عمارت باغ سپهدار قزوین؛ بنایی تاریخی و باشکوه

عمارت باغ سپهدار قزوین یکی از بناهایی است که توسط محمدولی خان تنکابنی ملقب به رئیس الوزرا ساخته شد. این عمارت و باغ زیبا و بنای تاریخی آن در حال حاضر به عنوان موزه کشاورزی قزوین استفاده می شود. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا هرچه بیشتر شما را با عمارت باغ سپهدار قزوین آشنا کنیم.

تاریخچه

این باغ زیبا در اوایل دوران پهلوی و در بین سالهای 1323 تا 1327 هجری قمری ساخته شد. محمد ولی خان تنکابنی این عمارت و باغ را شبیه به دیگر بناهای تاریخی مانند کاخ چهل ستون قزوین که در دوره صفویه ساخته شده و مهمانخانه بزرگ قزوین طراحی و ساخته است. این مجموعه عمارت و باغ در تاریخ 3 اسفند 1377 و به شماره 2227 به ثبت ملی رسید؛ عمارتی که در حال حاضر دارای بهره وری موزه کشاورزی قزوین بوده و در خیابان فلسطین غربی شهر قزوین قرار دارد.

معماری

ساختمان عمارت باغ سپهدار قزوین به صورت دو طبقه ساخته شده و اتاق هایی که در طبقه همکف قرار دارند، دارای کاربری خدماتی هستند. یک راهرو و سالن مرکزی بزرگ نیز در این طبقه وجود دارد و طبقه بالایی آن نیز از چند اتاق و یک تالار مستطیل شکل تشکیل شد. شیشه های مشجر دورتادور عمارت به باغ دید دارند و ایوانی هم که در طبقه بالا کار شده، به صورت غلام گردشی است؛ یعنی یک راهروی بیرونی که دورتادور عمارت طبقه دوم قرار گرفته است. کوشک زیبای سپهدار قزوین دارای هفت ستون در دو سمت غرب و شرق و پنج ستون در شمال و جنوب بوده و یک ستون مشترک در گوشه های عمارت وجود دارد.

نکته دیگری که در معماری این عمارت و باغ دیده می شود، اختلاف سطح کمی است که بین سطح عمارت و کف حیاط وجود دارد. سطح عمارت کمی از کف حیاط بالاتر بوده و برای ورود به آن، پله ای در نظر گرفته نشده است.

درباره موسس سپهدار قزوین

این عمارت و باغ زیبا به دستور محمدولی خان تنکابنی ساخته شده است. او سه دور نخست وزیر کشور در دوره قاجار بود و مناصب زیادی در آن حکومت داشت. بعد از انقلاب مشروطه، به او لقب ساعدالدوله و نصرالسلطنه را نیز داده اند. اما، از آنجا که یکی از دو فاتح شهر تهران در این جریان بود، پس از استبداد صغیر به سپهدار اعظم ملقب شد و نام آن روی این مجموعه هم قرار گرفت. با این حال، بعدها برای اینکه با افراد دیگر اشتباه گرفته نشود، احمد شاه قاجار به او لقب سپهسالار اعظم را اعطار کرد.

محمدولی خان تنکابنی در کنار این مناصب سیاسی، بزرگترین ملاک و تاجر ایرانی در دوران قاجار و مشروطه بود و به مشاغل درباری محدود نبوده است. او با نفوذی که داشت، گمرک گیلان را از دربار اجاره کرد؛ گمرکی که بدلیل مراودات تجاری زیاد و حجم بالای معاملات با روسیه تزاری، پردرآمدترین گمرک ایران بحساب می آمد. از دیگر فعالیتهایش، اجاره تلگراف خانه تهران به مبلغ 230 هزار تومان و حکومت استرآباد در سال 1323 بوده است. قبل از آن، تلگراف خانه در اجاره مخبرالدوله بود. در اواخر عمر سپهدار اعظم، داشتن نام خانوادگی در شناسنامه اجباری شد و او خلعتبری را برای خود انتخاب کرد. سرانجام، او در شهریور سال 1305 در خانه خود در محله زرگنده تهران و با شلیک تپانچه به شقیقه اش خودکشی کرد.

تغییر کاربری به موزه

این ساختمان تا سالهای زیادی رها شده بود. به سبب بدهی های مالیاتی زیادی که محمدولی خان تنکابنی داشت، توسط دولت وقت مصادره شده و اگر با تغییر کاربری در سال 1335 به موزه کشاورزی تبدیل نمی شد، معلوم نبود که اکنون چه حال و روزی داشت. این ساختمان تا قبل از آن، بدلیل عدم رسیدگی آسیبهای زیادی دید و در این سال بود که مرمت شد و در اختیار اداره کشاورزی قرار گرفت. آنها هم تصمیم گرفتند که آن را تبدیل به موزه کشاورزی کنند. در عمارت فعلی که موزه کشاورزی قزوین قرار دارد، ادوات قدیمی کشاورزی و دامپروری برای مشاهده عموم نگهداری می شوند؛ تجهیزاتی که در گذشته برای کاشت و برداشت استفاده می شدند نظیر گاوآهن، خرمن کوب، انواع داس و اره و حوض های سنگی که برای نوشیدن آب چارپایان طراحی شده بودند.