بزرگ هم دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه یکدیگر احداث شده که دارای تابلوهای بدیع نقاشی هستند و از نفایس آثار هنری این دیار بشمار می آیند.

پس از پایان بازدید هم به اقامتگاه بازگشته و استراحت می کنیم تا برای روز دوم آماده شویم.

روز دوم

در روز دوم و پس از صرف صبحانه، راهی شهر می شویم تا از آخرین روز سفرمان لذت ببریم. مقصد اول ما، خانه عباسیان است. بازدید از آن حدود 2 ساعت زمان می برد. خانه عباسیان در سالهای 1245 تا 1250 هجری و در محله سلطان امیر احمد کاشان ساخته شد. این بنا از لحاظ معماری و تزئینات حائز اهمیت است و با شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. مجموعه تاریخی عباسیان همزمان با دوره قاجار توسط محمد ابراهیم تاجر کاشی (پدربزرگ سید محمد علوی بروجرودی) که از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان بود، ساخته شد. شواهد نشان دهنده آن است که ساخت این بنا 20 سال به طول انجامید.

این مجموعه وسعتی بالغ بر 5000 متر مربع و زیربنایی در حدود 7000 متر مربع داشته و دارای 5 طبقه و 5 حیاط هست. سبک معماری این خانه، گودال باغچه است. در این سبک از معماری بنا پایین تر از سطح کوچه ساخته شده تا بر استحکام، خاصیت عایقی خاک و مصالح و دسترسی به آب قنات افزوده گردد. جلوه هایی از معماری اصیل ایرانی اسلامی در طرح های بدیع و نقش های خیال انگیز گچبری و انواع تزئینات خود را به نمایش گذاشته و این زیبایی به حدی چشم نواز است که کارشناسان این مجموعه را به عنوان نامزد دریافت جایزه زیباترین بنای مسکونی ایرانی اسلامی در نظر گرفته اند.

این خانه تاریخی منحصر بفرد با همه چشم اندازهای زیبایش تاکنون محل ساخت چندین مجموعه تلویزیونی و فیلم سینمایی مانند مسافر ری، ملاصدرا، خانه ای در تاریکی و جابر بن حیان بوده است. هیئت امنای احیاء و مرمت بافت تاریخی کاشان با همکاری مالی وزارت صنایع و معادن خانه تاریخی عباسیان را در سال 1374 هجری شمسی خریداری و مرمت کردند. بخشی از این مورد از دیدنی های کاشان در فصل بهار به بنیاد سهراب سپهری، نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گرفته و کل عمارت نیز تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار دارد.

پس از آن با حدود 3 دقیقه رانندگی خود را به بازار کاشان می رسانیم. خرید و گردش در این بازار حدود 3 ساعت زمان می برد. این بازار که از پر رونق ترین و باشکوه ترین بازارهای سنتی ایران و از مهمترین آثار تاریخی و دیدنی کاشان بحساب می آید، با طاق های چشمه ای و گنبدهای کوچک به هم پیوسته ای که دارد، از سایر بازارها متمایز شده و یادگاری از سه دوران تاریخی صفویه، زندیه و خصوصا قاجار است. بازار سنتی در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار تاسیس شد و دلیل آن ثبات فوق العاده ای بود که در اوضاع سیاسی و صنایع ملی کشور وجود داشت.

تمامی این موارد نیز سبب شد که در این بازار کاروانسرا، تیمچه و بازارچه های متعددی ساخته شوند. یکی از مهمترین بناهایی که در این بازار وجود دارد، بازار نو مسگرها و فرخ خان امین الدوله غفاری بود که به دلیل طراحی خوب و بی نظیری که داشت، در کل ایران همتا نداشته است. بیش از صد و بیست دکان کوچک و بزرگ با ایوان جلو و بالاخانه از دروازه دولت یا میدان شهرداری کنونی تا میدان فیض و مقابل مسجد میدان نیز ساخته شده است. در فاصله بین دکانها هم چندین کاروانسرای وسیع در مقابل یکدیگر با چهارسوهای بلند و سقف دار نیز بنا گشت. انتهای هر دکان به صحن کاروانسراها در و پنجره و نورگیر نیز دارند.

در سال 1288 زمانی که فرخ خان فوت کرد، بازار نو مسگرها رو به نابودی رفت و تا دوران پهلوی و ساخته شدن خیابان های شهری در کاشان، سرتاسر بازار نو نیز خراب شد و آخرین آثار آن نیز ناپدید گشت. تعداد زیادی از بازارهای موجود در بازار سنتی کاشان در حال حاضر از بین رفته و از جمله بازارچه های بزرگ و معروف قدیمی که عموما به اصطلاح محلی ها به آنها گذر یا گذرگاه نیز گفته می شوند، کم و بیش تعدادی باقی مانده که به ترتیب، نام آنها گذر دروازه اصفهان، گذر سرپره، گذر پنجه شاه، گذر امامزاده حبیب بن موسی و گذر پای قپان است.

حال وقت ناهار فرا رسیده و بهتر است کمی هم استراحت کنیم. پس، به سراغ رستوران سنتی مرشدی می رویم که به اندازه 3 دقیقه با ماشین با بازار فاصله دارد. غذا خورده و استراحت می کنیم تا در ادامه روز انرژی داشته باشیم. پس از آن راهی جاذبه بعدی یعنی تپه سیلک می شویم که حدود 12 دقیقه با ما فاصله دارد. بازدید از آن 3 ساعت زمان نیاز دارد. محوطه باستانی سیلک که در منطقه فین کاشان واقع شده، قدمتی در حدود بیش از هشت هزار سال دارد. این تپه در اصل ویرانه های زیگورات باستانی ایران است. سیلک یکی از محوطه های باستان شناختی مهم فلات ایران بوده و یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های فلات مرکزی ایران هم در آن بوجود آمد.

محوطه باستانی سیلک در بخش جنوب غربی کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین قرار دارد و از دو تپه شمالی و جنوبی که در فاصله 600 متری یکدیگر جای گرفته و دو گورستان تشکیل شده است. یکی از گورستان ها که گورستان الف نامیده می شود، 3500 ساله بوده و در 200 متری جنوب تپه جنوبی واقع شده است. گورستان دیگر که گورستان ب نامیده می شود، 3000 سال قدمت دارد و در زیر باغ ها و زمین های کشاورزی بخش غربی تپه ها جای گرفت. تپه سیلک از گل رس و سفال ساخته شده و تا سال 1310 خورشیدی شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان به شهر نفرین شده معروف بود.

بعد از انتقال شماری از آثار به موزه لوور فرانسه، کارشناسان این موزه متوجه دیرینگی این آثار شدند. رومن گیرشمن به ایران فرستاده شد و با همکاری آندره گدار فرانسوی که مدیر موزه ملی ایران بود، توانست به کاوش در این میدانگاه ادامه دهد. هیئت باستان شناسی به سرپرستی رومن گیرشمن سه فصل کاوش را در سالهای 1933، 1934 و 1937 میلادی بر روی هر دو تپه سیلک و دو گورستان نزدیک به آن انجام دادند و در سال 1938 دو مجله با عنوان سیلک کاشان به زبان فرانسوی در پاریس چاپ کردند که بعدها به دست انتشارات میراث فرهنگی ایران به فارسی برگردانده شدند.

کمی بیشتر در شهر کاشان می چرخیم و در نهایت، خسته و گرسنه خود را به اقامتگاه می رسانیم تا دفتر سفر به کاشان را ببندیم.