عمارت چهل ستون قزوین؛ یادگاری باشکوه از عصر صفوی

عمارت چهل ستون قزوین تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخ های سلطنتی دوره شاه طهماسب بوده که در میدان آزادی یا سبزه میدان قرار دارد. با ما در این مقاله خواندنی همراه باشید تا شما را از جزئیات پلان چهل ستون قزوین و همچنین ساعت کار چهلستون قزوین آگاه کنیم.

تاریخچه

شاه طهماسب صفوی در سال 951 هجری قمری بدلیل تهدیداتی که از جانب ترکان عثمانی برایشان اعمال می شد، پایتخت خود را به قزوین منتقل کرد. در سال 1057 هجری قمری، شاه طهماسب زمین هایی را که به زنگی آباد موسوم بودند، از شخصی با نام میرزا شرف جهان که یکی از بزرگان و افراد مورد اعتماد شهر بود، خریداری کرد و از آنها برای احداث بنای شاهی استفاده کرد. شاه طهماسب به این منظور خواست تا تمام معماران برگزیده و بزرگ شهر گرد هم آیند و برای ساخت این بنای عظیم و بی مانند دست به کار شوند. آنها به خواست شاه طهماسب مشغول احداث باغی مربعی شکل در زمین مذکور شدند.

در میانه باغ تالار، ایوان و حوض هایی زیبا و دل انگیز بنا شدند. پلان چهل ستون قزوین از نقشه معماری ترک الگوبرداری شده و به شیوه شطرنجی خیلی کوچک با پنجره هایی چوبی ساخته شد. عمارت کلاه فرنگی به همراه سردر عالی قاپو تنها بناهایی بوده که از دوران صفویه به یادگار مانده اند. عمارت چهل ستون که دولتخانه مبارکه دارالسلطنه قزوین نام گرفت، تا دوره پهلوی اول مقر حکمرانان این منطقه بود. عمارت کلاه فرنگی در گذشت ادوار دچار فرسودگی شد و پس در دوره قاجار، توسط محمدباقر سعدالسلطنه بازسازی و با نام عمارت چهل ستون قزوین مشهور شد.

معماری

عمارت چهل ستون قزوین با مجموعه دولتخانه صفوی در ارتباط است و به یکدیگر راه دارند. این کاخ از طریق تونل های زیر زمینی به بیرون از شهر راه داشته و این تونل ها برای خروج اضطراری از کاخ هنگام حمله دشمن تعبیه شده اند. عمارت چهل ستون در کل به صورت هشت ضلعی بوده و نقشه بنا دارای طرحی با محورهای چلیپایی و برونگراست. عمارت کلاه فرنگی دارای 23 کاخ و 7 سر در ورودی بوده و طبق بناهای اسلامی در دو طبقه طراحی شده و مساحت تقریبی کاخ 500 متر مربع هست. بر بالای رواق کاخ ایوانی قرار دارد که دارای ستون های چوبی است. سقف طبقه همکف پوشیده از مقرنس با طرح هایی بدیع بوده و دارای حوضی است که باعث می شود تا هوای داخل عمارت خنک و مطبوع بماند.

سقف طبقه بالا خنچه پوش هست. طبقه اول کاخ دارای سالن وسیعی بوده که در چهار طرف، چهار اتاق با هندسه متفاوت از هم دارد. بنا در کل دارای چهار ایوان بوده که در گذشته باز بوده اند. این ایوان ها مسئول گرداندن هوای مطبوع و خنک در کاخ بوده اند، اما اکنون بدلیل حفاظت از تزئینات داخل عمارت با پنجره بسته شده اند. دهانه هایی که ایوان ها را به سالن متصل می کنند، دارای قوس هایی بوده که دارای تعدد و تنوع هستند و نشانگر ادوار مختلفی بوده که بر کاخ گذشته اند. ساختمان طبقه دوم تالار بزرگ مرتضی است. پلان این طبقه مربعی بوده و چهار طرفش چهار گوشواره قرار دارد که در دوره قاجار به بنا اضافه شدند.

طبقه اول و دوم پلان چهل ستون قزوین به وسیله راه پله شرقی به هم مرتبط بوده که امروز مسدود شده و ورود و رفت و آمد از راه پله شمالی صورت می گیرد. باغ عمارت بسیار بزرگ بود، بطوریکه طول آن از خیابان واقع در شمال سبزه میدان کنونی تا حیاط نادری و عرض آن نیز از جلوی اداره پست و تلگراف تا دیوار غربی شعبه بانک ملی امتداد داشت، ولی هم اکنون خیابان ها مقدار زیادی از باغ را از آن خود کرده اند و بخش بزرگی هم با نام سبزه میدان به گردشگاه عمومی تبدیل شده است. کاخ چهلستون با پنجره هایی ظریف و زیبا که با شیشه های رنگی آذین شده، جلوه گری می کند.

در این باغ 4 خیابان احداث شده که خیابان جنوبی از دیگر خیابان ها طولانی تر، وسیع تر، بسیار تمیز و زیبا بوده است. همینطور دو سوی خیابان ها را چنارهایی بلند احاطه می کنند. سرتاسر باغ را درختان میوه و تزئینی پوشانده که این خود زیبایی باغ را دوچندان کرده است. دو حوض در شمال و جنوب عمارت کلاه فرنگی قرار داشته که همواره آب از نهرهای پیرامون عمارت داخل حوض ها می ریخته و از نهری که در وسط خیابان جنوبی بوده، به طرف حیاط نادری می رفته است.

نقاشی ها و دیوار نگاره

نقاشی های دیواری در طبقه اول نمونه ای از نگارگری مکتب قزوین هستند. وجود سه لایه دیوارنگاره نشان از گذشت ادوار مختلف تاریخی بر آنهاست. تعداد نقاشی های این بنا مشخص نیست، اما به گفته عبدالملک شیرازی و قاضی احمد حقی این نقاشی ها از آب طلا بوده اند. مکتب حاکم بر این نقاشی ها از تحولات سیاسی نیز تاثیر گرفته است. در این نقاشی ها ظهور نادر شاه و مکتب افشاریه و ظهور قاجار دیده می شود، اما به مرور از بین رفته و آثاری از آنها به جای ماندند. برخی به این موضوع که بنای هشت بهشت اصفهان از این اثر الهام گرفته، اعتقاد دارند. با اینکه عبدی بیگ شیرازی، شاعر و مورخ دوره شاه طهماسب در اشعار خود عمارات شاهی را با دقت و ریزبینی توصیف نموده، ولی هیچ نامی از هنرمندان نقاش و معمار بنا نبرده است.

موزه شدن

کاخ چهلستون در سال 1337 به عنوان گنجینه اشیای تاریخی و باستانی مورد استفاده عموم قرار گرفت و هم اکنون نیز به موزه خوشنویسی شهر قزوین تبدیل شده است. در این موزه مجموعه ای از نسخه های نفیس تاریخ وجود دارند که بعنوان جاذبه ای بی نظیر برای علاقمندان محسوب می شوند. این آثار هنر و علم را با هم به آیندگان نشان می دهند و شما در ساعت کار چهلستون قزوین می توانید از آنها دیدن نمایید.

اطلاعات کلی

عمارت چهل ستون یا عمارت کلاه فرنگی در بهمن سال 1334 با شماره ثبت 389 در فهرست آثار ملی تاریخی ایران قرار گرفت تا یادگاری باشد از دوران صفویه برای آیندگان.

آدرس چهلستون قزوین: سبزه میدان (میدان آزادی)

تلفن چهلستون قزوین: 02833234935

ساعت کار چهلستون قزوین: همه روزه از ساعت 9 صبح الی 18

قیمت بلیت چهلستون قزوین: برای ایرانی ها 20000 ریال و برای غیر ایرانی ها 80000 ریال