سر در عالی قاپو

سردر عالی قاپو یکی از آثار تاریخی و گردشگری در شهر قزوین است و در ابتدای خیابان سپه، نخستین خیابان ایران قرار دارد. سردر عالی قاپو که سردر عمارت عالی قاپو در گذشته بوده و البته امروزه عمارت آن ویران شده، مربوط به دوران صفویان و مهم ترین ورودی به ارگ سلطنتی صفوی در قزوین شناخته می شود. این عمارت شامل مجموعه ای به نام سعادت آباد بوده که در حال حاضر از کل مجموعه، تنها سردر عالی قاپو بر جای مانده است. این بنا سردر یکی از هفت در ورودی به ارگ سلطنتی صفویان بوده است و درب اصلی جنوبی مجموعه محسوب می شود که به خیابان و میدان شاه باز می شده و تنها درب از این مجموعه است که اکنون به یادگار مانده است. این بنا نخست در دوره شاه تهماسب ساخته شده و در زمان شاه عباس اول به صورت کنونی تغییر شکل یافته است. در دوران ناصرالدین شاهنیز، تعمیرات و الحاقاتی به این بنا صورت گرفت و در دوران پهلوی اول به علت اقامت پلیس در آنجا ابتدا نظمیه و سپس شهربانی نام گرفت در ترنج بالای سردر به خط عبدالعلی پزشکیان، معلم خط قزوینی، گچبری و در زمان پهلوی دوم قسمت اضافی بالای سردر حذف شد. بر پیشانی این سردر رفیع که 17 متر ارتفاع دارد، کتیبه ای با کاشی معرق به خط ثلث از علی رضا عباسی خوشنویس معروف عهد صفوی جلوه گر است. بر فراز این کتیبه، پنجره مشبک بزرگی از کاشی قرار گرفته است. بیش از دو گوشوار بلند در طرفین سردر که بر بالای طاق نمایی واقع شده که بنا را به ساختمان های هم جوار پیوند می داده است. درب به هشتی بزرگی متصل است و در داخل آن دو اتاق وجود دارد که جایگاه دربانان بوده است. راهرو طبقه دوم بنا نیز از همین اتاق ها می گذشته است. در سمت غرب این درب 3 اتاق طولانی پهلوی هم واقع شده که احتمالا جایگاه نگهبانان و محافظان بوده است. یکی از این اتاق ها در دوره قاجار به قرائت خانه و دیگری به چای خانه تبدیل شد. ازاره های سر در با کاشی پوشیده شده اند و بقیه سر در با گچ پوشیده شده است. یکی از پنجره ها به خیابان سپه و دیگری به حیاط شهربانی کنونی گشوده می شود. این سردر، ورودی اصلی به دولتخانه دوران صفویه بود. بنای سردر شامل ایوان رفیع ورودی با قوس تیزه دار و 3 ردیف طاق نما در طرفین آن است. گوشواره هایی با ستون نماهای آجری در دو طبقه، نمای سردر را تکمیل می کنند. هشتی متصل به ایوان ورودی به شکل هشت ضلعی است. در طرف شرقی این سردر که پیش از مشروطیت رختشویخانه بود، مدرسه ای به نام امید در سال 1320 قمری احداث شد که از اولین مدارس نوین ایران است. سردر عالی قاپو که قبل از انقلاب، جایگاه شهربانی و سپس در اختیار نیروی انتظامی بود، اکنون در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفته و به منظور احیای دولتخانه صفوی در حال مرمت است. این بنای تاریخی در تاریخ 31 تیر 1313 به شماره 213 در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.