کاخ چهلستون، عمارت باشکوه صفویان در اصفهان

در دوران صفویه، اصفهان به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد و در این دوران شاهد اتفاقات بسیاری بود. پادشاهان صفویه دستور ساخت بناهای مختلف و متفاوتی را در این شهر می دهند که امروزه نیز در کل دنیا منحصر بفرد و بسیار زیبا شناخته شده اند. یکی از جاذبه هایی که در عصر صفویان ساخته شده، کاخ چهل ستون اصفهان است. در ادامه این مطلب به معرفی این بنای زیبا و باشکوه می پردازیم. ما را همراهی کنید.

معرفی

در بخش تاریخی و مرکزی شهر اصفهان، جایی که زمانی به عنوان پایتخت ایران شناخته می شد، یکی از جاذبه های دیدنی این شهر به نام چهل ستون اصفهان قرار دارد. این کاخ را می توان از جمله با شکوه ترین بناهای دوران صفوی دانست که برای هر فردی جذاب و دیدنی است. این کاخ در یک باغ بسیار بزرگ و به دستور شاه عباس اول ساخته شد. باغ چهلستون و دیگر باغ هایی که در این اطراف قرار دارند، از جمله نقاط اصلی شهر به حساب می آمدند. شعرای بسیاری مانند صائب تبریزی در باب این بنای زیبا اشعاری سروده اند و گفتنی است که برخی اطلاعات در مورد این بنا از این اشعار بدست آمده اند.

نام کاخ

دو نظریه برای چنین نامگذاری وجود دارد: با توجه به آنکه عدد 40 در ادبیات فارسی نشان دهنده تعدد و کثرت است و در این بنا نیز از ستون های بسیاری استفاده شده، نام آن را چهلستون گذاشتند. یکی دیگر از این نظریه ها، انعکاس ستون ها بر روی آب استخر بوده که مجموع آن ها 40 ستون می شود.

تاریخچه باغ چهلستون

زمانیکه اصفهان به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، شاه عباس اول برنامه های مختلفی برای آبادانی این شهر در نظر داشت که یکی از این برنامه ها ساخت باغ های پشت سرهم بود. در زمان صفویه چندین باغ در شهر بنا شدند که امروزه تنها باغ هشت بهشت و چهلستون باقی مانده اند و دیگر اثری از باغ هایی مانند انگورستان، فتح آباد، بلبل و ... دیده نمی شود. در کنار ساخت باغ های متعدد، شاه عباس دستور ساخت بناها و کاخ های باشکوهی مانند عالی قاپو را نیز داد. شاه عباس اول، فرمان بنا شدن یک عمارت در باغ جهان نما را نیز صادر کرد. این عمارت که قسمت نخستین کاخ چهلستون امروزی بود، به شکل کلاه فرنگی ساخته شد. در اطراف این عمارت چند اتاق کوچک وجود داشت. در این زمان از باغ و عمارت چهلستون برای جشن ها و مراسم درباری و سلطنتی استفاده می شد. در زمان شاه عباس دوم، این عمارت بزرگتر شده و قسمت های مختلفی به آن اضافه گشتند. کاخ چهل ستون اصفهان در سال 1056 هجری قمری مورد بهره برداری قرار گرفت. چندین سال بعد چهلستون دچار آتش سوزی شد و سپس به همان شکل قبل تعمیر و بازسازی گردید. بعد از گذشت چندین سال و زمانیکه فرزند ناصرالدین شاه، ظل السلطان فرمانروای این شهر بود، عمارت چهلستون دچار خرابی های بسیاری شد.

معماری باغ چهلستون

برای ورود به این باغ، 3 ورودی وجود دارد که ورودی اصلی در قسمت شرقی واقع شده است. زمانیکه از درب اصلی وارد باغ شوید، کمی جلوتر استخر بسیار بزرگی را می بینید که درست مقابل کاخ چهل ستون اصفهان قرار دارد. در این باغ درختان چنار، کاج ایرانی، عرر، افرای سیاه و نارون دیده می شوند. مساحت باغ چهلستون حدود 2120 متر مربع بوده که بخشی از آن به گلخانه تخصیص پیدا کرده است. این گلخانه را می توانید در قسمت جنوبی پیدا کنید که از گل های آن به صورت فصلی استفاده می شود.

معماری عمارت چهلستون

کاخ چهل ستون با توجه به معماری ایرانی، چینی و فرنگی بنا شد. در این بنا ایوان بزرگی وجود دارد که ارتفاع، طول و عرض آن به ترتیب 14، 38 و 17 متر است. در این ایوان 18 ستون وجود داشته که 4 ستون موجود در میانه آن دارای شیر سنگی هستند. جالب است بدانید که در گذشته از دهان این 4 شیر آب فوران می کرد و به داخل حوض مرمری موجود در تالار می ریخت. تمامی این ستون ها از چوب کاج و چنار ساخته شده اند. بعد از این ایوان وارد تالار آینه می شوید که ارتفاع بیشتری دارد. سرتاسر این تالار پر از آینه کاری های زیبا بوده و در سقف آن نیز قاب های چوبی و تصویر قرینه حوض مرمری دیده می شود. در ادامه به تالار مرکزی می رسید که در این تالار نقاشی های بسیار زیبایی را از اتفاقات مختلف مشاهده خواهید کرد. در این تالار گنبدی دیده می شود که کل آن نقاشی شده و فضا را زیباتر کرده و در گذشته از این تالار برای میهمانان مخصوص خارجی استفاده می شد.

نقاشی های کاخ چهلستون

از جمله نقاشی های موجود در این تالار می توان به نقاشی های جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار، جنگ چالدران در زمان شاه اسماعیل اول، جنگ با ازبکان توسط شاه اسماعیل اول و همچنین پذیرایی شاه طهماسب، شاه عباس اول و دوم از همایون هندی و امرای ترکستان اشاره کرد. تصاویری از اروپایی ها و سفرایی که در آن زمان به اصفهان سفر کرده بودند، در برخی از نقاشی های این عمارت دیده می شوند. در کنار این نقاشی ها، طلاکاری های موجود در تالار افراد بسیاری را به خود جذب می کنند. جالب است بدانید برخی از این نقاشی ها در زمان قاجاریه کشیده شده اند. از جمله نقاشی های دوران قاجار، نقاشی های جنگ چالدران و کرنال هستند. در کنار این تالار اتاق های کوچکتری وجود داشته که در آن ها نیز تصاویر نقاشی شده وجود دارند و امروزه از این اتاق ها برای نمایشگاه های فصلی استفاده می شود. در زمان ظل السلطان، پسر ناصرالدین شاه برخی از این نقاشی ها توسط گچ پوشانده شده که بعدها کشف و گچ های روی آن ها پاک شدند.