آشنایی با شماری از معروف ترین جاذبه های دیدنی استان زنجان

استان زنجان یکی از استان های مهم شمال غرب کشور بوده و از مناطق آذری نشین محسوب می شود. این استان دارای 8 شهرستان و همچنین 1210 آبادی بوده که در 978 مورد از آنها زندگی جریان دارد و بقیه خالی از سکنه هستند. مساحت این استان در حدود 39369 کیلومتر مربع بوده و از جمله استان هایی است که به تنهایی با هفت استان کشور همجوار است. با ما در مقاله بهترین جاهای دیدنی استان زنجان همراه شده تا شما را با شماری از معروف ترین جاذبه های دیدنی استان زنجان آشنا کنیم. قطعا، آشنایی با مشهورترین دیدنی های استان زنجان برایتان جالب خواهد بود.

غار کتله خور

غار هفت طبقه و سی میلیون ساله کتله خور در 165 کیلومتری شهر زنجان و 5 کیلومتری شهر گرماب واقع شده است. غار کتله خور با غار علیصدر 105 کیلومتر فاصله داشته و گمانه زنی هایی در خصوص احتمال ارتباط این دو غار وجود دارد. وجود کنده کاری های حاصل دست مادر طبیعت در طول میلیون ها سال که به شکل های زیبای چکیده و چکنده در دالان ها و دهلیزهای این غار خودنمایی می کند هم بر زیبایی های آن افزوده و آن را به یکی از مکان های تاریخی استان زنجان تبدیل کرده است. در برخی از دهلیزهای آن اسکلت حیواناتی کشف شده که شباهتی به حیوانات امروزی نداشته و احتمالا از نسل های منقرض شده در اعصار گذشته است. در حال حاضر 2 کیلومتر از فضای این غار برای عموم قابل بازدید هست.

گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه توسط سلطان محمد خدابنده و در زمان پایتختی سلطانیه به عنوان مرکز حکمرانی ایلخانیان بنا شده است. از افسانه های مشهور به منظور انتقال پیکر مطهر علی ابن ابیطالب (ع) که بگذریم، برخی از محققان این بنا را نماد تغییر نگرش مغول نسبت به فلسفه مرگ می دانند؛ تغییر از مراسم گور کم کردن به ساخت بنای یادبودی به عظمت سلطانیه. این بنا در فاصله 43 کیلومتری شهر زنجان واقع شده است.

بقعه ملاحسن کاشی

در فاصله 2/5 کیلومتری جنوب شهر سلطانیه، بقعه ملاحسن کاشی قرار گرفته است. تاریخ ساخت این بقعه که با دیواری محصور شده، به قرن دهم هجری قمری نسبت داده می شود و در کاشی های این بقعه نیز تاریخ 973 هجری قمری (اواخر سلطنت شاه طهماسب) حک شده که تاریخ فوق را تایید می کند. این بقعه از نمای بیرون دارای پلان هشت ضلعی بوده و در نمای داخلی با ترکیب و تلفیق ایوان های جانبی به مربع تبدیل شده است. تزئینات داخلی بنا که مقرنس کاری گچی بوده، در دوره فتحعلی شاه قاجار انجام شده است.

قلعه بهستان

قلعه بهستان یا کهن دژ در شهرستان ماهنشان و در نزدیکی روستای بهستان جای گرفته است. دیرینگی این دژ به دوره مادها باز می گردد و در تاریخ 1356/07/11 و با شماره 1458 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. بنای نخستین این دژ منسوب به دوره ساسانی هست اما در دوره اسلامی و سده های 5 تا 7 هجری مورد استفاده بوده است. سازندگان قلعه با در نظر داشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک ها و سنگ ها کرده اند و اتاق ها را بوجود آوردند و به هر تعدادی که به اتاق های آن اضافه شده، راههای ارتباطی آنها به مجموعه نیز به صورت دالان هایی افزوده شده است. برخی از مردم محلی هم این آثار را به دلیل شکل عجیبشان دودکش جن یا تخت دیو می نامند.

شکل دودکش در واقع نوعی سنگ قارچی شکل است که بر اثر فرسایش پدید آمده و به مناره ای بلند و نازک می ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است. فضای کلی قلعه به سه دسته شامل اتاق ها، دالان ها و راه پله ها تقسیم می گردیده که گاه دارای سقفی تیزه دار و دارای محل هایی به شکل مثلث یا مدور روی دیوارها برای قرار گرفتن پیه سوز بوده است. این دژ دارای راه پله های زیگزاگی در ضلع های غربی و شرقی بوده که روزگاری از پایینی ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع میشده و حالا جز ویرانه ای تحمیل شده بر هسته اصلی قلعه به چیز دیگری شبیه نیست.

به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر خطرناک و تقریبا ناممکن هست. راه پله های ضلع شمال غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است و بالای این پله ها هم اتاقی به شکل طاق محراب های مسجد دوران اسلامی تزئین شده متعلق به دوره اسلامی وجود دارد و راه پله های زیاد با عرض یک متر نیز اقتباس از این سبک معماری است. هم اکنون به دلیل تخریب زیاد، تنها با عملیات کوهنوردی میتوان به بالای قلعه رسید. قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد 7 در 3 متر از جنس سنگ و ساروج قرار دارد و با استفاده از لوله های آب گلی نیم متری به اسم گنگ آب آن تامین میشد.

بقعه قیدار نبی

آرامگاه قیدار نبی مربوط به سده 7 و 8 ه‍.ق است و در مرکز شهر قیدار (خدابنده) واقع شد. این اثر در تاریخ 21 آبان 1317 با شماره 321 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قیدار نبی یا قیدار بن اسماعیل بن ابراهیم بنا به شواهد بحارالانوار جد سی ام پیامبر اسلام بوده و به نقل تاریخ یعقوبی، اسماعیل نبی دوازده پسر داشته که قیدار بزرگترین پسر او هست و پس از او جانشین پدر و پیامبری را به عهده داشته است. او یکی از اجداد عرب های عدنانی هست.

انتساب این بقعه به قیدار نبی با استشهاد 65 نفر از علمای طراز اول مورد تایید قرار گرفته است. این بقعه در زمان بلغار خاتون، زن غازان خان تخریب و مجددا در سال 719 قمری احداث شد. در تاریخ 1319 قمری هم این بقعه توسط شخصی به نام جهانشاه خان امیر افشار خان مرمت گشت.

امامزاده زید الکبیر

امامزاده زید الکبیر نوه پنجم حضرت زید شهید است. این آرامگاه در منتهی الیه شرق شهرستان ابهر قرار داشته و براساس کتاب منتقله الطالبین، نسبت شاهزاده زید الکبیر به نخستین پیشوای شیعیان جهان بر می گردد. گنبد این بنا دو پوش بوده که با گلویی مخروطی و بلند خود تداعی برج های آرامگاهی هست؛ سبک خاصی که در سده های سوم و چهارم هجری قمری وارد عرصه معماری ایران شد. از جمله ویژگی های این گنبد، سطوح خارجی آن است که دارای پوشش کاشی فیروزه ای مزین به طرح های هندسی و کاربندی رنگی زیبا بر سطح گچی در نمای داخلی است.

اطراف این زیارتگاه سابق بر این گورستان بود که امروزه به خارج از شهر منتقل گشته و این بقعه در وسط میدانی که پر از گل های رنگارنگ است، قرار گرفت. بقعه این امامزاده در میدانی به همین نام واقع شده و مورد توجه مردم محلی و بخصوص مورد اعتقاد، توسل و نذورات زنان ابهری است. اغلب گردشگرانی هم که از این شهر دیدن می کنند، به زیارت این امامزاده می روند.

مسجد جامع سجاس

مسجد جامع سجاس در شهرک سجاس و در 12 کیلومتری شمال غربی شهرستان خدابنده قرار دارد. این مسجد به سبک مساجد شبستانی ساخته شده و آثار قوس های فروریخته در جرز شمالی نشان می دهد که بنا با افزوده ها و ساختارهای دیگری همراه باشبستان موجود مجموعه کامل تری را تشکیل می داده است. بنای موجود هم شبستان گنبدداری بوده که به سبک چهارطاقی ساخته شده و جرزهای چهارگانه سنگینی گنبد را به دوش دارند.

آرامگاه پیر احمد زهرنوش

در قسمت جنوبی ابهر، بنایی آجری و قدیمی به چشم می خورد که از آثار تاریخی و ارزشمند منطقه است. ساخت آرامگاه پیر احمد زهرنوش به قرن های 6 تا 8 هجری قمری نسبت داده می شود. مولانا قطب الدین احمد ابهری (500 577 هجری قمری) سرسلسله صوفیان، محدث صاحب کمال و معروف به پیر احمد زهرنوش مریدان خود را در این محل ارشاد میکرد. در حال حاضر هم این مورد از معروف ترین جاذبه های دیدنی استان زنجان به عنوان موزه باستان شناسی مورد استفاده قرار می گیرد.

رختشویخانه زنجان (موزه مردم شناسی زنجان)

بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر زنجان قرار دارد. این بنا در سال 1307 خورشیدی به جهت وجود هوای سرد در زمستان ها برای بانوان زنجانی ساخته شد. این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزه مردم شناسی مورد استفاده قرار می گیرد و مردم می توانند از آن بازدید کنند. مجموعه تاریخی رختشویخانه زنجان در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است. علی اکبر توفیقی (شهردار وقت زنجان) که رئیس بلدیه بود، زمین ساخت رختشویخانه زنجان را خرید و سپس فرمان ساخت آن را صادر کرد.

دلیل انتخاب این محل پایین بودن ارتفاع آن به منظور جمع آوری هرزآب ها و استفاده مؤثر از آب قنات قلعه چی حاجی میربهاالدین بوده است. این بنا را دو برادر به نام های مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته اند. مشهدی اکبر معماری ساختمان را بر عهده داشت و وظیفه مشهدی اسماعیل بنایی ساختمان بود. سبک و سیاق معماری این بنا را میتوان به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد. در قدیم، آقایان در زمان دایر بودن مجموعه به هیچ وجه حق ورود به آن را نداشتند.

از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشد. این بنا به طور عام المنفعه و شبانه روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمیشده است. هر چند استفاده کنندگان آن تنها برای ارج نهادن به خدمات بانوی خادم آن (معصومه خانم) که گفته می شود همسر معمار این بنا بوده، کالاهای مصرفی از جمله نان، برنج، قند و...را در اختیار وی قرار می دادند. بنای رختشویخانه شهر زنجان هم اکنون جزو مهمترین موزه ها بوده و در قسمت میانی آن مجسمه هایی به منظور نمایش لباس های محلی بانوان زنجان تعبیه شده است. همچنین زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان زنجانی در معرض دید همگان قرار گرفته اند.

فضاهای این مورد از معروف ترین جاذبه های دیدنی استان زنجان را میتوان به دو بخش مدیریت رختشویخانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است، تقسیم کرد. حیاط محوطه ای هست به شکل مربع و مستطیل به میزان 400 متر مربع (32×12 متر) شامل درختکاری و فضای سبز و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار 60 متر مربع شامل دو اتاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می نماید.

خزینه این رختشویخانه 17 متر طول 55/11 متر عرض و حدود 8 متر ارتفاع دارد. فضایی شبیه تراس هم مشرف به فضای رختشویخانه وجود دارد که به عبارتی میتوان آن را شاه نشین و محل مدیریت نامید. خانم خادمی کار کنترل و نظارت بر امور رختشویخانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی را ماهیانه دریافت میکرد. از معماری این فضا چنین استنباط می شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته با کمک قوس ها و نورگیرها فضای دل انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رختشویخانه و تردد افراد ایجاد کند.

طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رختشویخانه دورنمای بسیار زیبایی دارد و سالن آن با 11 ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شد. این فضا از سالنی به عرض 7/13 متر طول 62 متر و مساحت زیربنای 850 متر مربع برخوردار است. فاصله 11 ستونی که به طور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم کرده اند، در جهت قرینه از چهار واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچه ها تشکیل یافته و حدود آن را سنگ های حجاری شده از جنس تراورتن از یکدیگر مجزا می کند. این حوضچه ها به هنگام تغییر کاربری رختشویخانه به موزه مردم شناسی دستخوش تغییراتی شده است.

عمارت ذوالفقاری (موزه باستان شناسی و مردان نمکی زنجان)

عمارت ذوالفقاری که مربوط به دوره قاجار می شود، در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان به نام محله دالان آلتی قرار دارد و یکی از جاذبه های تاریخی زنجان بشمار می رود. معماری این بنا که ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده، از ساختمان های گوتیک اروپایی الگوبرداری شده و از مجموعه بناهای اندرونی و بیرونی و بخش های مختلفی تشکیل یافته است. از این مورد از معروف ترین جاذبه های دیدنی استان زنجان در حال حاضر فقط عمارت بیرونی باقی مانده که به نام عمارت محمود خان ذوالفقاری معروف است که به اولین موزه باستان شناسی زنجان تبدیل شد.

در سال 1379 میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در این راستا بنای مذکور در چندین مرحله مرمت و باز سازی گردید. با انتقال مجموعه آثار بدست آمده از معدن نمک چهرآباد، در سال 1386 موزه موقت مومیایی ها در این مکان بوجود آمد و در سال 1388 هم اولین موزه باستان شناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح گردید که در حال حاضر، بیشتر به موزه مردان نمکی معروف است.

مسجد جامع زنجان

مسجد جامع زنجان در قلب بافت تاریخی شهر زنجان قرار گرفته است. این مسجد از ضلع غربی با بازار قیصریه، از ضلع شرقی با معبر موصوف به کوچه مسجد سید و از ضلع شمالی با خیابان امام و سبزه میدان در ارتباط است. مجموعه مسجد و مدرسه سید توسط عبدالله میرزا دارا، پسر یازدهم فتحعلی شاه قاجار در هنگام حکمرانی بر زنجان در سال 1242 هجری قمری احداث شد. مجموعه تاریخی مسجد و مدرسه سید یکی از بناهای ارزشمند شهر زنجان است که براساس پلان مساجد چهار ایوانی ساخته شد. سطوح کلی این ایوان با استفاده از کاشی های ختایی تزئین شده و حوض آب قرار گرفته در حیاط زیبایی چشم نوازی را به مسجد بخشیده است. مدرسه معروف این مسجد محل تحصیل طلاب بوده و در واقع حوزه علمیه زنجان هست.